2023 yıllık ihracat hedefi 1 milyar dolar, şu anki yıllık ortalama 25 milyon dolar… 2023 aylık ihracat hedefi 83 milyon dolar, şu anki aylık ortalama ihracat 2 milyon dolar… Haliyle Van hedeflediği ihracatın çok ama çok uzağında. Yeni Kapıköy projesi bu anlamda en büyük umut olsa da daha çok ihracat için ‘üretmek’, bölgenin İran’a açılan kapısı olmak gerekiyor…
Haziran seçimlerinin ardından suların durulmadığı bölgede ekonomi de huzurla birlikte adeta dibe vurdu. Zaten yerel bir kriz yaşayan Van ile birlikte bölgedeki diğer iller bölgesel kalkınmışlığın dezavantajı ile birlikte resmen çöküşe geçti. Kapıköy, Esendere gibi gümrük kapılarının da zarar görmesi dış ticareti de vurdu. Yaşanan olaylardan sonra en büyük darbeyi Hakkari sonra da Van aldı. Öyle ki son 5 yıl içinde Van ihracatta yerinde sayıp bir ileri bir geri yaparken Hakkari resmen eriyip bitti! Esendere faktöründen dolayı geçtiğimiz yıllarda Van’ın bile ihracatı Hakkari üzerinden yapması nedeniyle aylık 20-30 milyon dolar civarında ihracat rakamlarıyla bölgenin zirvesinde olan Hakkari, dış ticarette resmen yok oldu! Geçtiğimiz yıl Haziran ayında 42 milyon dolar civarında ihracat rakamlarını gören Hakkari, Şubat 2016’da 1 milyon 865 bin dolara kadar düştü. Van ise 1 ila 2 milyon bandı arasındaki iniş çıkışlarını sürdürmeye devam etti. Ocak ayında 1 milyon 836 bin dolar ihracat rakamı gerçekleştiren Van, Şubat 2016’da bu rakamı 2 milyon 355 bin dolara taşıdı. Fakat bu rakamlar Van’ın 2023 yılı ihracat hedefinin çok uzağında. Zira yıllık ortalaması 25 milyon doların üstüne çıkamayan Van’ın 2023 hedefi tam 1 milyar dolar!
BÖLGE İLLERİNİN DURUMU VAHİM!
Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2016 yılı Şubat ayında, 2015 yılının aynı ayına göre %1,4 artarak 12 milyar 406 milyon dolar, ithalat %8,1 azalarak 15 milyar 571 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %32,8 azaldı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2016 Şubat ayında bir önceki aya göre ihracat %16, ithalat %4,8 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2016 yılı Şubat ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %1,1, ithalat %11,5 azaldı. İhracat rakamlarının açıklandığı listede bölge illeri tüm alanlarda olduğu gibi yine sonlarda sıralandı. Daha önceki aylarda bölgenin ihracattaki önemli ili olan Hakkari bu istatistikleri bozsa da Haziran 2015 seçimlerinden sonra başlayan çatışmalar Hakkari’yi de listenin sonuna itti. Açıklanan rakamlar bölgedeki tablonun vahametini bir kez daha ortaya koyarken bölge illerinin durumu şöyle oluştu: Van’da 2016 Şubat ayında ihracat 2,4 milyon dolar, ithalat 3 milyon dolar oldu. Muş’ta 2016 Şubat ayında ihracat 100 bin dolar, ithalat 377 bin dolar oldu. Bitlis’te 2016 Şubat ayında ihracat 77 bin dolar, ithalat 3,2 milyon dolar oldu. Hakkari’de 2016 Şubat ayında ihracat 1,9 milyon dolar olmuş olup, ithalat ise gerçekleşmemiştir.
VAN NİRE KONYA NİRE!
Türkiye’de son dönemlerde yaşanan sorunlar ve dış politikadaki değişikliklere rağmen ülkenin batı yakasında ihracat rakamları her geçen gün katlanarak artıyor. Ülkenin ihracatı da artışını yitirmezken, ithalat rakamları ise her geçen gün biraz daha azalıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun son açıkladığı rakamlar da ülke genelinde ihracat %1,4 arttığı, ithalatın ise %8,1 oranında azaldığı görülüyor. Bu anlamda Van gibi birden fazla ülkeye açılabilecek bir konumda olmayan iller bile çok ciddi ihracat rakamları yakalıyor. Bunlara en iyi örneklerden birisi de Konya. Van gibi bir çok ülkeye erişim potansiyeline sahip olmamasına rağmen İran ve diğer ülkelerle ihracatı çok daha üst seviyede yapan Konya’da ihracat rakamları İran’a komşu olan Van’ın kat be kat üstünde seyrediyor. TÜİK’in son açıkladığı ihracat rakamlarında bu fark çok açıkça da görülüyor. Zira Konya’nın Şubat 2016 yılındaki ihracat rakamı 113 milyon 522 bin dolar! Van’ın ise Şubat 2016 ihracat rakamı 2,4 milyon dolar! Yani Van’ın 2023 için önüne koyduğu yıllık 1 milyar dolar rakamını Konya daha şimdiden çoktan yakalamış bile!
YERİMİZDE SAYIYORUZ!
İran’a ve Ortadoğu’ya ve diğer Asya ülkelerine açılan önemli bir kapı olan Kapıköy’ün yeni projesi ve bu kapsamda yürütülen görüşmeleri Van adına umut olsa Van’ın 2023 hedefine ulaşması için ciddi bir üretim ve pazarlama ağı oluşturması gerekiyor. Zira son dönemlerde yaşanan çatışmalar, olaylar, operasyonlar Hakkari gibi illeri ciddi anlamda yaralasa da Van’da rakamlar neredeyse son 5 yıldır hiç değişmiyor. Kapıköy’den sadece ticari ilişkilerden değil turizm anlamında da büyük beklentileri olan Van, bu noktada 2023’te turizmin de önemli bir merkezi olmayı bekliyor. İşte yaşanan çatışmalar ve olaylar Van’ı bu anlamıyla riske atıyor. Zira geçtiğimiz yıl 1 milyon turist hedefini önüne koyan Van’da bu rakama çok yaklaşıldığı bir dönemde Haziran seçimlerinden sonra olaylar patlak vermiş bu rakamlar 600-700 bin aralığında kalmıştı. Hakkari gibi illere oranla tarihi, kültürü, turizme uygun konumu, mevsimi, doğası ve alışveriş merkezi olma gibi önemli potansiyelleri bulunan Van aynı zamanda turizmden de faydalanma noktasında ciddi bir gücü elinde barındırıyor. Fakat turizmle birlikte üretimin ve ticaretin de önemli bir merkezi olan Van’ın ihracatta hep yerinde saydığını gösteren rakamlar kentin üretimde de, İran’a açılan kapı olmada da daha büyük misyonlar yüklenmesi gerektiğini koyuyor.
BİR İLERİ BİR GERİ!
Van’ın üretimde ve bölgenin lojistik merkezi olması konusunda gerekliliğini Van’ın son yıllardaki rakamları da apaçık ortaya koyuyor. Zira 2011 yılından bu yana Van’da ihracat rakamları neredeyse yerinde sayıyor! 5 yıllık bir süreç gözden geçirildiğinde Van’ın ihracattaki git-gel’leri şu şekilde yansıyor: 2011: 20 milyon 127 bin dolar, 2012: 21 milyon 708 bin dolar, 2013: 26 milyon 655 bin dolar, 2014: 28 milyon 771 bin dolar, 2015: 20 milyon 342 bin dolar, 2016’nın ilk ayında elde edilen ihracat rakamı ise toplamda 4 milyon 190 bin dolar. Yılın aylık değerlendirmelerinde bakıldığında da Van’ın yine son 5 yıldır hep 1 milyon ile 2 milyon dolar arasında bir zikzak çizdiği gözleniyor.
KAPIKÖY VE LOJİSTİK MERKEZ EN BÜYÜK UMUT!
Son dönemlerde Ankara’da güçlü bir lobi oluşturmaya çalışan ve Güç Birliği Platformu gibi oluşumlarla ciddi aşamalar kateden Van’ın en büyük umudu ise Kapıköy’de çalışmaların başlayacak olması. Zira yapılan girişimlerin ardından Gümrük ve Ticaret Bakan Yardımcısı Fatih Çifci, yeni Kapıköy’ün müjdesini vermiş ve Haziran 2016’da inşa çalışmaların başlayacağını müjdelemişti. Van TSO başkanı Necdet Takva da yeni Kapıköy’ün tüm detaylarını yine gazetecilerle paylaşmış ve modern merkezin ayrıntılarını değerlendirmişti. Bu çalışmaların detayları sürerken Van milletvekili Beşir Atalay’dan da bir müjde daha gelmiş ve Van’da lojistik merkez için de müjdeler vermişti.
YUNUS EMRE AYKAÇ/ŞEHRİVAN ÖZEL
