ŞEHRİVAN ÖZEL: HAMİT KARAKUŞ- Doğalgaz ile tanışması 2009 yılına uzanan Van’ın son 10 yılda ısınma alışkanlığı tamamıyla değişti. Sadece 10 yıl içerisinde doğalgaz hattı bir çok ilçeye kadar uzanınca kömürle, sobayla ısınma alışkanlığı tarih olmaya başladı. Kömürcü esnaflarının bir bir kepenk kapattığı süreçte Van’ın soba üreticileri de yılların mesleğini bırakmak zorunda kalıyor. Sobacılar Çarşısı kış aylarına rağmen eski hareketli günlerinden uzak zamanlar geçirirken Van’daki evlerde de üzerinde kestane, patates pişirilen soba kullanımı yavaş yavaş unutulmaya yüz tutan bir tercih olmaya başlıyor. Soba kullanımının sadece bazı kırsal bölümlerde tercih edildiği kentte, on yılların alışkanlığı sac soba kullanımı neredeyse biterken esnaflar ise mevcut durumlarını “Sektörümüz yok oluşa doğru gidiyor.” Sözleri ile açıklıyor. Esnaflar ayrıca, “Van’da eskiden sobalar tüter, yemekler de soba üzerinde pişerdi. Bununla birlikte ayva, patates, kestane gibi bir çok şeyi sobada pişirme alışkanlığı vardı. Üstelik soba varken bu kadar hastalık da yoktu.” Sözlerine yer veriyor.
Van en eski çarşısı olarak bilinen ve küçük esnafın hala orda varlığını koruduğu Sobacılar Çarşısı'nın esnafı, havaların bir anda soğumasıyla birlikte sezonu erken açtı. Çarşı açıldı açılmasına ama, çarşıdaki durgunluk gelinen noktada sektörün gidişatının iyi olmadığını bir kez daha ortaya koydu. Yarım asırlık Sobacılar Çarşısı'nda büyük bir hareketlilik dikkat çekerken, satışların geçen yıllara nazaran düşüş yaşandığı ifade edildi. Bu yıl kışın erken gelmesiyle beraber geçmiş yıllara göre yoğun bir sezona girdiklerini dile getiren çarşı esnafı, geçen yıllara göre köy ve kırsal kesimlerde bulunan vatandaşların kömür kullanımıyla birlikte saç soba satışlarının düşürdüğünü ve turbo sobaya taleplerin yöneldiği ifade etti. Özellikle önceki yıllarda soba satışlarının doğalgazın yaygınlaşmasıyla kent merkezinde fazla talep olmadığı hatırlatan çarşı esnafı, ilçe ve ilçelere bağlı kırsal mahallede oturan vatandaşların soba almak ve tamir ettirmek için kendilerine geldiklerini belirtti.
SAC SOBA BİTTİ GİBİ, TURBA SOBALAR İYİ GİBİ...
Havaların bir anda soğumasıyla birlikte soba satışlarının geçen yıllara nazaran biraz düşüş yaşandığını ifade eden Murat Akcan, “Soba sezonunu açtık. Havalar soğudukça ilgi artıyor. Soğuk olduğu zaman sobalar da kurulmaya başlıyor. O zaman da sezonumuz tam açılıyor. Ama geçen yıllara göre satışlarımızda düşüş var. Nedeni ise, ilçe ve kırsal kesimlerde bulunan insanların kömür kullanımına geçiş yapması ve bununla birlikte saç soba talebinin azalmasına neden oldu. Bununla birlikte turbo soba satışlarına talebin kaymasına neden oluyor. Biz öncelikle şu an turbo soba tamiratlarını yapıyoruz. Bu yüzden millet erkenden sorunlu sobalarını tamire getiriyor. Havalar tam soğuk olduğu zaman sobalar hazır olsun diye. Yaz ayında ise, her yıl olduğundan daha düşüktü işlerimiz. Bu sene de mangal, semaver, şiş, ısıtıcı, su sobası satışı yaptık” dedi.
AKCAN: SATIŞLARIMIZ AZDA OLSA DÜŞTÜ!
2011 yılından bu yana kentte doğalgazın hızla yaygınlaşması ve kırsal kesimde olan vatandaşların kömür kullanımına geçmesiyle birlikte işlerinin düştüğünü ifade eden Akcan, şehirdeki vatandaştan çok köylü kesiminin kendilerini tercih ettiğini söyledi. Akcan, “Doğalgazın yaygınlaşması ister istemez işlerimize etkisi oldu. Şehir merkezindeki insanlar; soba borusu, soba, tahta, muşamba kullanıyordu. Doğalgazdan sonra hiçbirine gerek kalmadı. Bizlere şehirdeki vatandaştan çok köylü kesimi geliyor. Köylüler bizlere geldiği için işlerimiz durma noktasına gelmedi fakat son zamanlarda kırsal kesimde olan vatandaşlarında kömür kullanımı satışların azda olsa düşürdü.” şeklinde konuştu.
VAN’IN O ALIŞKANLIĞI DA BİTİYOR...
Çarşı esnafları ayrıca soba sektörünün bitişi ile birlikte Van’daki bir çok alışkanlığın da bitme noktasına geldiğine değinirken: “Kent merkezinde doğal gazın yaygın olmasından dolayı sobalar tercih edilmiyor. Kaldı ki sac sobalar hiç gitmiyor. Bu yüzden eski işlerimiz yapamıyoruz. Sektörümüz yok oluşa doğru gidiyor. Eskiden hayat çok güzeldi, soba vardı, sobanın üstünde kestane yapabiliyorduk, birçok şey yapabiliyorduk ama doğal gazın yaygınlaşmasından dolayı şu anda yok. Eskiden böyle şeyler yapıldığı için hastalık da fazla yoktu. Şu an sobalarda artık patates ve birçok sebze fırına atılmadığı için hem eski tatlar yok hem de hastalıklar da çoğalmaya başlıda. Artık sobada kestane ve patates gibi şeyler yapılmıyor, nerdeyse tarihe karışacak. Artık eskisi gibi işlerimizde kar elde etmiyoruz, yazın başlaması ile mangal, semaver, şiş yaparak geçim sağlıyoruz.” diye konuştu.
KARAYEL: SATIŞLARIMIZ ŞU AN DURGUN
Soba sezonunu açtıklarını ve geçen yıllara göre satışların durgun olduğunu ifade eden soba satıcısı Yusuf Karayel, “Soba satışları geçen yılla kıyasladığımız zaman bu sene düşüş var. Satışlarımızın büyük kısmı ilçe ve köylerden geliyor. Bu sene düşüş yaşanmasının nedeni ilçe ve kırsal kesimlerde bulunan insanların kömür kullanıma geçmesiyle birlikte satışlarda düşüşe neden oldu. Bu da taleplerin düşmesine, turbo sobaya taleplerin kaymasına sebep oldu. Şehir merkezinden doğalgazın olması satışlarımızı etkilemedi. Bizim satışlarımız köy ve kırsal kesimde olan insanlar üzerine olduğundan dolayı satışlarımız şuan durgun bir şekilde devam ediyor.” ifadelerini kullandı.
SOBA ALIRKEN NEYE DİKKAT ETMELİYİZ
Soba alacak vatandaşların dikkat etmesi gerektiğini ve özellikle işçiliğe bakmaları gerektiğini ifade eden Karayel, “Soba alırken işçiliğe özellikle çok dikkat etmeleri gerekiyor. Sobanın ayağının düzgün olduğuna işçilik konusunda iyi işlendiğine dikkat etmeleri gerekiyor. Bazı sobalarda kulpları iki tarafı bükülmüyor, normal de kulpların iki tarafı bükülmesi lazım. Bazıları ise, hiç bükmüyor. Buda soba taşınmasında elin kesilmesine ve kullanımda vatandaşa zarar veriyor.”
İŞTE SOBA FİYATLARI
Son olarak soba fiyatları konusuna değinen Karayel, “Soba fiyatlarımız ortalama olarak şu an 70 liradan başlıyor, 110 liraya kadar. Küçük olan sobalar 70 liradan başlıyor. Sırasıyla büyüklüğüne göre fiyatlarımız 110 liraya kadar çıkıyor.” dedi.
