Milliyet yazarı Güngör Uras, Doğu bölgesindeki çatışma ortamı ve sokağa çıkma yasaklarından etkilenen 21 ilde 13,8 milyon kişinin yaşadığını belirterek, bölgede “10 ayda 11 bini aşkın esnaf dükkân kapattı, 1.549 şirket faaliyetine son verdi” dedi. Bölgenin son 10 yılını verileriyle elen alan Uras’ın verdiği rakamlar korkunç gidişatı gözler önüne sererken, Van’da kepenk kapatıp bir daha açamayan esnaf ve tüccar sayısı da şok etti! Zira rakamlar gösteriyor ki barış ve huzur ortamıyla birlikte Van ve bölge ekonomisi de eriyip gidiyor…
On yıllardır gelişmişliği hep Türkiye ortalamasının gerisinde seyreden fakat son 10-15 yılda huzur ve barış ortamıyla birlikte potansiyelleri ile birlikte uçuşa geçen Van ve bölgenin diğer illeri şu sıralar yine geçmişe dönüş yaşıyor… Çözüm süreciyle birlikte Van ve diğer illerde huzur ve barış ortamı konusunda önemli değişiklikler yaşanırken bu ‘huzur’ ortamı ekonomiye de önemli katkılar sunmuştu. Bölgede birçok il önemli değişim dönüşümler yaşarken son bir yıldır yeniden bozulan o barış ortamı ile birlikte gelişimler yeniden geriye sarmaya başladı… Çatışmalar, operasyonlar, göçler bölge illerine öyle büyük bir darbe vurdu ki, esnaf ve tüccar da gidişattan büyük yaralar aldı. Milliyet yazarlarından Güngör Uras 21 ilin son 10 aylık ekonomisinin fotoğrafını çekerken, ortaya çıkan sonuç adeta şok etti: Doğu'daki 21 ilde 10 ayda 11 bini aşkın esnaf dükkân kapattı! Bu rakam Van’da ise 1085! 2011 yılındaki depremle zaten büyük bir yara alan, ardından başlayan ekonomik krizle bir türlü belini doğrultamayan, çatışmalar ve barış ortamının bozulmasıyla birlikte de daha büyük bir krize giren Van’da da kapanan işletmelerin sayısı büyük boyutlarda! Uzun süredir göçün, sermayenin terk ettiği Van’da ve bölgedeki gidişatla birlikte yatırım da duruyor üretimde… Depremden sonra birçok üreticinin terk ettiği Van’da, en son AKSA doğalgaz dönüşüm tesislerini kapatıp Van’dan çekilme kararı almıştı…
URAS BÖLGENİN EKONOMİK FOTOĞRAFINI ÇEKTİ
Geçtiğimiz gün Milliyet Gazetesi yazarı Güngör Uras senenin ilk 10 ayında yaşanan olaylarının bölgedeki ekonomik fotoğrafını çekti. Uras yazısında olaylardan en çok etkilenen 21 vilayette yılın ilk 10 ayında 11 bini aşkın esnafın dükkanını kapattığını Bin 549 şirketin de faaliyetlerine nihai verdiğini kaleme aldı. Uras’ın kaleme aldığı yazıda ekonomik sorunlar nedeniyle esnafın göç etmek zorunda kaldığını da dile getirdi.
VAN’DA TOPLAM KAPANAN İŞ YERİ SAYISI BİN 85!
7 Haziran sonrası başlayan ve devam eden çatışmalı ortamdan 7’den 70’e herkes etkilendi. Çatışmalı ortam nedeniyle ekonomi de de büyük sıkıntılar yaşanıyor. Esnafın büyük bir bölümü günlerce süren sokağa çıkma yasakların nedeniyle iş yerlerini açamazken, kepenk indiren esnaf sayısı ise ürkütüyor. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu verilerine göre ülke genelinde yaşanan çatışmaları ortam nedeniyle 11 binin üzerinde esnaf kepenk indirdi. Doğu bölgesindeki çatışma ortamı ve sokağa çıkma yasaklarından en çok esnaf etkilendi. Özellikle 7 Haziran seçimleri sonrası başlayan çatışmalı ortam nedeniyle ülke genelinde 11 binin üzerinde esnaf kepenk kapatırken, Bin 549 şirket ise faaliyetine son verdi. Ülke geneline bakıldığında Van’da ise durum daha vahim. Van’da 2015 yılında Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliğine bağlı 743 esnaf kepenk kapatırken, TOBB’a bağlı 181 Sanayi ve ticaret işletmesi ise kepenk kapattı. Kepenk kapatan birçok iş yeri sahibi kapatmasının nedenini son aylarda yaşanan çatışmalara bağlarken, bazı iş yeri sahipleri ise kira ve vergi borçlarına yorumladı.
DEPREM, ÇATIŞMALAR, EKONOMİK KRİZLE BİRLİKTE VERGİ BORÇLARI DA KEPENK KAPATTIRIYOR…
Şüphesiz bölgedeki olaylarla birlikte Van’da 2011 yılından beri devam eden ekonomik krizin etkileri de kentin durumunu iyice ağırlaştırıyor. Zira 2011 yılından sonra büyük bir krize giren, borcunu ödeyemeyen, banka kredisi icralık olan, TOKİ ödemelerini yapamayan vatandaş ve esnaf halen ödeyemediği vergi ve SGK borundan dolayı da büyük sıkıntılar yaşıyor. Vergi terkini taleplerine rağmen halen bir adım atılmayan bu sorun her gün borcu biraz daha artan esnaf ve yatırımcıyı kara kara düşündürürken sermaye de yatırımcı da kentten göçüp gidiyor… Van TSO’nun verdiği verilere göre ise 11 ay içerisinde 52 Limited şirketi, 16 Kooperatif 113 gerçek kişi olmak üzere toplam 181 firmanın kepenk indirdi. Bölgede yaşanan çatışmalardan çok fazla etkilenmeyen Van’da esnafın kepenk kapatması nedenleri arasında en çok göze çarpan etken ise vergi borçları oldu. 2011 yılında yaşanan depremlerle büyük bir yıkım kentte esnaf uzun süre ayakta kalmakta zorlandı. Esnafın vergi borçları deprem nedeniyle uzun bir süre ertelenirken, esnaf vergi borçlarının silinmesini istiyor. Van’daki STK ve esnaf odaları vergi borçlarının silinmesiyle ilgili defalarca Cumhurbaşkanı, Başbakan ve ilgili bakanlarla görüşmesine rağmen bir sonuç alamadı. Hal böyle olunca esnaf yaşanan çatışmalı ortamın yanında bir de yakın zamanda ödemek zorunda kalacağı vergi borçlarıyla boğuşuyor.
TAKVA: ÇOK KÖTÜ DEĞİLİZ AMA…
Bölgeler arası gelişmişlik farkının ortadan kalkması gerektiğini söyleyen Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Necdet Takva, kent olarak orta sıralarda olduğumuzu söyledi. Takva, “Çok gelişmiş bölgelerde işyerleri fazla açılıyor ancak az gelişmiş bölgelerde işyeri az açılıyorsa bu bölgeler arasında gelişmişlik farkı vardır. Ülkede bu olduğu zaman bu bir problemdir. Bu yüzden yeni ekonomik planlamalar yapıldığı zaman Doğu ve az gelişmiş bölgeler ilk 10’un içine girmesi gerekiyor. Elbette ki çatışmalı sürek bu anlamda etkili oluyor. Ancak çatışmalı sürecin olmadığı dönemlerde de biz bunu yaşıyoruz. Örnek olarak bir İstanbul ya da diğer batı ilinde, bizim ilimize göre açılan iş yeri sayısı daha fazlaysa bu sorun çözülmelidir. Bölgeler arasındaki ekonomik gelişmişlik farkı kaldırılmalıdır. İş yerlerinin kapanmasıyla ilgili ise çok kötü değiliz. Van’da iyi bir dinamizm var. Ancak orta sıralarda yer almak yerine bizim de en az ilk 10’un içinde olmamız gerekiyor.” Dedi.
“ANTİ DEMOKRATİK TUTUMLAR SON BULMALI”
Ülke genelinde artık savaşın, gözyaşının ve akan kanının konuşulmaması gerektiğini ifade eden Takva, ülkedeki ati demokratik tutumların ve hendek tutumlarının bitmesi gerektiğini söyledi. Takva, siyasi aktörlerin bir an önce adım atması gerektiğini belirterek, “Kutsal olan halktır” Dedi. Takva son olarak şunları kaydetti: “Bizim özelde kent olarak ve ülkeler olarak güzellikleri, turizmi, ekonomiyi ve diğer kültürel değerlerimizi konuşmamız gerekirken halen ülke genelindeki çatışmalı süreci, can kayıplarını konuşmamız doğru değil. Bu anlamda tüm siyasi üzerlerine düşeni yapması gerekiyor. Türkiye’deki anti demokratik tutumların son bulması gerekiyor. Gerek anti demokratik tutumlar ve gerekse de hendek tutumları devam ederse sonumuz hiç iyi görünmüyoruz. Siyasi aktörleri bu konuda bir araya gelmesi ve akan gözyaşı ve kanın önüne geçmesi gerekiyor. Bu halk bunların hiç birini hak etmiyor ve artık büyük sorunlar yaşıyor. Kutsal olan halktır. Bu yüzden bizim kutsallarımızı gözden geçirmemiz gerekiyor.”
AYDEMİR: VAN’DA YAKLAŞIK BİN ESNAF KEPENK İNDİRDİ
Bölge olarak esnafın zor durumundan en çok etkilenen il ise Van. Van, yaşanan çatışmalı ortamdan çok fazla etkilenmemesine rağmen birçok esnaf kepenk indirdi. Van Esnaf ve Sanatkarlar Odası (ESOB) ile Van TSO’nun açıkladığı verilere göre Van’da yaklaşık bin esnaf kepenk indirdi. Konuyla ilgili görüştüğümüz Van Esnaf ve Sanatkarlar Odası başkanı Muhittin Aydemir, önceki gün itibariyle 743 esnafın kepen indirdiğini söyledi. Esnafın kepenk kapatmasını 7 Haziran sonrası yaşanan olaylara bağlayan Aydemir, esnafın zor durumda olduğunu tüm kesimlerin bu konuda duyarlı olmasını istedi. Esnafın kepenk indirmesinin diğer nedenleriyle ilgili de konuşan Aydemir, kiraların artması ve kentsel dönüşümün gecikmesinin de büyük payı olduğunu aktardı. Huzur ve güven ortamının oluşmasıyla bölgede yaşanan ekonomik sorunun önüne geçileceğini de sözlerine ekleyen Aydemir, esnafın ayakta kalması için faizsiz krediler ve vergi borçlarının ertelenmesi gerektiğini ifade etti.
SON GİDEN YATIRIMCILAR DA BÜYÜK OLDU!
Uzun süredir Van’dan giden sermaye göçüne rağmen kent potansiyeli ile ayakta kalmayı başarırken İran ve diğer illere yakınlığı ve Kapıköy faktörü Van’ı hep güçlü kılmıştı. Son dönemlere kadar Kapıköy’le ilgili her şey iyi giderken kentte iyi de bir İranlı turist göçü varken yaşanan çatışmalar Van’ı bu noktada da zayıf kılarken, Global’in Van AVM gibi yatırım projelerine rağmen kaçan yatırımcılar da büyük oluyor. Bunlardan biri yıllardır Van OSB’de faaliyet gösteren AKSA enerji oldu. Aksa Enerji, Van’da bulunan doğalgaz çevrim santralini kapatma karara aldı. 6 yıl önce Organize Sanayi Bölgesin'de kurulan santral için alınan kararın gerisinde, elektrik piyasasında yaşanana sıkıntılar yer aldı. Aksa Enerji şirketi de, yaşanan sıkıntılar nedeni ile önemli bir karar aldı. Konu ile ilgili Aksa Eneji Üretim A.Ş.’den geldi. Aksa Enerji’den KAP’a yapılan açıklamada şöyle denildi: “115 MW kurulu güçteki Van Doğal Gaz Kombine Çevrim santralimizin üretim lisansı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'na (EPDK) yaptığımız başvuru sonucu iptal edilmiştir. Serbest piyasa koşullarında Türkiye sınırları içerisinde rekabetçi bir fiyattan elektrik üretimi gerçekleştirme imkanı gittikçe azalan santralin, yurt dışında Dolar bazlı getiri ile yüksek marj sağlayabilecek potansiyel projelerde kullanılması planlanmaktadır.” Dedi.
ŞEHRİVAN GÜNCEL / ORHAN AŞAN = ÖZEL HABER
