Orhan AŞAN
Koruma altına alınan tarihi tekel binası tinercilerin mekanı haline geldi. Cumhuriyet döneminin geleneksel mimarisine sahip kamu yapılarından Van Tekel binası, içler acısı durumda. 1940'lı yıllarda inşa edilen Tekel binası Van'ın en işlek caddesi olan Cumhuriyet caddesi üzerinde bulunuyor. Uzun süre Tekel binası olarak hizmet veren bina daha sonra Van Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından korumaya alındı. Böylelikle tescillenen binanın yıktırılması, değiştirilmesi, üzerinde izinsiz restore yapılması yasaklandı. Kendi haline bırakılan bina şu an içler acısı halde. Esnaftan alınan bilgiye göre tinerci ve esrarkeşlerin mekanı haline gelen binada yılda birkaç defa bundan dolayı yangın çıkıyor.
1940'lı yıllarda inşa edilen Van Tekel binasının hali içler acısı. Van'ın en işlek caddesi olan Cumhuriyet caddesi üzerinde bulunun Tekel Binası şimdilerde madde bağımlılarının mekanı haline geldi. Birkaç kez madde bağımlılarının çıkardığı yangın sonucunda tahrip olan Tekel binasına kim sahip çıkacak. Van Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından korumaya alınan bina madde bağımlılarının yeni mekanı haline geldi. Çevre esnafı durumdan şikayetçi olurken yetkililerin tarihi binaya sahip çıkmasını istedi. Binanın bu şekilde atıl kalmasından rahatsızlık duyduğunu ifade eden esnaflardan Bünyamin İmrel binanın adeta tinercilerin, esrarkeşlerin yuvası haline geldiğine dikkat çekerek, söz konusu manzaranın utanç verici olduğunu söyledi.
ESNAF DURUMDAN RAHATSIZ
Binanın etrafında bulunan onlarca esnaftan biri olan Çavuşoğlu Pastanesi sahibi Murat Özgüner, esnaf olarak görüntüden rahatsız olduğunu ifade ederek, yöneticilerin konuyla ilgili duyarsız olduğunu söyledi. Van'ın en işlek yerinde bulanan binanın değerlendirilmesi durumunda hareketliliğin de artacağını kaydeden Özgüner, “Bu şehrin canlılığa, morale ihtiyacı var. Özelliği olan binanın bu şekilde kalmaması gerekiyor. Ama maalesef bu yöneticilerin umurunda değil. Tekel binasının bulunduğu yer mevki olarak adeta Van'ın kalbidir. Bu tarihi bina her türlü şekilde değerlendirilerek ilimize kazandırılabilir.” dedi.
Akşam hava karardığında Van sokaklarının canlılığını yitirdiğini ifade eden Özgüner, kentte, sokaklarda canlılığın kazanılması için söz konusu binanın bir an önce değerlendirilmesi gerektiğine vurgu yaptı.
TİNERCİLER, ESRARKEŞLER YUVASI OLDU
Binanın bu şekilde atıl kalmasından rahatsızlık duyduğunu ifade eden esnaflardan Bünyamin İmrel ise binanın adeta tinercilerin, esrarkeşlerin yuvası haline geldiğine dikkat çekerek, söz konusu manzaranın utanç verici olduğunu söyledi. İmrel, “Bu bina başka şehirde olsa insanların akın ettiği, pırıl pırıl kültürel amaçlı mekan olmuştu. Ama Van'da nedense olmuyor? Bina her şekilde değerlendirilebilir ama yetkililer sessiz. Müşterimiz korkudan gelmiyor akşamları, biz kaygı içindeyiz. Bina akşamları adeta esrarkeşlerin, tinercilerin yuvasına dönüşmüş. Bu manzaranın bir an önce ortadan kaldırılması lazım ki biz esnaflarda rahat bir nefes alalım.” şeklide konuştu.
“YIKILAMAZ GÖRÜNÜMÜ DEĞİŞTİRİLEMEZ”
Van’ın en Cumhuriyet yapılarından eski tekel binasının tescilinin Van Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullu tarafından yapıldığını belirten Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Top ise şunları söyledi: “Eski tekel binası erken Cumhuriyet dönemine ait ayakta kalan kamu mimari örneklerinden biridir. Düzgün kesme taş mimariye sahip olan yapının benzer örnekleri neredeyse kalmadı. Eski tekel binası bu anlamda önemli bir yapıdır. Bina korumaya alınmış ve tescillenmiştir. Dolaysıyla bina yıkılmaz, yapısı ve görünümünde üzerinde izinsiz hiçbir değişiklik yapılamaz. Bina Van'ın ihtiyacı olan Van Kent Arşivi, Kent Müzesi gibi kültürel amaçlı olarak kullanılabilir. Van'ın böyle bir yapıya, kuruma kültürel ve turizm açısından ihtiyacı vardır. Eski tekel binası bu amaca uygun durumdadır.” Dedi.
“VALİLİK VE EMNİYETE ÖNLEMLER İÇİN YAZI YAZDIK”
Van Kültür Varlıklarını koruma Bölge Kurulu Müdürü Haşim Ölmez de esnafın rahatsızlık duyduğu konulardan haberdar olduğunu bunun için Valilik, İl Emniyet Müdürlüğü ve Belediyeye gerekli önlemlerin alınması için yazı yazdıklarını söyledi. Binanın en son Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından satışa çıktığını belirten Ölmez, binanın satılıp veya satılmadığı konusunda herhangi bir bilgilerinin olmadığını ifade etti.
TEKEL BİNASININ TARİHÇESİ
1915 sonrası yeniden yapılanmaya başlayan Van'ın erken Cumhuriyet dönemi geleneksel mimariye sahip kamu yapılarından. Taş kesme işçiliği ile yapılmış olan Tekel binasının yapımında Artvinli taş ustaları çalışmıştır. Yaklaşık 1940'lı yıllarda inşa edilen bina İhsar (Bir maddenin alım veya satımını tek elden yürüten) daha sonra Tekel adıyla işlevini sürdürdü. Van Kültür ve Tabiat Varlıklarını Korkma Kurulu tarafından korumaya alınan bina tescillenerek yıkılması, değiştirilmesi, üzerinde izinsiz restore yapılması yasaklandı.
