"Dünya Kayısı Başkenti" Malatya'da üretilen kayısılar, hem lezzetleri hem kaliteleri hem de büyüklükleri bakımından dünyada ilk tercih edilen meyveler arasında yer alıyor.
Dünya kuru kayısı ihtiyacının yaklaşık yüzde 85'inin karşılandığı Malatya'ya özel toprağın ve iklim özelliklerinin buluşmasıyla yetişen kayısılar, lezzet açısından da pek çok ülkede yetiştirilenlere fark atıyor. Tarihte Büyük İskender'in Asya seferleri sırasında İpek yolu vasıtasıyla Malatya'ya getirdiği düşünülen kayısının 2 bin 500 yılık geçmişi bulunduğu tahmin ediliyor. Yazılı bulgulara göre ilk olarak Evliya Çelebi'nin 1653'te kaleme aldığı Seyahatnamesi'nde rastlanan Malatya kayısının lezzet sırrını, İnönü Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Bayram Murat Asma, anlattı.
Dünyanın birçok yerinde kayısı üretimi yapıldığını, buna rağmen Türkiye'nin dünya yaş ve kuru kayısı üretiminde birinci sırada yer aldığını belirten Asma, "Türkiye içerisinde de Malatya dışında başka illerde üretim yapılmasına karşın Malatya kayısı üretimi ve ihracatında bir marka şehir haline gelmiştir. Dünya kuru kayısı ihracatının yaklaşık yüzde 80-85'lik bölümü Malatya'ya aittir" diye konuştu. Her yıl Malatya'dan yaklaşık 100 bin ton kuru kayısı ihracatı yapıldığını kaydeden Asma, ihracattan 300 milyon dolara yakın bir gelir elde edildiğini belirtti. Prof. Dr. Asma, "Bu özellikleriyle bakıldığında dünyada neredeyse hiçbir meta bir şehirle bu kadar özdeşleşmemiştir" dedi. Söz konusu ihracat rakamlarının yeterli olmadığına işaret eden Asma, 300 milyon doların Malatya kayısısı için çok düşük bir miktar olduğunu dile getirdi. Asma, "Bunun çok daha yüksek miktarlara çıkması gerekiyor. En azından en kısa zamanda 500 milyon dolar hedefi olmalı. 10-20 yıllık süreçte de bir milyar dolar kuru kayısı ihracatında hedefler ortaya koymalıyız. Bunun için çok çalışmamız gerekiyor tabii ki" ifadelerini kullandı.
ASMA: KAYISI SEÇİCİ BİR BİTKİDİR
Malatya kayısısının kurutmalığa son derece uygun olduğunu anlatan Asma, "Malatya kayısısının şeker miktarı son derece yüksektir. Çok önemli özelliklerinden biri de Malatya kayısılarını başka bir şehre götürdüğünüz zaman Malatya'da ulaşmış olduğu kaliteye ulaşmaması. Aynı kalite ve aynı verim sonuçları vermemesidir. Bu nedenle Malatya'ya özgü bir özellik kazanmıştır. Kayısı, aslında biraz seçici bir bitkidir. Yani bir elma, bir şeftali gibi değildir" değerlendirmesinde bulundu.
Kayısının iklim ve toprak istekleri bakımından bazı farklı ve özel istekleri bulunduğunu ifade eden Prof. Dr. Asma, şöyle devam etti: "Mesela Malatya kayısılarının çiçek açabilmesi için mutlaka kışın en az bin saat soğukta beklemesi gerekiyor. Yani karın yağması veya soğuk hava koşullarının oluşması gerekiyor. Aksi takdirde sıcak bir yere Malatya kayısısını götürdüğünüz zaman aynı şekilde sonuç alamazsınız, meyve alamazsınız. Soğuk bir yere götürdüğünüzde de bu sefer gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkının, karasal iklimin olması gerekir. Diyelim bu da oldu, Malatya kayısısının çok önemli bir diğer özelliği de toprakta kireç farkının fazla olması gerekiyor. Yani kayısı kireçli toprakları seviyor. Mesela asidik topraklardan kayısı nefret eder. Bunların tümünü üst üste koyduğunuz zaman Malatya'da yetişen Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı gibi çeşitlerin o bölgenin iklim koşullarına uyum göstermesi gerekir. Bunda da bir sorun var. Malatya kayısıları başka iklim ve toprak koşullarına iyi adapte olamıyor. Dolayısıyla toprak, iklim ve bir de çeşitlerimizin farklı iklim koşullarına adapte olmaması gibi özellikleri üst üste koyduğun zaman işte Malatya kayısıları bu bölge koşullarına iyi adapte olmuştur. En başarılı sonuçları burada vermektedir."
"MALATYALILAR DOĞAL KAYISI YETİŞTİRİCİSİ"
Bayram Murat Asma, Malatya'da kayısı tarımının babadan, dededen torunlara geçen bir miras olduğunu aktararak, Malatyalıların doğal kayısı yetiştiricisi olduğunu belirtti. Malatyalı çiftçilerin ailelerinden, komşusundan görmüş olduğu kayısı tarımını, gübrelemeden, hasada, kükürtlemeye kadar tüm işlemleri babadan oğula geçen bir miras şeklinde tecrübeyle edindiklerini vurgulayan Asma, "Bunları üst üste koyduğunuz zaman Malatya kayısıları Malatya'ya özgü olarak kalmıştır ve dünyada da haklı bir şöhret kazanmıştır. Malatya'nın ayrıca çok önemli kayısı çeşitleri var. Hacıhaliloğlu, Kabaaşı, Hasanbey, Alyanak, şekerpare gibi. Malatya'da kurutmalık kayısı dendiği zaman en önemli iki çeşidimiz var. Birisi Hacıhaliloğlu, Malatya'daki kayısı ağacı varlığının yüzde 60-65'ini oluşturuyor. Son yıllarda soğuklara dayanıklı olduğu için ön plana çıkan Kabaaşı çeşidimiz var. Malatya'daki kayısı ağacı varlığının yaklaşık yüzde 95'ini bu iki çeşit oluşturmaktadır" diye konuştu.
