Van’ın havası her geçen gün kirlenirken, özellikle kış mevsiminin başlamasıyla birlikte artan hava kirliliği de insan sağlığına büyük zarar veriyor. Özellikle bacalardan çıkan kömür dumanı sabah ve akşam saatlerinde nefes almayı bile zorlaştırıyor. Kent merkezinde yaşayanları tedirgin eden hava kirliliği gece saatlerinde ise daha da artıyor. Ulusal Hava Kalitesi İzleme İstasyonu’ndan alınan veriler ise sürekli olarak değişiyor. Kışın erken gelmesiyle birlikte yakılan sobalardan çıkan dumanlar, Van semalarını kaplarken oluşan hava kirliliği insan hayatını olumsuz etkiliyor.
Van’da özellikle ısınma enerjisi temini için sosyo-ekonomik şartlardan dolayı ucuz, düşük kalorili, kükürt oranı yüksek kömürün kullanılması hem hava kirliliği açısından hem de insan sağlığı açısından büyük tehlike oluşturuyor. Kömürün yanı sıra bir diğer hava kirliliği sebebi sanayi bölgesinde özellikle yakılan lastikler, arabaların egzoz gazı, taş ocakların meydana getirdiği hava kirliliği de bir diğer sebeptir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), yeryüzünün hava kirliliği açısından en yaşanmaz kentinin, İran’da olduğunu açıklamıştı. İran’ın güneybatısında bulunan yaklaşık bir milyon nüfuslu Ahvaz, partikül madde miktarı yıllık ortalama metreküpte (ug/m3) 372 mikrogram. WHO tarafından belirlenen üst sınır ise metreküpte 20 mikrogram. Türkiye, 66 mikrogram ile havası kirli ülkeler arasında bulunuyor. Türkiye’de hava kirliliği açısından analiz edilen şehirlerarasında İzmir havası en temiz (55 ug/m3), Van ise (146 ug/m3) havası en kirli yer çıkmıştı. O gün yapılan araştırmalarda yakıtların doğal olarak yapısında bulunan kükürt bileşiklerinin yanma esnasında açığa çıkmasıyla oluşan kirletici gaz ‘kükürtdioksit’ ortalamalarının en yüksek bulunduğu Van; Tekirdağ, Hakkâri, Muğla, Bitlis ile birlikte başı çekmişti. Buna rağmen kentte her yıl kış mevsimi ile birlikte senaryo tekrar ederken, havaların soğumasıyla birlikte ibre yine tehlikeli bölgeye doğru dönmeye başladı. Uzmanlar ise gelinen noktadaki hava kirliliğinin astım, KOAH, hipertansiyon, kanser gibi kronik hastalıkların tetikleyicisi olduğunu açıklıyor. Şehrivan Gazetesi’ne açıklamalarda bulunan Çevre Mühendisleri Van Şubesi Başkanı Ferdi Kartal ve Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü yetkilileri Van’daki hava kirliliği ile ilgili açıklamalarda bulundu.
KARTAL: VAN’DAKİ HAVA KİRLİLİĞİNİN ASIL NEDENİ KIŞ
Konuya dair Şehrivan’a konuşan Çevre Mühendisleri Odası Başkanı Ferdi Kartal, "Kısa bir süre önce Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü ile mali çevre kurulu kararı almak için toplandık. Gündemde hava kirliliği de vardı. Avrupa Birliği standartlarında bakıldığında hava kirliliğinin iyi olduğunu söyleyebiliriz. Ancak Van’daki hava kirliliğinin asıl nedeni kış. Kışın gelmesi ile bazı bölgelerimizde örneğin Kevenli, Bostaniçi TOKİ’lerin olduğu yerler. Bunun nedeni ise kaçak kömür. Yani kükürt oranının yüksek olması. Bu da zehirli gaz demektir. Ancak çevre şehircilik il müdürlüğü bu konuda herhangi bir çalışma yapmış değil. Çevre şehircilik müdürlüğü nüfusu yoğun olan Van’da hava kalitesi ölçüm istasyonlarından sadece bir tane kurmuş. Bu istasyon Van için yetersizdir. Bu istasyon kirliliğin yoğun olduğu yere kurulmamış. Tuşba İlçesine kurulmasının nedenini anlamış değiliz. TOKİ’ye bıraksınlar. Son toplantıda Van’ın havasının yüzde 2 olması gerekirken, Kevenli, Bostaniçi TOKİ’lerde yaptığımız laboratuvar çalışmaları neticesinde hava kirliliği 2.09 olup sınır değerini aşmıştır. Buda Avrupa Birliği standartlarına göre oldukça zararlıdır. Sadece Tuşba’ya bir istasyonun kurulmuş olması hava kirliliğinin çok temiz olduğu anlamına gelmiyor. Kış koşullarını biliyoruz. Yoğunluklu olarak soba kullanılır. Ekonomik sorunlardan dolayı insanlar kömür kullanmak zorunda kalıyor.” İfadelerini kullandı. Kartal aynı zamanda bu oranların İpekyolu Belediyesinin yaptığı incelemeler olduğunu belirtti.
HAVA KİRLİLİĞİ 3 SEBEPTEN KAYNAKLANIYOR!
Hava kirliliği konusunda Şehrivan’a açıklamalarda bulunan Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü Yetkilileri, Hava kirliliğinin, canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen ve maddi zararlar meydana getiren havadaki yabancı maddelerin, normalin üzerindeki miktar ve yoğunluğa ulaşması ile gerçekleştiğini belirterek, hava kirliliğini 3 sebepten kaynaklandığını belirtildi. Hava kirliliğinin sebepleri şöyle sıralandı: “birincisi ısınmadan kaynaklanan hava kirliliği. Ülkemizde özellikle ısınma amaçlı, düşük kalorili ve kükürt oranı yüksek kömürlerin yaygın olarak kullanılması ve yanlış yakma tekniklerinin uygulanması hava kirliliğine yol açmaktadır. İkincisi motorlu taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliği. Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları hava kirliliğine neden olur. Üçüncüsü, sanayiden kaynaklanan hava kirliliği. Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, çevre korunması açısından gerekli tedbirlerin alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması, enerji üreten yakma ünitelerinde vasıfsız ve yüksek kükürtlü yakıtların kullanılması, hava kirliliğine sebep olan etkenlerin başında gelmektedir.” Denildi.
“KÖMÜRÜN YANLIŞ YAKILMASINDAN DA KAYNAKLI HAVA KİRLİLİĞİ ARTABİLİYOR”
Çevre şehircilik yetkilileri, kış mevsimi ile birlikte hava kirliliğinin daha arttığını ve kalitesiz kömürün kullanımını engellemek için 96 yerin denetimini yaptıklarını kaydetti. Çevre Şehircilik yetkilileri, “Satılan kömür kalitesiz olduğu taktirde hemen devre girerek toplatıyoruz. Biz denetimlerimizi daha çok insanların yoğun olarak yaşadığı yerlerde yapıyoruz. TOKİ, sanayi, siteler vs. yerlerde denetimler gerçekleştiriyoruz. Kömürün kalitesinden ziyade yanlış yakılmasından da kaynaklı hava kirliliği artabiliyor. Halkın bilinçlenmesi içi broşürler yaptık. Broşürde kömürün nasıl yakılması gerektiğini resimlerle anlatmışız.” Dedi.
YENİ İSTASYONLAR KURULACAK!
Van’da sadece bir tane olan hava kalitesi ölçe istasyonlarının arttırılması için çalışma başlattıklarını kaydeden Çevre Şehircilik yetkilileri, “Yeni istasyonların yapılması için çalışmalar devam ediyor. Yerin ve sayının belirlenmesi için alan çalışması başlatıldı. Ancak bölgedeki olaylardan dolayı biraz uzun sürebilir. Çalışma Diyarbakır tarafından yürütülüyor. Diyarbakır’da da nabız yüksek olunca çalışma uzuyor. Proje tamamlanır tamamlamaz yeni cihazlar getirilecek.” Diye belirtti.
‘DOĞALGAZ YAYGINLAŞMALI’
Geçtiğimiz yıllara göre az da olsa hava kirliliğinin düştüğünü ifade eden bazı vatandaşlar ise bunun nedenini son yıllarda kentte biraz artan doğalgaz kullanımına bağlıyor. Doğalgaz kullanımının artmasıyla birlikte hava kirliliğinin önüne de geçileceğine inanan vatandaşlar yetkililerin bu konuda duyarlılık göstermesini istedi. Vatandaşlar hava kirliliğinin ürkütücü seviyelere çıktığını söyleyerek, kısa sürede çözüm bulunmaması durumunda gece saatlerinde evden çıkılamayacağını belirtti.
HAVAYI KİRLETEN YAKITLAR İÇİN ALINAN ÖNLEMLER
Van Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü olarak havayı kirleten yakıtlar için alınan önlemlerin başında kullanılan yakıtların denetlenmesi gelmektedir. Bu denetimler yakıtı satanlar ve yakıtı kullananlar üzerine yapılan denetimler olmak üzere iki türlüdür. İl müdürlüğü il sınırları içerisinde yalnızca çevre şehircilik müdürlüğünce ithalatçılara ya da üreticilere verilen satış izinleri kapsamında katı yakıt satıcısı kayıt belgelerine sahip satıcıların sattığı yakıtlara izin vermektedir. İlimizde bulunan satıcılar bu kapsamda denetlenmektedir, gerekli görülen yerlerde numuneler alınmaktadır ve bakanlığımızca akredite olmuş laboratuvarlarda analiz ettirilmektedir. Numune sonucu uygun olmayan satıcılara ya da belgesiz olarak satış yapan, satış izni olmayan yakıtları satan satıcılara gerekli idari yaptırım uygulanmaktadır. Yakıt kullananlar üzerine de il müdürlük tarafından denetimler yapılmaktadır.”
O KURUMLARDA DENETİM YAPILAMIYOR!
“Özellikle kamu kurumları ve büyük site yerleşimlerine kullandıkları yakıtın standartlara uygun olup olmaması, yakma sistemlerinin uygun olup olmaması üzerine denetimler yapılmaktadır. Denetimler sonucunda gerekli görülen yerlerden numuneler alınmaktadır ve bakanlıkça akredite olmuş laboratuvarlarda analiz ettirilmektedir. Analiz soncunun olumsuz çıkması halinde ya da yakma sistemlerinin uygunsuz olması durumda sorumlulara idari yaptırım uygulanmaktadır. Ayrıca vatandaşların hava kirliliğine sebebiyet vermemesi için aldıkları kömürden şikâyetçi olduklarında il müdürlüğüne bildirmeleri, sobalarını ya da kaloriferlerini yakarken uygun teknikleri kullanmaları gerekmektedir.
VAN’DA HAVA KİRLİLİĞİ GÜNCEL DURUM
Hava kirliliğinin kontrolü amacıyla geliştirilen standart değerler, gerek uyarıcı ve anlaşılabilir olması gerekse de kullanımı açısından yaygın olarak bir indekse çevrilerek sunulabilmektedir. Belli bir bölgedeki hava kalitesinin karakterize edilmesi için ülkelerin kendi sınır değerlerine göre dönüştürdükleri ve kirlilik sınıflandırılmasının yapıldığı bu indekse Hava Kalitesi İndeksi (HKİ) (Air Quality Index/AQI) adı verilmektedir. İndeks belirli kategorilerde farklı tanım ve renkler kullanılarak ifade edilmekte ve ölçümü yapılan her kirletici için ayrı ayrı düzenlenmektedir. Ulusal Hava Kalitesi İndeksi, EPA Hava Kalitesi İndeksini ulusal mevzuatımız ve sınır değerlerimize uyarlayarak oluşturulmuştur. 5 temel kirletici için hava kalitesi indeksi hesaplanmaktadır. Bunlar; partikül maddeler (PM10), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit (SO2), azot dioksit (NO2) ve ozon (O3) dur. Kentte Tuşba Kaymakamlığı bahçesi içerisinde 1 adet Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu bulunmakta olup bu istasyon saat başı 2 temel kirletici parametre; partikül madde (PM10) ve kükürt dioksit (SO2) ölçümü yapmaktadır.
HAVA KİRLİLİĞİNİN ETKİLERİ
Kirli hava, insanlarda solunum yolu hastalıklarının artmasına sebep olmaktadır. Örneğin; kurşunun kan hücrelerinin gelişmesini ve olgunlaşmasını engellediği, kanda ve idrarda birikerek sağlığı olumsuz yönde etkilediği, karbonmonoksit (CO)'in ise, kandaki hemoglobin ile birleşerek Oksijen taşınmasını aksattığı bilinmektedir. Bununla birlikte kükürtdioksit (SO2)'in, üst solunum yollarında keskin, boğucu ve tahriş edici etkileri vardır. Özellikle duman akciğerden alveollere kadar girerek olumsuz etki yapmaktadır. Ayrıca kükürtdioksit ve ozon bitkiler için zararlı olup; özellikle ozon, ürün kayıplarına sebep olmakta ve ormanlara zarar vermektedir. Sanayi, endüstri ve ısınmada kullanılan fosil yakıtlar ile ormanların tahribi ve arazi değişmesi sonucu, atmosferdeki Karbondioksit miktarının %5 oranında arttığı tespit edilmiştir. Bunun ise küresel ısınmaya yol açabileceği öngörülmektedir.
SOBALARDA KÖMÜR YAKMA TEKNİĞİ
. Soba uygun yere kurulmalıdır.
. Mutlaka üstten tutuşturulmalıdır.
. Asla yanmakta olan kömürün üzerine ilave kömür dökülmemelidir.
. Üst bölümde tam yanma gerçekleşip kömür kor haline gelmeden alt ve üst hava alma kapakları kapatılmamalıdır. Çünkü ortam oksijensiz kaldığından tam yanma olayı gerçekleşmez.
. İdeal yanma sağlamak ve bacanın kurum tutmasını önlemek için sobayı, baca deliğine en yakın yere en az boru ve dirsek kullanarak kurulmalıdır.
. Isıdan daha iyi yararlanmak için, duvar ile soba arasında yaklaşık 50 cm mesafe bulunmalıdır.
. Sobanın arkasına koyacağınız, parlak ve ısıya dayanıklı yansıtıcı bir levha odanızın daha iyi ısınmasını sağlar.
. Yanan sobaya üstten kömür ilave edilirse; alttaki ateşin etkisi ile ilave edilen kömür bünyesindeki yanabilir gazlar yanmadan baca ile çevreye verilir.
. Üst bölümde tam yanma gerçekleşmeden alt ve üst hava alma kapakları kapatılırsa, kömürün tutuşma süresi uzayacağından, yanmadan çıkan gaz miktarı artacaktır. Sonuç olarak önerilere uyulmadığı takdirde; hava kirliliğinin hepimizi rahatsız edeceği ve karbonmonoksit zehirlenmesi gibi çok daha üzücü olaylara sebebiyet verilebileceği unutulmamalıdır. Uygunsuz bir yakma sizi daha az ısıtıp, daha çok ısınma masrafı yapmak zorunda bırakacaktır.
KALORİFER KAZANINDA KÖMÜR YAKMA TEKNİĞİ
. Kazan her zaman üstten yakılmalıdır.
. Kömür tutuşturma işlemi tamamlandıktan sonra, günlük yakış sırasında ateş kapağı ve küllük kapağı açılmamalıdır. Kapaklar üzerindeki hava klapeleri vasıtasıyla hava girişini ayarlayarak istenilen yanma sağlanmalıdır.
. Baca damperleri yakışa göre ayarlanmalıdır.
. Kazan su sıcaklığı, dış ortam sıcaklığına göre ayarlanarak yakış sağlanmalıdır.
. Geceleri kazan uyutma sistemi uygulanmalıdır. Bu sayede ilk tutuşturma masrafı olmayacaktır.
. Kazanın eksik suyu sezon başında tamamlanmalıdır. Kazan su sıcaklığı 30 c den yüksek olduğu zaman kazana su ilavesi kesinlikle yapılmamalıdır.
. Isınma sezonu başlamadan önce kalorifer sisteminin bakımı mutlaka yaptırılmalıdır.
. Yılda en az bir kez baca temizliği yaptırılmalıdır.
. Haftada en az iki kez alev-duman boruları temizlenmelidir.
. Mutlaka ehliyetli ateşçi çalıştırılmalıdır.
ŞEHRİVAN GÜNCEL: MERAL YILDIZ – ÖZEL HABER
