ŞEHRİVAN ÖZEL: ÖNDER ALTINAL / HAKAN SARI - Van doğalgaz ile buluşalı yıllar oldu. Kent merkezindeki tüm yeni yapılar artık doğalgaz sistemi ile inşa ediliyor. Fakat buna rağmen hala kömür ile ısınan on binlerce ev ve yapı var. Bununla beraber de kömür satışı ile ayakta kalmaya çalışan kömürcü esnafı. Doların son zamanlarda zirve yapması, yardım kömürleri gibi olumsuzluklar ise hem vatandaşı hem kömürcüyü ciddi manada zora sokuyor.
Kışa geldi çattı, soğuklar kapıya dayandı. Henüz sonbahar yaşanmasına rağmen akşam saatlerinde Van’ın üzerinde dumanlar kaplanmaya başladı. Kasım ayı itibariyle evlerde sobalar yakılmaya başlandı. Fakat soğuklar bu yıl vatandaşı çok daha derinden etkileyecek gibi görünüyor. Son zamanlarda zamların gündemden düşmediği ülke genelinde dolardaki son hareketlilik ile birlikte iyice tavan yaptı. Akaryakıt ve diğer alanlarda olduğu gibi kömür de yaşanan bu yükselişten nasibini aldı. Bu da hala büyük çoğunluğu kömür kullanan vatandaşları da kömürcü esnafını da kara kara düşündürmeye başladı. İşleri kötüye giden kömürcü esnafı, dolardan dolayı bir ayda kömüre 200 lira zam gelmesinden dolayı büyük sorunlar yaşıyor. Depremden sonra yapılan TOKİ konutlarında hala mevcut site yönetim şirketinin dışardan kömür alması, devlet eliyle yapılan yardımlar esnafın durumunu iyice zora sokarken vatandaş da iki ay içinde 800-900 TL civarına aldığı bir ton kömürü şu sıralar 1100-1200 TL civarında almaktan yakınıyor. Sıkıntının iki tarafı da etkilediği bir dönemde, hem esnaf hem vatandaş derdini Şehrivan aracılığı ile paylaştı.
KÖMÜR BİR AYDA PAHALANDI
Gazetemize konuşan Van Kömürcüler Derneği Başkanı Hasan Seyhan, dolardan dolayı kömür fiyatlarının tavan yaptığını söyledi. Seyhan ilk olarak şunları söyledi: “Diğer yıllara göre bu yıl kömür fiyatları resmen fırladı. Bunun en büyük sebebi dolar. Çünkü kömür bize dışardan geliyor. Kömür alış ve satışını dolar üzerinde yapıyoruz. Yaklaşık olarak bir ay öncesinde bir ton kömür 950 liraydı, şimdi ise bin 150 lira oldu. Bu yüksek fiyatlar vatandaşın ve esnafın belini kırdı. Biz şu anda iflas durumundayız. Vatandaşın alım, bizim ise satma gücümüz kalmadı. Çünkü ben bu gün aldığım kömürü yarın çok büyük zararla satıyorum.”
SEYHAN: ÇOK ZOR DURUMDAYIZ
Doların gün geçtikçe yükseldiğine değinen Seyhan, “Bir ay içinde tam olarak 200 lira zam geldi kömüre. Şimdi bu piyasada iş olsa da hiçbir faydası yok. Şu anda biz dolara karşı zarar ediyoruz. Bir ay önce aldığım kömürün yerini dolduramıyorum. Bu çok fahiş bir fiyattır. Benim burada yetkililere çağırım şudur. Bu dolara bir çare bulmalarını istiyoruz. Gün geçtikçe yükselen dolar bizde piyasa diye bir şey bırakmadı. Hem alımda hem de satışta zararlıyız. Dolar aldı başını gidiyor. Devletin yapacağı müdahalelerin de faydası olur mu bilmiyorum. Akşam sattığımız kömürde sabah kalktığımız da dolara karşı zarar ediyoruz. Devlet buna en kısa zaman da bir çare bulsun. Biz gerçekten çok zor durumdayız.” Diye konuştu.
“DOĞALGAZA KARŞI DEĞİLİZ”
Şırnak’taki ocaklarda yaşanan göçüklerden dolayı devlet kömür ocaklarına el koyduğunu aktaran Seyhan şöyle devam etti: “Doğalgaza karşı değiliz. Keşke her yere doğalgaz çekilseydi, bizde bu sıkıntıdan kurtulurduk. Hem temizlik konusunda hem de fiyatlarda kömür kat, kat doğalgazı solladı. Şu anda kömür piyasası çökmüş durumda fiyatlar yüzünden. Eskiden Şırnak kömürü vardı millet alıp kullanıyordu artık oda yok. Bütün Şırnak kömür ocakları kapatıldı. Devlet el koydu. Şırnak kömürü ithal kömüre alternatif değildi. Ama yine de güzeldi. Maddi durumu iyi olmayan vatandaş alıp kullanıyordu. Yaklaşık bir veya bir buçuk ay önce Şırnak kömürü ocakları yaşanan bir göçükten dolayı kapatıldı. Tam dışarıya bağımlı olduk. Artık fiyatları dış ülkeler kendileri belirliyorlar.”
“TOKİLERİN BİZE HİÇBİR FAYDASI YOK”
TOKİ’lerin kömür alımından faydalanamadıklarını söyleyen Seyhan, “TOKİ’lere kömür satamıyoruz. Çünkü bütün kömürü dışardan alıyorlar. TOKİ’ler bize hiçbir faydası yok. Boğaz içi diye bir şirket var bütün kömür ihtiyacını bu şirket karşılıyor. Yapımları tamamlanan TOKİ’ler vatandaşa teslim edildi, ancak kömür rantı hala devam ediyor. Bu kadar fiyatların yükselmesi olsa da bizim TOKİ’lere verdiğimiz fiyat onların verdikleri fiyata denk gelmemiş. Onların verdiği fiyat bin 250 lira bizim verdiğimiz fiyat bin 200 lira. Bu TOKİ’lerin ihalelerini almak için İstanbul’a kadar gittik. Bu boğaz içi şirketinin yönetimiyle görüştük. İhaleyi Van’a getirdik. İhale öğretmen evinde yapıldı. Oraya gene kömür ithalatçıları geldi ihaleye katıldı. Dışardan gelen firmaları verdiği tekliflere karşı kazanamadık. Bu ihaleler döneminde biz kömürün fiyatını 600 liraya kadar indirdik ama bu firmalar ihaleyi aldıktan sonra fiyatı tekrar yükseltmeye başladı. Bu TOKİ’ler yapımından tutun her şeyi dahil Van’ın esnafına hiçbir faydası olmadı.” Şeklinde konuştu.
SEYHAN: KALİTELİ KÖMÜR VERİRİZ
“Devletin yaptığı kömür yardımı kömürleri tamamen dışardan geliyor biz hiçbir faydası yok” diyen Seyhan şunları söyledi: “Bizim bir diğer sıkıntımızda bu devletin vatandaşa Sosyal Yardımlaşma Vakfında verilen kömürlerdir. Devletin yaptığı bu yardım bizim çok hoşumuza gidiyor ama orada da verilen kömürler tamamen dışardan geliyor. Yani bize hiçbir faydası dokunmuyor. Vatandaşa verilen kömür bizim sattığımız kömür kadar kaliteli değil. Maddi durumu iyi olmayan vatandaşın kömürlerini Sosyal Yardımlaşma bizim kömürcü esnafından temin etsin. Versinler fişlerini bize yönlendirsinler biz en kaliteli kömürü veririz vatandaşa. Ya da fiş verilmesin hesaplarına para olarak aktarılsın vatandaş kendisi gelip burada alsın. Dağıtımını bile bize vermiyorlar. Onunda ihalesini yapıp başka şirketler alıyor. Gerçek ihtiyaç sahiplerine ulaşmıyor. Onun için ihtiyaç sahiplerine kömür olarak dağıtılmasın hesaplarına para olarak aktarılsın ihtiyaç sahibi gelsin biz burada daha kaliteli kömür verebiliriz.”
ARVAS: ÇOK KÖTÜ DURUMDAYIZ
Yaşanan sorunlardan sadece Kömürcüler Derneği Başkanı değil tüm esnaf zor durumda. Gazeteniz Şehrivan’a konuşan esnaf Cevdet Arvas, “Genel olarak baktığımızda şu anda çok kötü bir durumdayız. Geçen yılla göre bu yıl yüzde 40 gibi bir artış yaşandı kömür fiyatlarında. Şu anda soba kömürün fiyatı bin 150 lira kalorifer kömürü fiyatı ise bin 250 lira oldu. Bu fiyatları biz ömrümüzde görmedik. Bu yıl kömür fiyatları tavan yaptı. Bu kadar fiyatların yükselmenin sebebi dolar ve dışa bağımlılıktır.
FİYATLARDA YÜZDE 40’LIK ARTIŞ
“Biz fiyatların bu kadar yükseleceğini tahmin etmemiştik” diyen Arvas şöyle devam etti: “Çünkü bizim piyasa payımızın yüzde 70’ni doğal gaz aldı elimizden. Dolaysıyla biz bu kadar yükseleceğini tahmin etmemiştik. Doğalgazın gelmesiyle biz fiyatların düşeceğine inanıyorduk. Hem esnafın durumu hem de vatandaşın durumu kötü. Maddi durumu iyi olan vatandaşı etkilemiyor yüksek fiyat. Olan orta ölçekli vatandaşa oldu ve esnafa oldu. Geçen yılın fiyatlarına göre bu yıl yüzde 40 gibi büyük bir artış var. Bu fiyatların böyle kalacağını düşünmüyoruz. Daha da yükseleceğine inanıyoruz. Çünkü piyasalara baktığımızda dolar gün geçtikçe yükseliyor. Bu da ikinci veya üçüncü bir zammın habercisidir. Doların böyle yükselmesi sadece bizi etkilemiyor. Doğalgazın faturalarına da yansıyacak bu artış. Kömür ve doğal gazda dışa bağımlı olduğumuz için dolar ne kadar yükselirse kömür ve doğalgazın fiyatları da o kadar zamlanacak.”
TUNÇ: 200 LİRA ZAM GELDİ
Kömür fiyatının bir ayda 200 lira zamlandığını söyleyen Ekrem Tunç adlı kömürcü esnafı ise, “Dolar yüzünden her gün zararına çalışıyoruz. Yaptığımız satışların hepsinde zarar ediyoruz. Vatandaşında alacak gücü yok. Fiyatlar dolar yüzünden aldı başını gitti. Tam bir ay içinde 200 lira zam geldi. Eskiden Şırnak kömürü vardı durumu iyi olmayan vatandaş bu kömürden alıp kullanıyordu. Artık oda yok. Çünkü göçükten dolayı kapatıldı.” Dedi.
“BU İŞİ KARI KALMADI ARTIK”
“Geçen yıllara göre bu yıl durumumuz çok kötü” diyen Tunç şöyle konuştu: “Yüksek fiyatlardan dolayı biz satış yapamıyoruz. Birde vatandaşın alma gücü yok. Biz şimdi ton başına 100 lira veya 50 lira kazanıyoruz. Peki, bu satışla hangi esnaf ayakta durabilir. Gelen müşterilerin çoğu kartla kömür alıyor. Nakit para piyasada yok. Bu da bizi büyük bir sıkıntıya sokuyor. Elimde sermayem olmadığı için gelecek ay için kömür alamıyorum. Yakında zaten doğalgaz her yere ulaşır kömür derdi de ortadan kalkar. Bu işin karı kalmadı artık.”
YAKUT: HER YERDE KÖMÜR SATILIYOR
Kömürcü esnafından Mehmet Sait Yakut ise ekonomik açıdan kötü bir yıl geçirdiklerini söyledi. Yakut, “Genel olarak bakarsak bu yıl bizim için çok kötü bir yıl oldu. Bizim piyasa dolar üzerinde yürüdüğü için bütün alışverişlerimizi dolara bağlı. Dolar yüzünden bizim işler resmen durdu. Çünkü fiyatlar bu yıl, son yılların en yüksek fiyatları oldu. Bunun için vatandaşında alma gücü çok düştü. Bizim etkileyen bir diğer unsur ise kaçak kömür satışlarıdır. Artık her mahalle başında kaçak kömür satılıyor. Satılan kömürlerin kalitesi çok düşük, tabi haliyle bizim satışlar çok düşüyor.” İfadelerini kullandı.
“BÖYLE GİDERSE YAKINDA KAPATIRIZ”
Yaşadıkları diğer sorunları da sıralayan Yakut şöyle konuştu: “Ayrıca Sosyal Yardımlaşma Vakfından dağıtılan kömürlerde bizi çok kötü etkiliyor. Her yıl 20 ton kömür dağıtılıyor. Her yıl biz kömürcü esnafın arasında alınırsa bu kömür bu da bizim için ayrı bir destek olur. Birde TOKİ var. Hiçbir TOKİ bizden kömür almıyor. Bunun sebebi de dışardan geliyor. TOKİ de ikamet eden vatandaş bizden almak istiyor ama ihaleleri dış firmalar almış onun için bizden kömür alamıyorlar. Zaten doğalgaz yüzde 50 piyasamızı daralttı. Gün geçtikçe iş yapamaz hale geliyoruz. Böyle giderse yakında kapatırız.”
BALKA: FİYATLAR TAVAN YAPTI
Kömür fiyatlarının bu yıl ciddi bir şekilde arttığına değinen esnaflardan Fikret Balka da, “Bu yıl kömür fiyatları resmen uçtu. Bu yükselmenin sebebi biz değiliz. Biz kömürde dışa bağımlı bir ülkeyiz. Bu nedenle dolar yükseldikçe kömür fiyatları da yükseliyor. Sattığım kömürüm yerini dolduramıyorum. Çünkü her gün fiyatı yükseliyor. Geçtiğimiz yıllarda bu kadar kötü bir yıl geçirmedik. Yakında kepenleri kapatıp gideriz. Bu durumda en çok etkilenen orta ölçekli vatandaş oldu. Çünkü zengin olanı pek etkilemiyor. Her zaman olduğu gibi yine ezilen orta ölçekli vatandaştır. Dışardan Van’a gelen kömürlerde bizi çok etkiliyor. Piyasa alanımızı küçültüyor. Artık merkez pek fazla kömür satamıyoruz çünkü doğalgaz geldi. İlçelere gönderiyoruz o da pek fazla satışımız olmuyor. Devlet bu dolara bir çare bulması lazım yoksa hepimiz iflas etmek zorunda kalacağız.” Dedi.
