Tuşba Belediyesi tarafından Van’ın en güzel noktalardan birisinde, seyir tepesi sayılabilecek bir noktada yapılan Van Evleri, ismiyle yeni bir tartışma nedeni oldu. Yapımı tamamlanan ve son rütuşların yapıldığı Van Evleri için bir dönemler Van’da görev yapmış Vali ve Paşa isimleri verildi. HDP Van vekili isimleri meclise kadar taşıyınca Tuşba Belediyesi’nden açıklama geldi. Van Evlerinin isimlerini meclise soru önergesi taşıyan HDP Milletvekili Lezgin Botan’ın ardında, Tuşba Belediye Başkanı Fevzi Özgökçe’de açıklamalarda bulundu.
Yok, olmayla karşı karşıya kalan tarihi Van evleri, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) ve Tuşba Belediyesi'nin başlattığı projeyle turizme kazandırılıyor. Yapısıyla Van’ın adeta kimliği haline kelen o konutlar kentte bir bir yok olmaya yüz tutarken, bu çalışma ile kültürel yapı da geleceğe taşınmış olacak. Van kahvaltısı, Van kilimi, gümüş savat işlemeciliği gibi değerlerin tanıtım ve pazarlamasına yer verilecek olan tarihi evlere verilen Cevdetpaşa, Mehmet Eminpaşa, Alipaşa ve Hüsrevpaşa isimleri gündem konusu oldu. Geçtiğimiz günlerde evlerle ilgili soru meclise soru önergesi sunan HDP Van Milletvekili Lezgin Botan’ın ardından, Tuşba Belediye Başkanı Fevzi Özgökçe evlerin isimleriyle ilgili açıklamalarda bulundu.
ÖZTÜRK: AÇIKLAMA YAPMA GEREĞİ DUYDUK
Tuşba Belediyesi’nden yapılan açıklamada konuşan Van Evleri projesini yapan Şahabettin Öztürk ilk olarak şunları söyledi: “Tuşba Belediyesi tarafından Kalecik’te inşa edilen Van Mahallesindeki evlerin isimleriyle ilgili basına açıklama yapma gereği duyduk. Bu proje 2014 yılında Vali Münir Karaloğlu, Röle ve Anıtlar Müdürlüğü ve benim proje müellifi olarak hazırladığımız bir projeydi. Daha sonra DAKA tarafından destek gördü.”
“İLK OLARAK FEQİYÊ TEYRAN OLARAK BELİRLENDİ”
Projenin ilk yapım yerinin farklı ir yer olduğunu ifade eden Öztürk, “Projenin ilk yapım yeri bugünkü müzenin bulunduğu alandı. İpekyolu Belediyesi sınırları içerisinde olan bir alandı. Bu projelerini gerçekleştirdik, daha sonra projemizin ismi Feqiyê Teyran evi olarak belirlendi. Fakat İpekyolu Belediyesi’ndeki bazı sıkıntılardan dolayı bu projeyi gerçekleştiremedik. Bundan sonraki süreçte Edremit’te bir yerde yapmayı düşündük maalesef orada da bazı sıkıntılar çıktı. En son Tuşba Belediyesi içerisinde Kalecik bölgesinde bir yer belirlendi.” Dedi.
ÖZTÜRK: VALİLİKTE KOMİSYON KURULDU
İsimlerin belirlenmesi için valilikte komisyon kurulduğunu dile getiren Öztürk şöyle konuştu: “Bu isimleri belirlemek için de Valilikte bir komisyon kuruldu. İsimlerin belirlenmesinde herhangi bir kasıt ve art niyet söz konusu değildir. Dört Paşa da, Vali de Van’da görev yapmış önemli şahsiyetlerdir. Bu şahısların gerek mahallelerde gerek kamu kurum ve kuruluşlarda isimleri söz konusudur. Özellikle Mehmet Emin Paşa Vanlıdır, Van’da çok büyük hizmetleri vardır. Bugünkü türbesi ise eski Van şehri içerisindeki mezarlık alanı içerisinde yer almaktadır. Hüsrev Paşa yine Van’da 3 dönem Beylerbeyi yapmış önemli bir kişiliktir. Kendisi de 1587’de Safevilerle savaşırken kendi vasiyeti üzerine Hüsrev Paşa külliyesinin doğu bölümündeki bir türbede defnedilmiştir. Diğer paşaların da zaman zaman Van’da çok önemli hizmetler yaptığı bilinmektedir. Bu amaçla isimler konmuştur.”
ÖZGÖKÇE: HAYAT BULMASI İÇİN PROJEYE GİRDİK
Ardından konuşan Tuşba Belediye Başkanı Fevzi Özgökçe ilk olarak, “Çok kıymetli hocamızın da arz ettiği daha önce hazırlanmış bir projeydi. Maalesef yer bulunamadığından dolayı bu projenin uygulanabilmesi için uygun yer ilgili belediyeler tarafından verilmediğinden dolayı biz bu işi yapmaya karar verdik. Hamdolsun Tuşba Belediyesi ile geldiğimiz günden beri tüm kamu kurumlarıyla yüksek düzeyde koordinasyonu, bilimsel zeminde ve işleri gerçekleştirirken projenin asıllarına bağlı kaldık. Biz o dönem DAKA’da projenin hayat bulması adına, bu projelerin Van’a kazandırılabilmesi adına ve özellikle önceki dönemde de sırf bu eski Van evlerinin tarihi, kültürel değerlerimizin yaşatılması adına biz bu projeye girdik. Proje için 20 bin metrekarelik çok güzel bir alanda hocalarımızın Kalkınma Ajansındaki bu işte tüm söz sahibi olan herkesin oy birliği ile karar verilmiş olan proje sahamızda çok şükür 4 önemli Van evimiz hayat buldu.” Şeklinde konuştu.
“MÜKEMMEL BİR PROJE ORTAYA ÇIKARDIK”
Hayata geçirilen projenin bitmek üzere olduğunu kaydeden Özgökçe şöyle devam etti: “Projenin tamamlanması adına bir tek çevre düzenlenmesi kaldı. Allah nasip ederse önümüzdeki Nisan- Mayıs aylarında bu çevre düzenlemeleri de yapılarak önemli bir cazibe merkezi, önemli bir turizm çekim merkezi olacak. Eski Van evleri mahallemiz tüm Van’a tüm Türkiye’ye, tüm Dünya’ya önemli bir katkı olacağına inanıyoruz. Kalkınma Bakanlığımıza ve DAKA’YA teşekkür ediyoruz. Van’a bu güzel eseri kazandıran proje müellifimiz Şahabettin Öztürk hocama özellikle ben teşekkür ediyorum. Kültür turizm müdürümüz, röleve müdürlüğümüz, Van’daki tüm kamu kurumlarıyla beraber hakikat ortaya mükemmel bir proje ortaya çıkardık.”
ÖZGÖKÇE: PROJEDE DEĞİŞİKLİK YAPMADIK
İsimlerin projenin ilk yapılışından konulduğuna vurgu yapan Özgökçe, “Bu 4 evde Van’ın tipolojisine uygun Van Evlerinin özelliğini kaybetmeden hazırlanmış olan Ali Paşa Evi, Hüsrev Paşa evi, Mehmet Emin Paşa ve Cevdet Paşa evi yaşatılacak. İçerisinde tüm kültürel değerlerimizin, yöresel değerlerimizin yaşatılarak ve tüm turizm açısından yeni bir cazibe merkezi, yeni bir çekim merkezi olacak. Bizim isimlerinin belirlenmesi daha önce de hocamın belirttiği gibi projenin aslına bağlık kalmak kaydı ve şartıyla kabul ettiğimizden dolayı herhangi bir değişiklik yapmadık. Projenin müellifini hocalarımızın ve projenin ilk hayat geçirilmesinde ön görülen isimler olduğu için bizler de bunu kabul ettik.” Dedi.
“BELEDİYE OLARAK İSİMLERE TAKILMIYORUZ”
Tuşba Belediyesi olarak göreve başladıkları günden itibaren isimlere takılmadıklarını söyleyen Özgökçe şunları söyledi: “Tuşba bundan sonra inşallah daha çok projeler yapacak. Bölgemizde çok önemli değerleri çok önemli şahsiyetleri Van’ın kadim kültüründe olan tüm isimleri inşallah biz yaşatacağız. Biz geldiğimiz günden beri isimlere takılmıyoruz. Bazıları bizlerin hizmetlerini hakikaten tüm ülkeye, tüm dünyaya aktarılması gerekirken Van’ımıza bunları kazandırırken sadece isimler üzerinden maalesef kısır bir döngüye girmekteyiz ama inanıyoruz ki bu isimlerle de biz ileride yapacağımız çalışmalarla vereceğiz.”
“YAPTIĞIMIZ HİZMETLERDE İSİMLERİ YAŞATACAĞIZ”
Evlere verilen isimlerle ilgili de konuşan Özgökçe son olarak, “Bu isimlerin birisi biliyorsunuz bir mahalleye verilmiş Cevdet Paşa Mahallesi, Ali Paşa mahallesi yine Emin Paşa mahallesi ve bununla ilgili Hüsrev Paşa mahallesi bu isimler yaşatılan isimler. Akabinde Milli Eğitim bağlı kurumlarda da bu isimler yaşatılıyor. Bu isimler Van’a zamanında çok önemli hizmetler yapan isimlerdir. Bu isimlerin bu şekilde yaşatılması sağlayanları ben tebrik ediyorum. Çünkü bu bölgede 1914-15 olayları Ermeni zulmü yapanlar karşısında bunlara karşı dik durmuş Paşalardır. Hem Milli Eğitimimiz hem mahalli idarelerin bu isimleri yaşatırken biz de yerel yönetimler olarak bunları hayata kazandırıp ve bunlarını yaşatılmasını sağlıyoruz. Biz buna inanıyoruz geçmişi bilecek ki insanlarımız geleceğini daha iyi baksınlar. Kadim şehrimize etkisi olan başta Bediuzzaman Hazretleri olmak üzere, Feqiye Teyran ve bölgede birçok isimlerimiz var. Bu isimler için de biz inşallah yaptığımız eserlerde, hizmetlerde isimlerini yaşatacağız.” İfade etti.
BOTAN VAN EVLERİNİ MECLİSE TAŞIDI
Halkların Demokratik Partisi (HDP) Van Milletvekili Lezgin Botan, Van’ın Tuşba ilçesinde yapılan Tarihi Van Evleri’ne “Paşa” isimleri verilmesini meclis gündemine taşıdı. Botan soru önergesinde şu ifadelere yer verdi: “Van ili Tuşba ilçesi Kalecik Mahallesi’nde Kalkınma Bakanlığının desteğiyle Tuşpa Belediyesi tarafından tarihi Van Evleri kapsamında; farklı tiplerde iki katlı 4 Van Evi, Van dükkânları, tandır evleri, seyir terası ve Van yerli meyve ağaçları ile yerli çiçeklerinin bulunduğu dinlenme bahçesi yapılmıştır. Tarihi evlerde Van’ın önemli simgeleri olan Van kahvaltısı, Van kilimi, gümüş savat işlemeciliği gibi değerlerin tanıtılmasının ve söz konusu mirasın geleceğe taşınmasının amaçlandığı belirtilmektedir. Van’ın tarihsel sembolleri olan söz konusu Eski Van Evleri’ne Cevdetpaşa, Mehmet Eminpaşa, Alipaşa ve Hüsrevpaşa adları verilmiştir.”
“İSİMLER MEKÂNLARLA GÜNÜMÜZE TAŞINMIŞTIR”
Verilen isimlerinde yer aldığı soru önergesinde Botan, “Mekan adları dahil olmak üzere yerleşim yerlerinin adları toplumların tarih, dil, siyasi ve ekonomik ilişkileri hakkında bilgi veren bir hafızadır. Çünkü bir ulusun binlerce yıllık deneyimlerinden süzerek yarattığı halk edebiyatı, fonetik özellikler, kültürel pratikler mekân adlarında yaşayarak günümüze ulaşır. Bu sebeple geçmişte de Kürt kültür izlerini silmek amacıyla 1957 yılında Ad Değiştirme İhtisas Komisyonu kurularak on binlerce yerleşim yerlerinin Kürtçe adları değiştirilmiştir. Kürtçe adlar bugün hâlâ iade edilmemiştir.” İfadelerini kullandı.
BOTAN: VAN’DA YAŞAYAN İSİMLER YAŞATILMALIDIR
Van’da yaşayan isimlerin evlerde yaşatılması gerektiğini ifade eden Botan şunları kaydetti: “Bu sebeple Tuşba Belediyesi tarafından tarihi Van evlerine verilen adların da antopoloji, toponimi ve sosyo-kültürel birikim gözetilmeden belirlendiği apaçıktır. Oysa Van’ın yerel dinamikleri ve siyasi hassasiyetleri doğrultusunda başta Kürtler olmak üzere Van’da yaşayan tüm halkları yansıtan adlar da belirlenmelidir. Bu kapsamda Van halkının benimseyeceği Yaşar Kemal, Feqiyê Teyran, Ehmedê Xanî, Evdalê Zeynikê, Memduh Selim Begê Wanî, Ruhi Su, Sarı Süleyman Bey gibi adlar akla gelmektedir. Sonuç olarak söz konusu Tarihi Van Evleri’ne ad verilme sürecinde bölgenin ve ilçenin sosyo-kültürel dokusunun gözetilmediği anlaşılmıştır.”
“PAŞA İSİMLERİNİN VERİLME NEDENİ NEDİR?”
Botan sunduğu soru önergesinde şu sorulara yer verdi: “Van ili Tuşba ilçesinde yapılan tarihi Van evlerine Cevdetpaşa, Mehmet Eminpaşa ve Alipaşa gibi adların verilmesinin nedeni nedir? Van ili Tuşba ilçesinde yapılan eski Van evleri için söz konusu adlar belirlenirken nasıl bir süreç işlemiştir? Van ili Tuşba ilçesinde yapılan eski Van evlerine ad verilme sürecinde STK’ların ve halkın görüşü alınmış mıdır? Van ili Tuşba ilçesinde yapılan eski Van evlerine verilen bu adların Van’ın kültür tarihindeki yeri nedir? Van ili Tuşba ilçesinde yapılan eski Van evlerine Van’ın sosyo-kültürel dokusu gözetilerek Yaşar Kemal, Feqiyê Teyran, Ehmedê Xanî, Evdalê Zeynikê, Memduh Selim Begê Wanî, Ruhi Su gibi bilinen münevverlerin adları neden verilmemiştir? Bakanlığınızın Van ve Tuşba’nın sosyo-kültürel dokusunu yansıtmayan söz konusu adlarla ilgili bir girişimi olacak mıdır?”
ŞEHRİVAN GÜNCEL: ÖNDER ALTINAL / VEYSEL İZGİ
