Önder ALTINAL – Şehrivan
Van’ın 23 Ekim tarihinde yaşanan o depremin 3’üncü yılını geride bıraktığı dün itibariyle yıldönümünün en çarpıcı programı Van TSO’da yapıldı. Depremin yaşandığı 13:41’de deprem sonrası 3 yılın değerlendirmesi için kürsüye çıkan Van TSO Başkanı Necdet Takva, deprem sonrası hükümetin her seferinde dile getirdiği 5 milyar TL’lik yatırımı kalem kalem açıkladı. Takva aynı toplantıda Van’ın yaşadığı sorunları da göz önüne alarak oluşturdukları talepleri açıklayarak kötü gidişata çözüm istedi. Van Ticaret Ve Sanayi Odası (TSO) Başkanı Necdet Takva, Van depreminin ardından kentte yerel bir ekonomik kriz yaşandığını belirterek, "Bunun giderilmesi için vergi ve SGK borçlarına terkin uygulanmalı" dedi. Bu 3 yıllık süreçte büyük kan kaybı yaşayan Van’ın ekonomiyi canlı tutmak için kullandığı kredinin Türkiye ortalamasının çok üstüne çıkması ise dikkat çekilen ayrı bir konu olarak gündeme geldi.
Van TSO Yönetim Kurulu Başkanı Takva, 23 Ekim 2011'de meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki depremin 3. yılı nedeniyle düzenlediği basın toplantısında, kentte depremin ardından gerçekleştirilen çalışmalar ve talepleriyle ilgili sunum yaptı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi yüksek lisans öğrencilerinin katılımıyla deprem saati olan 13.41'de başlayan toplantıda konuşan Takva, depremle birlikte Türkiye'nin kalbinin Van’la attığını, 76 milyonun ellerindeki tüm imkânlarla kente yardım gönderdiğini söyledi. Sunumdan önce kısa bir bilgilendirme açıklaması yapan Ticaret Odası Başkanı Necdet Takva, gerçekleşmiş olan depremler hakkında bilgiler verdi. Takva şunları kaydetti: “Hepinizin bildiği ve telaffuz ettiği üzere 23 Ekim tarihinde saat 13.41 sularında kent olarak 7,2’lik bir deprem yaşadık. Yine aynı şekilde 9 Kasım tarihinde 5,6 büyüklüğünde başka bir deprem yaşadık. Bu iki deprem arasında da 3 binden fazla artçı deprem yaşadık. Bu deprem 23 Ekim tarihli depremin artçısı olmayıp yeni bir deprem olarak belirlenmiştir ve 23 Ekim’den sonra gerçekleşen artçı depremler kente etkisi olmuş ve 5,6’lık deprem ise daha çok yıkma sebebiyet vermiştir. Bunun yanı sıra, depremin birinci haftasında bölgede büyüklüğü 4,0-4,9 arasında değişen deprem-sayısı 114, 5,0'den büyük olan deprem sayısı ise 7 olduğu, Aşağı-yukarı her gün başka bir depremle güne uyanıyorduk. Biz oda olarak tüm bu depremlere rağmen odamıza geldik ve çalışmalarımızın başında yer aldık.”
TOPLAMDA 927 KİŞİ YARALANDI VE HAYATINI KAYBETTİ
Daha sonrasında Takva sunuma başlamadan önce hayatını kaybeden vatandaşlar için Allah’tan rahmet diledi. Takva sunuma başlarken 2011 yılında yaşanan iki büyük depremden sonra hayatını kaybeden ve yaralanan vatandaşların sayısını açıkladı: “Depremde hayatını kaybeden vatandaşlarımız var. Biz sunumumuza başlamadan önce hayatını kaybeden tüm vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet, acılı ailelerine ise bir kez daha baş sağlığı diliyoruz. 23 Ekim depreminde toplamda 604 kişi hayatını kaybetti. 253 kişi enkazdan çıkarıldı. Toplam rakamlar ise 857 kişidir. 9 Kasım’daki depremde ise 40 kişi hayatını kaybetti. 30 kişi yaralı olarak enkazdan çıkarıldı. Toplam rakamlar ise 70 kişiydi. Genel toplamda ise 644 kişi hayatını kaybetti. 283 kişi enkazdan yaralı çıkarıldı. Genel toplamda ise 927 kişi yaralandı be hayatını kaybetti.” Dedi.
HASAR TESPİT ÇALIŞMALARI
Daha sonrasında ise hasar tespitleri başladı. Bizde bu hasar tespitlerinde görev aldık. Bu görevlerde devlet büyüklerinin olduğunu da çok iyi bir şekilde biliyoruz. Devlet bakanlarının burada nöbetleşe çalışmalar yaptığını kendimizde gördük ve takip ettik. O hasar tespitleri ise aşağıdaki tabloda net bir şekilde verilmiştir:
ENKAZ YIKIM ÇALIŞMALARI
Bu hasar tespitlerinin ardından ise bu seferde enkaz yıkım çalışmaları başladı. Genel toplam olarak, ağır hasarlı yıkık genel toplamı 45805, enkazı kaldırılanların toplamı 13000, vatandaş tarafından yıkılanların genel toplamı 7692 ve kalan konutların genel toplamı ise 25113 olarak açıklandı. Tabi bunun yanı sıra kaldırılan enkazların çevreye vermiş olduğu zarar oldu. Özellikle Van Gölü’ne dökülen enkaz yığınlarının vermiş oldukları zararlar en çok göze çarpan enkaz yığınları ve çevre kirliliği oldu. İşte Van ağır hasarlı yapıların enkaz-yıkım icmali tablosu:
AZ HASARLI KONUTLAR İÇİN 48 MİLYARLIK ÖDEME YAPILDI
Bunun yanı sıra az hasarlı konutlar için ödemeler yapıldı. Toplam hak sahibi olan 38,946 vatandaşa 48.682.500,00 TL’lik bir ödeme yapıldı. Yine aynı şekilde yıllara göre güçlendirmeler için krediler verildi. Bu durumda 2012 yılında 22.169.500 TL’lik bir ödeme yapıldı. 2013 yılında ise 7.591.700 TL’lik bir ödeme yapıldı. Son olarak 2014 yılında ise 1.670.900 TL’lik bir ödeme yapıldı. Genel toplamda ise 31.432.100 TL’lik bir güçlendirme kredisi verildi.
17489 KONUTTAN 119 KONUT ARTA KALDI
Takva daha sonra ise deprem döneminde yapılan TOKİ konut sayılarını açıkladı. Toplam 11 bölgede yapılan TOKİ konutlarının sayısı 17489 iken bu konutlardan vatandaşlara verilen konutların sayısı 16960 iken, kamu kuruluşlarına verilen konut sayısı ise 410 oldu. Bunun yanı sıra arta kalan konutların sayısı ise 119 olarak belirtildi. Yapılan bu konutlardan; 17.489 konut - 225 Köy Evi - 30 Okul - 27 Cami - 17 Büfe – 10 Ticaret Merkezi olarak açıklandı. İşte Depremden sonra yapılan o konutların bölge bölge konut sayıları:
VAN AYLIK 33 MİLYON TL KOSGEB KREDİ TAKSİTİ ÖDÜYOR
Başkan Takva, deprem döneminde verilen KOSGEB kredilerini de açıkladı. Van ilinde acil kredi destek kredisi 100.000 TL olarak belirlendi. Bu destek kredilerinden, kredi kullanan işletme sayısı 2229 iken kullanılan kredi tutarı ise, 191.542.775 TL olduğu belirtildi. İşletme sermayesi destek kredisi ise 30.000 TL olarak belirlendi. Bu destek kredilerinden, kredi kullanan işletme sayısı 2540 iken kullanılan kredi tutarı ise, 73.257.121 TL olduğu belirtildi. Van ilinde toplam kredi kullanan kişi sayısı 4769 iken, toplamda kullanılan tutar ise 264.799.896 oldu. Takva ayrıca; İlde aylık yaklaşık 33 Milyon TL KOSGEB kredisi taksit ödemesi gerçekleştiğini vurguladı.
TOBB DESTEKLERİ
Sonrasında TOBB’un vermiş olduğu destekleri de açıklayan Takva, o destekleri ise şöyle açıkladı:
- 25 Milyon TL Faizsiz Kredi Desteği
- Birliğe Çağrı Platformu kapsamında Oda – Borsalarla birlikte 2,5 Milyon TL Bağış
- 50 deprem evinin yapımına katkı, 75 sobalı çadır, 150 yeni deprem evi için kaynak aktarımı
- 34 bin battaniye
- 4.000 soba (katalitik/elektrikli)
- 2.500 mont/kaban
- 3.000 bot/kışlık ayakkabı
- 320 bin çocuk bezi
- 410 ton su
- 350 ton gıda (süt, çocuk maması, çay, şeker, kuru gıda)
- 50 Adet Konteyner
- Bunlara ilaveten 600 bin liralık muhtelif ihtiyaç malzemesi gönderilmiştir.
VERGİ TAHAKKUK – TAHSİLAT ORANLARI
Vergi tahakkuk – tahsilat oranlarını da açıklayan Başkan Takva yıllara göre vergi gelirleri toplamı; tahakkuk, tahsilat ve oranlarını şöyle açıkladı.
2011 yılı vergi gelirleri toplamı: Tahakkuk: 477.654.382,45 Tahsilat: 270.762.407,06 Oran: 56,69%.
2012 yılı vergi gelirleri toplamı: Tahakkuk: 568.114.387,60 Tahsilat: 260.809.676,99 Oran: 45,91%
2013 yılı vergi gelirleri toplamı: Tahakkuk: 807.083.776,37 Tahsilat: 334.681.061,06 Oran: 41,47% olduğu sözlerine yer verdi.
ÜYE KAYIT/TERKİN
Takva, kayıt yapan ve terkin eden üyeler 2011-2014 dönemi kayıt yapan ve terkin edenlerin sayılarını açıkladı:
VAN TSO kayıt yapanların sayısı 1646 iken, terkin edenleri sayısı ise 539 oldu.
ERCİŞ TSO kayıt yapanların sayısı 806 iken, terkin edenlerin sayısı ise 635 oldu. Genel toplamda ise kayıt yapanların sayısı 2452 iken, terkin edenleri sayısı ise 1174 olarak belirlendi.
İLDE BİRÇOK KAMU YATIRIMLARINDA DÜŞÜŞ YAŞANDI
Takva daha sonra ise 2011-2012 kamu yatırımlarının il bazında dağılımı açıklarken ayrıca, “İlimizde Konut ve Diğer Kamu Yatırımları artarken, Enerji, Madencilik, Ulaştırma, Turizm ve Sağlık Yatırımlarında düşüş gerçekleşmiştir.” Dedi. İşte o yatırımların genel tablosu:
PROTESTO EDİLEN SENETLER
Yıllara göre protesto edilen senetlerin adet ve tutarını da açıklana Takva, 2010 yılında 4.622 bin adet ve 32.371.096 senedin protesto edildiğini söyledi 2011 yılında ise adette düşme oldu ve 3.155 adede geriledi. Ancak tutarda ise am tersine bir artama oldu ve 32.684.863’e ulaşmış oldu. 2012 yılında adet sayısı 2.965 olurken tutar ise 20.720.182 oldu. 2013 yılında ise adet oranı yükseldi ve 4.737’ye ulaşırken tutar ise 56.378.774 olarak belirlendi. Son olarak ise 2014 yılının ilk 9 ayında adet 3.785 iken tutar ise 270.685.00 oldu. Takva ayrıca, 2014 Yılının ilk dokuz aylık dönemi sonunda protesto edilen senet tutarlarına bakıldığında, Van’ın; İstanbul, Ankara ve İzmir’den sonra Türkiye’de 4. sırada yer aldığını belirtti.
BANKACILIK İSTATİSTİKLERİ
Bankalardan çekilen kredilerin oranlarını da açıklayan Başkan Takva, ayrıca 2010-2014 dönemi ele alındığında kredi kullanım oranında yaklaşık %300 artış sağlandığını. Yine takipteki alacak oranında da %100 artış görüldüğünü belirtti. İşte o toplam nakdi krediler, takipteki alacaklar ve gayri nakdi kredilerin tablosu:
EĞİTİM DURUMU
Eğitim durumu hakkında da bilgiler veren Takva, 2011 yılında ilde bulunan okul sayısının 1642 olduğunu. Yine aynı şekilde 2011 yılında okul okuyan öğrenci sayısının ise, 12.839 olduğunu açıkladı. Bu oranlara göre 2013 yılında ise ilde bulunan okul sayısı 2154 iken okul okuyan öğrenci sayısı ise, 15.800 olduğunu belirtti.
NÜFUS GÖSTERGELERİ
Nüfusunda hızlı bir şekilde arttığına değinen Takva nüfus oranlarını ise şöyle açıkladı:
İŞTE O 5 MİLYAR VE HARCANDIĞI YERLER
Öte yandan şimdiye kadar hep değinilen Van’a harcanan para konusunda da önemli veriler paylaşan Takva, tek kalemde açıklanan 5 milyar TL’lik paranın Van’da hangi kurumlarca hangi yatırımlar için kullanıldığını da açıkladı. Takva şu sözlere yer verdi: “Deprem döneminde hükümetin gönderdiği toplam para 4.824.185.024 TL’dir. Bu paranın 502.175.666 TL’si, gönderilen toplam acil yardım ödeneğidir. 10.000.000 TL’si Başbakanlıktır. 224.030.000 TL’si, insani yardım hesaplarından yapılan harcamalarıdır. 1.210.552.445 TL’si, diğer bakanlık, kamu kurum ve kuruluşları harcamalarıdır. 121.740.373 TL’si, Kızılay. 27.112.540 TL’si STK’lar. 21.345.000 TL’si valilikler. 13.880.000 TL’si özel sektör. 76.849.000 TL’si, yurtdışından gelen malzemelerin toplam tutarı. 2.362.000.000 TL’si, kalıcı konutlar için TOKİ’ye aktarılan tutar. 254.500.000 TL’si ise EYY (Evini Yapan Yardım) kapsamında aktarılan tutarı olarak harcanmış olarak görünüyor” dedi.
TALEPLER:
Ardından deprem sonrası 3 yılın ardından ortaya çıkan ekonomik kriz başta olmak üzere kentin sıkıntı yaşadığı konulara değinen Takva, bundan sonraki süreç için de hazırladığı tolapleri paylaştı. Takva, Van’ın en çok ihtiyaç duyduğu konular olarak görülen maddeleri tek tek paylaşarak bu konularda iyileştirme ve destekler isterken, bu konuları ve talepleri şu şekilde sıraladı;
Vergi Terkini: İlimizde devam eden ekonomik durgunluğa ve yaşanan sorunlara karşı özel ekonomik müdahale stratejisi uygulanması amacı ile Daha Önce Kocaeli depreminde uygulanan Vergi terkininin İlimizde de hayata geçirilmesine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Ancak olumlu sonuç alınamamıştır. Bu neticede yapılan görüşmeler ise, Cumhurbaşkanı, Başbakan, Ekonomi Bakanı Kalkınma Bakanı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Maliye Bakanı ve TOBB ile yapılmıştır.
SGK Primleri Terkini: SGK Primlerini Terkinine yönelik tüm çabalar sonuçsuz kalmıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca Sigorta primleri 1 yıl süreyle erteleme kararı alınmıştır. 1 yılın sonunda mükellefler tarafından primler ödenmeye başlanmıştır.
KOSGEB Kredilerinin Ertelenmesi: Deprem sonrası ilimizde oluşan ekonomik buhranın devam etmesi nedeniyle 2013 Yılında geri ödemesi başlayan KOSGEB kredilerinin ertelenmesine yönelik çalışmalar sonuçsuz kalmıştır. Kullanılan kredilerin geri ödemeleri ekonomik yapıya darbe vurmuştur.
TOKİ Konut Ödemeleri: Deprem sonrası yapımı gerçekleşene TOKİ konutlarının geri ödemelerinin ertelenmesine yönelik taleplere karşılık 6 aylık bir erteleme gerçekleşmiştir. Nisan 2015 de başlayacak geri ödemelerin ertelenmesine ilişkin henüz bir gelişme sağlanamamıştır.
Ekonomik Suçlara Ait Sicil Affı: Yaşanan depremler sonrasında 7000 civarında iş yerimiz orta hasar veya yıkım raporu almıştır. Tüccar ve Sanayicimiz bu dönemde özellikle bankalara olan borçları ile çek ve senetlerini ödeyememiştir. Bu durum neticesinde iş dünyamızın bankalar nezdinde ekonomik görünümleri negatif bir hal almıştır. Önemli bir kısmı kredi kullanma, çek alma gibi bankacılık işlemlerini yapamaz duruma gelmiştir. Çıkarılacak bir sicil affı ile ekonomik suçlara ait düzenleme talebimizde ne yazık ki sonuçsuz kalmıştır.
Bölgeye Özel Ekonomik Paket: İlimiz olmak üzere bölgemizde yaşanan ekonomik durgunluğun genel ekonomik durumdan bağımsız ele alınarak özellikle tarım, hayvancılık ve turizm gibi sektörlerde hükümetimizin daha önce açıkladığı teşvik paketlerinden ayrı yeni desteklerin açıklanması ve yatırımların yapılması yönündeki girişimlerde sonuçsuz kalmıştır.
Sınır Ticareti: Sınır ticareti İlimiz başta olmak üzere, bölge illerimiz içinde önem arz etmektedir. Deprem sonrası oluşan İşsizliğin önlenmesi ve bölgenin gelişimine katkı sunması amacı ile İlimizin önemli ekonomik kalemlerinden biri olan sınır ticaretinde mevzuat ve uygulamadan kaynaklı sorunların giderilmesi, sınır ticaretinin kesintiye uğramadan devam etmesi, İlimiz Başkale İlçesinde yer alan Gelincik Sınır Kapısının aktif hale getirilmesi ve gümrük kapılarımızın modernizasyon işlemlerinin kısa sürede çözüme kavuşturulması yönündeki taleplerimizde henüz karşılanmamıştır.
Kentsel Dönüşüm – İmar Planı: Deprem sonrası ilimiz imar planın uygulamaya geç konulması ve halen uygulamada aksaklıkların yaşanması kent ekonomisi için önem arz eden inşaat sektörünü durma noktasına getirmiştir. İlimizin deprem bölgesinde olması ve yakın zaman da depremi yaşamış olması da fırsat bilinerek kentsel dönüşümün ilimizde kamu eliyle hayata geçirilmesi elzem bir konu haline gelmiştir. Özel sektör kamu işbirliği ile ilimizin yeniden yapılanması bizleri sonuca ulaştıracaktır. Ancak gelişme sağlanamamıştır.
Et Ve Süt Kurumu Kombinası: İlimizde yaşanan depremlerin ardından kullanılmaz hale gelen Et ve Süt Kurumu Van Kombinası'nın yerine, yenisinin inşa edilmesine yönelik yaklaşık 3 yıldır yapılan girişimler neticesinde gözle görülür bir gelişme sağlanamamıştır.
İş-Kur İşçileri: İŞKUR Tarafından Toplum Yararına Çalışma Projesi adı altında 2011 depreminden sonra Van’daki işçi sayısı arttırılmış ve 7286 sayısına ulaşılmıştır. Bu işçilere süresiz çalışma müjdesi verilmesine rağmen 7286 işçinin tamamı işten çıkarılmıştır. Yapılan girişimler neticesinde şu ana kadar 1500 İşçi kura yöntemi ile işe alınmıştır.
Yeni Stadyum: Deprem sonrası hasar görev Van Stadyumunun yerine yeniden stadyum yapılmasına yönelik girişimler sonuçsuz kalmıştır.
