UNESCO'nun Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne Türkiye adına dahil edilen lavaş, usta ellerde özenle pişirilerek kış sofralarındaki yerini alıyor.
Iğdır'da sert geçen kış şartlarında sabah saatlerinde tandırı yakan kadınlar, pişirdikleri lavaşları, kış sofralarında tüketmek üzere istifliyor. Genellikle köylerde yaşayan vatandaşlar, yaz aylarında kendi elde ettikleri unla, kış boyunca her hafta yakılan tandırlarda ekmek pişiriyor. Yöre sakinlerinden Cemal Güneş, yaptığı açıklamada, tandırda pişirilen lavaşın tadını hiçbir ekmeğin vermediğini, bunun adeta bir gelenek haline geldiğini söyledi.
Tandır ekmeğinin köy hayatının vazgeçilmezi olduğunu belirten Güneş, "Kendimi bildim bileli tandır ekmeği yeriz. Ekmeği çarşıdan almayız. Değirmenden un alıyoruz, hanım pişiriyor. Tandırları odun ve tezekle yakıyoruz. Biz tandırımızda kendi ekmeğimizi pişirmeyi tercih ediyoruz." dedi.
Ayfer Güneş de lavaş pişirmenin zahmetli ancak elde edilen ekmeğin sağlıklı olduğunu dile getirdi. Sabah başlayan tandır telaşının ardından 2 haftalık lavaş pişirdiklerini anlatan Güneş, "Önceden hamuru hazırlıyoruz, ekşimesini bekliyoruz. Hamur ekşidikten sonra ilavelerini yapıp, tandır başına getiriyoruz. İki veya üç çeşit ekmek pişiriyoruz. 20 yılı aşkın süredir lavaş pişiriyorum. Yaz aylarında değil ama kış aylarında pişirmek zor oluyor." diye konuştu.
"LAVAŞ BİZİMDİR, PAYLAŞAMAYIZ"
Tandırda ekmek pişirmenin ustalık istediğini belirten Güneş, şunları kaydetti:
"Lavaş pişirmek ince ustalık ister, şimdi bazı insanlar tandıra dahi yaklaşamıyor. Oysa biz bu tandırlarda pişen ekmeklerle büyüdük, çocuklarımızı da kendi pişirdiğimiz lavaşlarla büyüttük. Atalarımızdan öğrendik, onlar da atalarından gördüklerini bize öğretmişler. Tarihten bugüne kadar lavaş bizimdi, kimseyle paylaşamayız."
Vatandaşlardan Mehmet Özcan ise bu ekmeğin özellikle Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde pişirildiğini söyleyerek, "Tandır ekmeği kültürümüzün en güzel değerlerinden birisidir. Genelde kendi hasadımızdan elde edilen unla yapılır. Lavaşın yanı sıra 'tapan' adı verilen bir ekmek türü de yapılır. Lavaş ekmeği Türkiye'ye aittir, bu zenginliktir. Bu zenginlik var edilmeli ve yaşatılmalı." ifadelerini kullandı.
Türkiye, Azerbaycan, İran, Kırgızistan ve Kazakistan tarafından UNESCO'ya sunulan "İnce Ekmek Yapma ve Paylaşma Kültürü: Lavaş, Jupka, Kartırma, Yufka" dosyası, 30 Kasım'daki UNESCO toplantısında kabul edilmişti. Böylelikle lavaş, Türkiye adına da "UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi"ne kaydedilmişti.
Ermenistan, ilk olarak UNESCO komitesine "Ermenistan lavaşı" olarak dosya sunmuş, Azerbaycan'ın itirazı üzerine lavaş listeden çıkarılmıştı. Ermenistan lavaşı, daha sonra ülkenin geleneksel lavaşlarının pişirme tekniğiyle "eşsiz" olduğunu savunarak yeniden yaptığı başvuru sonucu listeye alınmıştı.
