ŞEHRİVAN ÖZEL: MERAL YILDIZ - HAKAN SARI - Van depremin 6’ıncı yılını da geride bıraktı. Artık depremin artçıları konuşulmuyor. Depremle ilgili konuşmaların en büyük bölümünü ise kayıplar oluşturuyor. Can kaybı ile birlikte en büyük kayıp ise ekonomik kayıp. 6 yılda adeta küllerinden doğan Van esnafı kayıplara rağmen ayağa kalkmasına rağmen bir türlü beklenen büyümeyi gerçekleştiremiyor. Halen dev firmaları, holdingleri bulunmayan Van orta halli esnafların oluşturduğu bir ekonomiye sahip.
2011 yılında yaşanan 7,2 ve 5,6’lık depremlerinin üzerinden 6 yıl geçti. Van bu süreçte yeniden ayağa kalktı, hatta hızlı bir gelişim gösterdi. Van her ne kadar büyük gelişim gösterse de küçük esnaf halen depremin sıkıntılarını yaşıyor. Şehrivan Gazetesi olarak her yıl olduğu gibi bu yılda yine depremi ve yaşanan sıkıntıları esnafa sorduk. Esnafın en büyük beklenti, temennisi ise kendilerine destek çıkılması ve esnafı ayağa kaldıracak olan çalışmaların hayata geçirilmesi oldu. Esnaf yapılan yatırımlara rağmen hala ekonomik anlamda depremin artçılarını yaşamaya devam ettiğini belirtirken, özellikle küçük esnaf ile ilgili tehlike çanlarının çaldığı öne çıkan ortak kanaat oldu. Önemli yatırımların, AVM’lerin yapıldığı ve İranlılar ile birlikte dinamik bir kent olan Van için en çok dert yanılan konu ise esnafın bir türlü büyüyememesi.
BALKA: VAN ADETA BOŞALDI
Yaşanan sorunlarla ilgili gazetemize konuşan esnaflardan Cengiz Balka şunları söyledi: “Deprem olduktan sonra çok kişi Van da kalıcı olarak taşındı. Depremden sonra 2 yıl içinde Van adeta boşaldı. O dönemde baya sıkıntı yaşadık. Ekonomik bakımdan depremden sonra bir çöküş yaşandı. Bunun toparlanması 2 yıl gibi bir süre aldı. Depremden sonra ekonomi çok canlandı. Çünkü Van inşaat alanına döndü ve bir bakıma yenilendi. Her yerde yeni binalar yapılmaya başlandı. Bu da iş imkanları sağladı. Sermaye oluşmaya başladı. Sıcak para Van ekonomisine eklendi ve bunun da bize faydası oldu.”
“BÜYÜK BÜYÜME OLDU ANCAK”
Yenilenme döneminde bazı olumsuz etkilerinde olduğuna dikkat çeken Balka, “Bunu göz ardı edemeyiz. Büyük markalar ve şirketler Van’a yatırım yapmaya başladı. Bu da küçük esnafı olumsuz etkiledi. Bir de hastanelerin ve ilçe durakların il merkezinden uzaklaştırması, yani şehir dışına çıkarılması bizi olumsuz etkiledi. Ayrıca depremden sonra Van çok büyük bir büyüme süreci yaşadı ve bu büyüme hala devam ediyor. Bu konuda devletin katkıları çok büyük oldu. Bu büyüme döneminde Van merkezi Maraş Caddesine kaydı. Ayrıca İranlılarda Van ekonomisine çok büyük bir katkı sağlıyor. Ama şöyle bir sıkıntı var. Küçük esnalar İranlılardan pek fazla faydalanmıyor. Bunun sebebi de büyük markalar ve şirketlerin olması.” Diye konuştu.
ERTAN: İRANLILARIN BİZE KATKISI YOK
Van’ın depremden sonra çok zor zamanlar geçirdiğine dikkat çeken Alper Ertan ise şöyle konuştu: “Van’ın toparlanması için zamana ihtiyacı vardı. Bu geçirdiğimiz süre içinde toparlandık ve depremin izleri silindi. Yıkılan ve yıkım kararı alınan binaların yerine yeni ve depreme dayanıklı binalar yapıldı. Bu şehrin yenilenmesi ve büyümesine olanak sağladı. Ekonomi bakımdan düşünürsek evet, bir büyüme var ama buna küçük esnaf dahil değil. 25 yıldır esnaflık yapıyorum. Benim gördüğüm tek şey küçük esnaflık bitiyor. Bunun sebebi de büyük markaların ve şirketlerin globalleşmiş, alışveriş merkezlerinin açılması. Bu konuda çok büyük bir sıkıntı yaşıyoruz. İranlılar çok fazla bir katkı sağlamadı bize. Çünkü hepsi büyük alışveriş merkezlerine gidiyor. Bizde nadiren iş olanağı oluyor.”
KİYE: KÜÇÜK ESNAF YOK OLUYOR
Deprem sonrası Van’ın büyük değişim kaydettiğini ifade eden esnaflarda İpek Kiye, “Deprem sonrası Van’da değişim oldu. Van tabiri caizse yeni bir görünüme kavuştu. Depremin yaralarını tam anlamıyla sardık diyemeyiz. Halende yaralarımızı sarmaya çalışıyoruz. Ancak Allah şükürler olsun ki iyi durumdayız. Rabbim bir daha bize bu kötü günleri yaşatmasın. Ekonomik olarak da şehirde gelişim oldu ama bunu küçük esnaf için söylemek zor. Bu gelişme büyük marklara yaradı. Van’daki ekonomik pastadan en büyük payı büyük mağazalar aldı. Yani depremden önce ve sonra küçük esnaflar olarak bakarsak ekonomik açıdan değişen hiçbir bir şey olmadığını düşünüyorum. Bu kenti ayakta tutan küçük esnaftı yıllar önce, ne yazık ki o esnafta yok olup gidiyor.” İfadelerini kullandı.
TUCİ: DEPREM BİZDEN ÇOK ŞEY GÖTÜRDÜ
Van depreminde psikolojik olarak yaşadıkları zor zamanların yanı sıra ekonomik olarak da zor zamanlar geçirdiklerini söyleyen esnaflardan Muhammed Tuci şunları söyledi: “Van depremi bizden çok şey götürdü. Deprem döneminde çok zor zamanlar yaşadık. Hem psikolojik olarak hem de maddi ve manevi olarak. Bir ay içerisinde Van adeta boşaldı. Herkes bir yerlere taşınıyordu. Herkes depremden kaçıyorlardı. Tabi bu deprem bize bir ders oldu. Artık yapılan binalar ve evler depreme dayanıklı olarak ve titizlikle yapılıyor.”
“İNŞAAT SEKTÖRÜ BİZİM İÇİN ÇOK ÖNEMLİ”
İnşaat sektörünün kendileri için önemli olduğunu söyleyen Tuci, “Ekonomik açıdan bakarsak inşaat alanında çok büyük bir canlanma yaşandı ve hala devam ediyor. Sınır kapısı açılmasıyla Van’a gelen İranlılar da çok büyük bir etki yarattı. Bizde küçük esnaf olarak yaşanan değişimde ve gelişmelerde ekonomik anlamda pay elde ettik. Ancak bu bizleri o kadar önemli bir seviyeye çıkarmadı. Bizim için en önemli sektör inşaat sektörü ve bizleri olumlu yönden de etkiliyor. Çünkü iş olanakları yaratıyor. Bu da aylık bir gelirin oluşması ve harcama potansiyelini ortaya çıkarıyor. Deprem sonrası şehir biraz daha düzene girdi. Her ne kadar istenilen seviyede olmasa da gelişmeler göz ardı edilemez.” Dedi.
ÖLMEZ: DEVLETİN DESTEĞİ ÇOK OLDU
Faruk Ölmez adlı esnaf ise devletin büyük katkısının Van’a olduğunu kaydetti. Ölmez şöyle konuştu: “Van depremi bizde büyük yaralar açtı. Tabi ki vatandaş ve esnaf olarak çok zor zamanlar yaşadık. Şükür ki biz üstesinden geldik ve yaralarımızı sardık. Bu durumda devletin katkısı ve desteği çok oldu. Yaşadığımız deprem ayrıca Van’ın gelişmesine olanak sağladı. Birçok yeni iş yerleri açıldı, birçok yatırım yapıldı. Bu yatırımlar hala devam ediyor. Depremden sonra Van’a ciddi bir sıcak para aktarımı oldu. Bu da önemli bir şeydi. Çünkü o dönem ciddi anlamda sıcak paraya ihtiyaç vardı. Bu sayede ekonomik açıdan çok güzel gelişmeler yaşandı. Küçük esnaf çok mu faydalandı derseniz, bence hayır. Bu konuda biraz daha küçük esnafa yönelme olmalı. Çünkü şehirlerin asıl sahipleri ve ekonomik katma değerleri küçük esnaftır.”
ASAĞ: EN BÜYÜK GELİŞİM İNŞAATTA OLDU
Depremin küçük esnafı ciddi anlamda kötü etkilediğine işaret eden esnaflardan Muhittin Asağ, “Van depremi biz küçük esnafı çok kötü etkiledi. Çok zor zamanlar yaşadık. Deprem öncesinde durumuz biraz daha iyiydi. Şimdi ise çok kötü durumdayız. Ekonomik olarak küçük esnaflar kötü durumda. Evet, depremden sonra Van gelişti. Ancak bu gelişim daha çok inşaat alanında oldu. Tabi büyük yatırımlar yapıldı azda olsa bize yansıdı faydası. Sınır kapısı açılmasını çok istiyorduk ama pek faydası olamadı. İranlılar sadece giyim ve gıda alanında çok alışveriş yapıyorlar. Tabi bundan en çok karlı çıkan büyük markalardır. Ayrıca şuna değinmek istiyorum. Van’da yapılan binalar yeşil alan pek fazla önem verilmiyor. Bu son zamanlarda çok gözüme çarptı. Yeşil alanlarımızı korumalıyız. Bu konuda çalışma yapılırsa sevinirim.” İfadelerini kullandı.
KARDAŞ: ESNAFA DESTEK ÇIKILMALI
Van’a gelen büyük firmaların kendilerini kötü etkilediğini söyleyen Veysel Kardaş, depremin küçük esnafı bitirdiğini kaydetti. Kardaş şöyle konuştu: “Depremden sonra küçük esnaf bitti desek yeridir. Depremden sonra büyük firmaların yaptığı yatırımlar bizi olumsuz etkiledi. Büyük firmalar ve markalar Van’da mağaza açmaları bizi ekonomik açıdan çok zor durumda bıraktı. Ekonomik olarak Van gelişti ama küçük esnaf pek faydalanmadı. Bu yapılan yatırmalardan en çok büyük şirketler ve markalar fayda gördü. Küçük esnaflara destek çıkılmalı yoksa biz bu rekabet piyasalarında yok olacağız.”
YÜKSEL: VAN’DA HAYVANCILIK ÖLDÜ
Esnaflardan İdris Yüksel ise, “Açıkçısını söylemek gerekirse ticaret bitti. Ekonomik olarak bölgenin durumu çok kötü şekilde gidiyor. Eskiden daha iyiydi. Şimdi milletin geliri yok, iş olanakları çok az. Bunun içinde ekonomik olarak çok kötü durumdayız. Depremden önce ekonomik olarak biraz daha istenilen seviyedeydik. İnşaat piyasası canlandı sürekli yeni yapılar yapılıyor. Bize etkisi oluyor ama yeterince değil. Çiftçilik bu bölgenin geçim kaynağıydı. Ancak depremden sonra çiftçilikte öldü. Hayvanlar artık masraflarını karşılamıyor. Bu yüzden ekonomimiz iyi değil. Devlet desteğine ihtiyacımız var.” Dedi.
