ŞEHRİVAN ÖZEL: HAKAN İZGİ/MENDUH ÇALIŞKAN- 2018 yılının ikinci çeyreğinden itibaren ekonomi de yaşanan dalgalanma ve iç pazarda yaşanan kriz ile birlikte hem vatandaş hem de esnaf zor bir süreçle karşı karıya kaldı. Hükümet tarafından açıklanan ekonomik reformlar sonrası iç pazarda rahatlama yaşansa da etkileri piyasada varlığını sürdürüyor. Ekonomi de yaşanan dalgalanmadan en çok etkilenen küçük esnaf, kurdaki yükseliş ile birlikte piyasada ürün satmaktan, kira ödeyememekten, çek-senet ödemelerini yapamamaktan dolayı zor bir süreçten geçiyor. Son dönemde yaşanan ekonomik dalgalanmayla zor bir süreçten geçen kent esnafı Şehrivan Gazetesi’ne yaşadıkları anlattı. Kent esnafı, ekonomide yaşanan dalgalanma sonrası kira ödeyemediğini, vatandaşta alım gücünün düşmesinden dolayı satış yapamadıklarını ve zor bir süreçten geçtiklerini ifade ederek, ekonomik anlamda yeni adımların atılmasını beklediklerini dile getirdi.
Dolar, altın, akaryakıt gibi piyasadaki canlılığı ve dengeyi etkileyen ürünlerde meydana gelen zamlar şehir ekonomisinde önemli bir ölçüde boy gösterirken, bu zamlardan etkilenen isimlerin başında esnaf yer aldı. Yüksek kira bedelleri ve personellerin maaşlarını ödeyememe gibi zorluklar yaşadıklarını ifade eden Vanlı esnaf yaşanan ekonomik sıkıntılar yüzünden iş yerlerini küçültme, eleman sayısında azalmaya gitme gibi önlemler aldıklarını belirttiler. Konuyla ilgili Şehrivan’a açıklamalarda bulunan esnaf alım gücünün artması için daha elle tutulur ekonomik politikalar izlenmesi gerektiğini belirterek bu sorunun ülke çapında bir sorun olduğunu vurguladılar. Ekonomik sıkıntılarının çözüme kavuşması için büyük bir beklenti içerisinde olduklarını belirten esnaf zorlu bir süreçten geçiyor…
“FİYATLAR YÜKSEK, ALIM GÜCÜMÜZ DÜŞTÜ”
Fâriz Gül adlı esnaf, ekonominin kötü durumda olduğunu belirtirken, son bir yıl içerisinde fiyatların yüksek olduğu için alımların düştüğünü söyledi. Gül “Bu böyle olunca kâr marjlarımızı etkiliyor, ister istemez cirolarımız düşüyor, çünkü girdi olarak yaptığımız bütün ürünler neredeyse yüzde 80 ile yüzde 90 bir artış söz konusu, dolayısıyla şu an ki ekonomik gidişat çok iyi değil. Kendi özelimde konuşuyorum, büyük bir işletme sahibiyiz, dolayısıyla burada ben, geçen senelere kıyasladığımızda 20-25 tane personel çalıştırıyor iken şu an bu sayı 10-15 e düşmüş durumda. Bu da kazancımızın veya gelir olarak elde ettiğimiz miktarın düştüğünü gösteriyor, çünkü kâr marjlarımız giderek daralmış durumda. Yani herhangi bir kâr marjımız kalmadı, yüzde 1 yüzde 2’ler ile ancak işletmeyi ilerletmeye çalışıyoruz.” Dedi.
“PARASAL GÜCÜMÜZ TÜKENDİ”
Eskiden stoklu çalışma yaptığını söyleyen Gül, her sene deposunda 50 ya da 100 teneke zeytin stokladığını belirtti. Sözlerine şöyle devam etti, “Otlu peynir alıyordum, bir iki ton, yine diğer kahvaltı çeşitlerinde aynı şekilde, bunlardan stok yapıyordum. Şu anda maalesef onu yapamıyorum. Hem parasal güç aşağıda, hem de aldığınızın ürünü tüketemiyorsunuz. Dolayısıyla ürün bozuluyor, çünkü aynı hızda tüketmeniz gerekiyor. Bunu da yapamadığımız için, artık aylık olarak satışlar ve alışlar yapmaya başlıyoruz. Bunun yanı sıra elektrik, su, personel giderleri, bu tür giderlerimizden de mümkün mertebe kısmaya çalışıyoruz, aldığımız önlemler bunlar. Buna rağmen giderler çok fazla, işletme büyük olunca çok fazla kısıtlama yapamıyoruz.”
“İLK ETKİLENEN SEKTÖR GIDA SEKTÖRÜ”
Gıda sektörü üzerine konuşan Gül, “Bir insan parasal gücü düştüğü zaman, ilk kıstığı şey dışarıda yemek mevzusudur. Örnek veriyorum dört kişi buraya gelip kahvaltı yaptığında 100 lira para ödeyecek. Hemen aklına şu gelir, 100 lirayı ben oraya vermeyeyim de mutfağıma bir girdi sağlayayım, düşüncesi ile yola çıkıyor. Bunun neticesinde ilk etkilenen sektör gıda sektörüdür. Bizim gibi lokanta, restoran tarzı yerler, bu düşüşlerden çok ciddi anlamda etkilenir.”
“PERSONELELRİMİZİN ÜCRETLERİNİ ZOR ÖDÜYORUZ”
Müşterilerinin genel olarak kadın olduğunu belirten kozmetik işletme sahibi Vedat Beyter satışların çok da kötü olmadığını söyledi. Bugünkü ekonomik kriz hakkında yorum yapan Beyter ”Eskiden iyinin kötüsüyken şimdi kötünün iyisiyiz. Evet, müşteriler çok az değil fakat eskiye oranla azaldığını söyleyebilirim” dedi. Dışardan gelen turistlerin ve Van halkının ilgisi bu sektöre yoğunlaştıkça satış oranlarının arttığını da belirtti. Kirayı eskiden herhangi bir sorun olmadan ödediğini söyleyen Beyter artık kirayı ödemekte zorlandığını vurguladı. . İnsanların artık parayı zor kazanıp kolay kaybettiğine de değindi. Çalışan personellerin ücretlerini bile zor ödeyen Beyter dünya genelini kapsayan bu ekonomik krizin bir an önce düzelmesi gerektiğini dile getirdi.
KİRASINI ÖDEYEMEYEN ESNAF KEPENK KAPATIYOR!
Türkiye’de uzun zamandır ekonomik krizin olduğunu ve insanların bundan büyük bir oranda etkilendiğini söyleyen Mehmet Emin Kara, alım ve satım gücünün son yıllarda iyice düştüğünü söyledi. Kara “İnsanlar bugünkü ekonomik krizde çözümü kendilerinin kısıtlamakta buluyor. 2018 yılına baktığımızda ilimizde 750 esnaf kira paralarını ve giderlerini karşılayamadıkları için kepenklerini kapattılar. Bu sayı her geçen gün artış gösteriyor. Esnaf sadece esnaflıktan kazandığı parayla geçinemediği için ikinci bir işe yöneliyor” yorumunu yaptı. Kara bu sorunun çözülmediği sürece iyi bir yere varmanın mümkün olmayacağının altını çizdi.
“BEKAR OLMAMA RAĞMEN GEÇİNEMİYORUM”
Satışların son dönemde iyi olmadığını söyleyen ve fiyatların geçen seneye göre neredeyse 2 katına çıktığını belirten bir esnaf kirayı öderken zorlandığını ve klima, doğalgaz, elektrik kullandıkları için daha çok zorlandıklarını ifade etti. Esnaf “ Bekâr bir birey olamama rağmen isteklerimi karşılayamıyorum. Asgari ücretle çalışanlar, çocuklu aileler ve zor şartlar altında az ücretle çalışan insanlar bırakın isteklerini almayı ihtiyaçlarını bile karşılayamıyorlar.” dedi.
“KAR ORANLARIMIZ YARI YARIYA DÜŞTÜ”
Geçen seneden bu yana alım gücü düştüğü için büyük sıkıntılar yaşadığını söyleyen Tekstilci Esnaf Şehmus Kaçak yapılan zamların işlerine ve satışlarına olumsuz yönde yansıdığını söyledi. Kiraların sürekli yükselmesinden dolayı kirayı ödemekte zorluk yaşadıklarını belirten Kaçak; önceden zor durumda olduklarında kredi çekebildiklerini fakat faiz oranlarının artması sebebiyle artık kredi de alamadıklarını belirtti. Aldığı ürünü çok küçük bir ekleme yaparak sattığı için kar yapamadığını ifade eden Kaçak eskiden yüzde 20’lerde kar yaptığını, şu anda ise en fazla yüzde 10 kar yapabildiğini söyledi. Kaçak “Bu dönemde aldığımız en büyük önlem bazı şubelerimizi kapatmak oluyor. Bir diğer önlem ise personel sayımızı düşürmek oldu. Çünkü çalışanların sigortalarını yatıramıyoruz. Hatta kendi BAĞ-KUR paramı dahi yatıramıyorum. Sadece geçimimizi sağlayabiliyoruz. Bu şartlar altında işletmemizi büyütmek çok zor. Fiyatlar yükseldiği için müşteri sayısı da neredeyse yarı yarıya düştü.” Diye ekledi.
