ÖMER AYTAÇ AYKAÇ - ŞEHRİVAN ÖZEL
Geçtiğimiz günlerde Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ı ağırlayan Van’da, özellikle ekonomide çalkantılı bir dönemin geçirildiği şu günlerde Van önemli bir ismi ve heyeti ağırlıyor. İhracat rakamlarını Türkiye’nin farklı kentlerinde açıklama geleneği sürdüren Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin son ayın ihracat rakamlarını Van’da bir toplantı ile açıklayacakken toplantıda Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi de katılacak. Van’ın bakan ve heyetten beklentisi de sadece ihracat rakamlarının açıklandığı bir il değil Kapıköy’ün, ekonomide yaşanan kirizin ve çözüm önerilerinin de konuşulduğu bir il olarak bu toplantıya ev sahipliği yapmak.
Van’da son zamanlarda ekonomik anlamda zor günler geçiren Van, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ile birlikte bugün Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi’yi ağırlıyor. Son 2 yıldır ciddi anlamda sıkıntılı günler geçiren iş dünyasının sıkıntılarının zirveye çıktığı bir dönemde Van’da bulunacak olan bakan ve meclis burada hem Ekim ayı ihracat rakamlarını açıklayacak hem de ekonomik gidişatı masaya yatıracak. Türkiye’nin önemli sınır kentlerinden biri olmasına rağmen Ağustos ayı ihracat rakamlarının açıklanmasıyla Doğu Anadolu’da Hakkari’nin başı çektiği listede bir çok ilin de gerisinde kalan Van’da, Ekonomi Bakanı Zeybekçi’nin ekonomik gidişat başta olmak üzere Van’ın ihracattaki en büyük umudu olan Kapıköy’ün durumunun da bir kez daha yatırılması beklenirken, depremde büyük yara alan kentin ekonomisine dair Bakan Zeybekçi’nin farklı müjdeler ve değerlendirmeler yapıp yapmayacağı ise merak edilen konular arasında yer alıyor.
VAN EKONİSİNİ KONUŞMANIN TAM ZAMANI!
Depremden sonra ertelenen ve son umut olan torba yasada da terkin edilmeyen vergi borçlarının da ödenmeye başlanacak olmasıyla birlikte tam anlamıyla sıkıntılı günlerin başlayacağı şu günlerde Van önemli konuklarla ekonomiyi konuşacak. Türkiye’deki rakamların yanı sıra Van Ekonomisi’nin de konuşulması beklenen önemli bir toplantıya ev sahipliği yapacak Van’da TİM Ekonomi Bakanının da katılımıyla ihracat rakamlarını açıklayacak. Van TSO’da düzenlenecek toplantıda başta ihracat rakamları olmak üzere ekonomiye dair önemli değerlendirmelerle birlikte Van’ın durumu da konuşulacak. Bir bakanı ve önemli bir meclisi ağırlayacak Van’da Kapıköy’den istenilen ihracat rakamlarını yakalayamamanın yanında, ekonomideki gidişat, ekonomik kriz başta olmak üzere ajanda da önemli konular dururken ihracatta Hakkari’nin başı çektiği listede diğer bazı Doğu illerinin de gerisinde kalan Van’ın durumu en çok yorumlanması beklenen konular arasında yer alıyor.
HAKKARİ İHRACAT YAPTI, VAN İZLEDİ
Öte yandan Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin gelişi öncesi TÜİK tarafından ihracat üzerine yapılan açıklama da aslında içinde bulunulan durumu açıkça ortaya koydu. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Van Bölge Müdürlüğü tarafından yapılacak önemli toplantı öncesi yapılan açıklamada Van’da ihracatın %8,2, azaldığı ithalatın ise %15 arttığını açıklanırken diğer tüm Doğu illerine göre coğrafi avantajına rağmen ihracatta Van’ın Hakkari’nin çok gerisinde kaldığı belirtildi.
HAKKARİ FARK ATTI!
Açıklamayı yapan Bölge Müdürü Özer Coşğun, Van’da ihracat 2014 yılı Ağustos ayında, 2013 yılının aynı ayına göre %8,2 azalarak 3 milyon 979 bin dolar, ithalat ise % 15 artarak 4 milyon 141 bin dolar olarak gerçekleştiğini söyledi. Çoşğun aynı şekilde Hakkari’nin ise ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %67,7 oranında artarak 36 milyon 636 bin dolar, ithalat ise 6,7 kat artarak 11 milyon 374 bin dolar olarak gerçekleştiğini vurguladı. Bu oranlara göre Hakkari gerek ihracatta gerekse de ithalatta Van’ı geçti. Bunun yanı sıra ayrı Van’ın en önemli sınır kapısı olan Kapıköy sınır kapısı açık olmamasına rağmen, Van en fazla ithalat ve ihracatı İran ile gerçekleştirdi.
VAN NERDE, HAKKARİ NERDE!
Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; Türkiye toplamında ihracat 2014 yılı Ağustos ayında, 2013 yılının aynı ayına göre %2,9 artarak 11 milyar 440 milyon dolar, ithalat %7 artarak 19 milyar 476 milyon dolar olarak gerçekleşti. Van’da ise ihracat 2014 yılı Ağustos ayında, 2013 yılının aynı ayına göre %8,2 azalarak 3 milyon 979 bin dolar, ithalat ise % 15 artarak 4 milyon 141 bin dolar olarak gerçekleşti. Ağustos ayında hiç ithalat olmadı. Hakkari’de ise ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %67,7 oranında artarak 36 milyon 636 bin dolar, ithalat ise 6,7 kat artarak 11 milyon 374 bin dolar olarak gerçekleşti.
BİR DE KAPIKÖY AÇILSA…
Van, Kapıköy’deki tüm olumsuzluklara ve sınır kapısının açılmamasına rağmen en çok ihracat ve ithalatı İran ile yaptı. Van Ağustos ayında İran ile 1 milyon 807 bin ihracat yaparken yine aynı ayda 1 milyon 615 dolar ile ithalat gerçekleştirdi. İşte bölge müdürü Çoşğun’un açıklamaları: “Van ili 2014 yılı Ağustos ayında İran ile 1 milyon 807 bin dolar ihracat ve 1 milyon 615 bin dolar ithalat gerçekleştirerek en çok dış ticaret yaptığı ülke İran oldu. Van’ın yaptığı dış ticarette, 1 milyon 80 bin dolar ihracat ile Makedonya ihracatta ikinci sırayı alırken, 1 milyon 182 bin dolar ile Rusya Federasyonu ithalatta ikinci sırada yer aldı. Hakkâri’nin en çok ihracat yaptığı ülke 34 milyon 50 bin dolar ile İran; en çok ithalat yaptığı ülkeler ise 3 milyon 783 bin dolar ile Güney Kore, 3 milyon 615 bin dolar ile Çin ve 3 milyon 403 bin dolar ile Vietnam oldu.”
ÇÖZÜM KAPIKÖY’ÜN AÇILMASI VE DOĞRU TEŞVİKLER!
Şehrivan Gazetesi olarak, Bakan’ın Van ziyareti öncesinde kentin ekonomi ve ticaretteki önemli isimlerinden ekonomi ve ihracata dair bazı değerlendirmeleri alırken, gündemde konuşulması gereken konuları da ekonominin patronlarından dinledik. İşte İhracatçılar Meclisi ve Ekonomi Bakanı Zeybekçi’nin Van ziyaretinden önce Van’ın ekonomiye dair o görüşleri:
FERİDUN IRAK (VATSO VE VATBO ESKİ BAŞKANI):
Öncelikle dış ticarette Van 1988-1994yılları arasında dış ticaret fazlası veren nadir illerden biriydi. Bunun nedeni ithali ve ihracı serbest olan bütün ürünlerin sınır ticaretine konu ediliyor olmasıydı. Bu tanımlamadan dolayı Türkiye’den İran’a çamaşır deterjanından kırtasiye malzemeleri, zımba teline kadar her türlü sanayi ürünü ihraç edilmekteydi. 1994 yılında İran’dan yapmış olduğumuz ithalatın 15 kat fazlasını biz İran’a ihraç ediyorduk. Bir taraftan bu kadar güzel dış ticaret fazlası veren faaliyet diğer tarafta ithalatçı ve ihracatçısından seyyar satıcısına kadar on binlerce insana da geçim kaynağı oluşturmaktaydı. 1995 yılından itibaren ürün sınırlaması, mevsim sınırlaması, miktar sınırlaması gibi engellerden dolayı sınır ticareti yapılamaz hale gelmiştir. Van da dış ticarette adeta çıkarılmıştır. Yapılması gereken çok kolaydır: 1987-1994 yılları arasında olduğu gibi ithali ve ihracı serbest olan bütün ürünlerin sınır ticaretine konu ediliyor olmasıdır. Ekonomiye gelince, bölge ekonomisi Türkiye’de geri kalmış bölgeler arasında. Milli gelirin çok altında geliri olan, işsizliğin çok üstünde işsizi olan, yıllardan beri bu talihsizliği bir türlü kıramayan bir iliz. Bunun da nedeni yıllardan beri uygulanan yanlış teşvik politikalarıdır. Bu teşviklere baktığımız zaman hep batıdaki iş adamlarının Doğu’ya yatırım yapmasının hedeflendiğini görüyoruz. Batıdaki iş adamları bölgeye gelmedikleri gibi bize de hep bir kurtarıcı bekleme psikolojisi yüklendi. Oysa yapılması gereken: Bu bölgedeki beyin ve sermaye göçünü önleyen ve bu bölgedeki yatırımcıyı sahaya indirecek teşviklerin düzenlenmesidir. Bunların yapılması halinde ilimizin onlarca yıldır kaybettiği mesafeyi birkaç yılda geri kazanacağı kesindir.
FARUK ALPARSLAN (VAN ESNAF VE SANAYİ ODALARI BİRLİĞİ BAŞKANI):
TİM’in bu rakamı Van’da açıklaması ilimiz için yeterli olmayacaktır. Biz bir sınır iliyiz. Hatta biz öyle bir sınır iliyiz ki 280 kilometre sınırı ile büyük bir sınırısa sahip olan bir iliz. Fakat ihracatın yapılabileceği bir gümrük kapısının olmadığı da bir ilde yaşıyoruz. Bu bizim ilimiz için çok büyük bir handikap. Bunun dışında üretime dayalı olarak, evet 6’ıncı bölgede yer alıyoruz ama pozitif ayrımcılık anlamında diğer illerin yanında hammadde, risk gibi faktörler varken Van’ın 600 kilometre ötesinde Şanlıurfa ve Gaziantep ile bir tutulmamız da bize bir şey kazandırmadı. Bölgenin yeraltı zenginliklerinden tutun da komşu ülkelerden gelecek hammaddelere kadar tüm sektörlere hitap edecek bir şekilde yeniden yapılandırılmamız lazım. Bunun için de bir pozitif ayrımcılık ve yatırım ajandası yapılmalı. Hele de Van’ın yeniden kalkınmasının konuşulduğu bir dönemde konuşulması gerekiyor. Arz talep meselesinden dolayı ihraç edilebilecek, satılabilir, ihtiyaca yönelik yatırımların Van’da olması gerekiyor. Dünya ticaret merkezlerinde olduğu gibi nerde ihtiyaç varsa arz da orda olmalı. Kapıköy’de de öncelikle İran tarafının ikna edilmesi gerekiyor. Bizim İran’daki o yolların bitmesini yıllar yıla aynı hikaye ile dinledik. İran da artık kendi ülkesine sahip çıkabilecek, ithalat ve ihracatını yapabilecek iş adamlarının da istekli olduğunu gördük ama hükümet biraz daha samimi davarın 30 civarında kilometrelik bir yolu yapması gerekiyor. Biz açıkçası bunu manidar buluyoruz. Bunun belli bir tarih bırakılarak çözülmesi gerekiyor. Çünkü her iki ülkenin işadamları da bu yolun açılmasını da kotaların kaldırılmasını da istiyor. Bu kotalar bölge insanını, bölge ticaretini yapan insanını zor duruma sokuyor.
YAVUZ KARAMAN (VAN TSO YÖN. KUR. BAŞKAN YARDIMCISI):
Biz kotalı ürünlerden ziyade tam bir ithalat-ihracat sistemini kullanmak istiyoruz. Diğer şekildeki serbest ticaret konusundan ziyade biz kapıların faal olmasından yanayız. Biz sadece Kapıköy değil yeni kapıların kazandırılmasından da yanayız. İldeki ticaretin artması için Van ilin bir sınır kenti olmasına rağmen güvenlik şehri olarak dizayn edilmiş. Oysaki biz sınır koruyan değil sınırda ticaret yapan bir şehir olmak istiyoruz. Konum olarak da zenginlikler olarak da buna müsaitiz. Hem tarıma, hem turizme hem de sınır ticaretine en uygun ve en elverişli il biziz. Yanıbaşımızdaki Erzurum bu anlamda ekonomide bir çok yapılanmanın merkezi olurken biz sadece sınır güvenliğini sağlayan il olarak kalmak istemiyoruz bu yüzden. Biz de diyoruz ki Van’ın güvenli il özelliğinden ziyade sınır ticaretinden çok ithalat-ihracata kazandırılması daha önemli. Kotalı satışlarla bir yere varılamayacak. Biz bu konuda toplantılarda görüşmelerde de hem ihracat, ithalat hem de ekonomiye dair değerlendirme ve raporlarımızı da zaten Sayın Bakanımız ile de paylaşacağız.
