ŞEHRİVAN ÖZEL
30 Mart 2014 Pazar günü sandığa giderek belediye başkanını seçecek olan vatandaşları Van’da farklı bir tablo daha bekliyor. 1963’ten bu yana yapılan seçimlerde hiçbir partinin iki kez kazanamadığı Van’da AK Parti kazanırsa gelenek bozulmayacak, BDP kazanırsa ise adeta ezberler bozulacak ve BDP bir ilki gerçekleştirerek halkın iki dönem üst üste teveccühünü kazanan tek parti olacak.
Türkiye’de çoğunluk sisteminin uygulandığı 1913-1963 yıllarının ardından ilk seçimlerin 1963 yılında yapıldığı Van’da bugüne kadar hiçbir siyasi parti iki kez üst üste belediyeyi kazanamadı. 1918 yılında kurulan ve o günden bu yana 26 belediye başkanının görev yaptığı Van Belediyesi’nde 1963 yılından bugüne kadar yapılan 11 yerel seçimde hiçbir parti iki kez üst üste seçimi kazanamadı. Sadece 1989 yılında Refah Partisi ikinci kez belediye seçimlerini kazanırken, 1992 yılında yapılan ara seçimlerle belediye Refah Partisi’nden SHP’ye geçti. Yani 1989-1994 yılları arasında belediyeyi 3 yıl RP, 2 yıl ise SHP yönetti. Her ne kadar seçimi Refah Partisi kazanmış olsa bile bu dönem tarihe aynı parti olarak geçmeyecekti. Yerel seçimlerde durum böyle oluşurken, genel seçimlerde de bu durum değişmedi. Van’ın bir partiyi iki kez seçme fobisi genel seçim sonuçlarına da çok farklı bir biçimde yansıdı.
VAN SEÇMENİ SÜRPRİZİ SEVİYOR!
Partilerin kıran kırana bir seçim yarışına girdiği Van’da 30 Mart seçimleri bir belediye seçiminden daha fazla önem arzediyor. Van halkı bu seçimde hem büyükşehir olan kentte ilk kez büyükşehir belediye başkanını seçecek hem de yıllardan bu yana gelen bir geleneğin değişip değişmeyeceğine karar vermiş olacak. 1963 yılından bu güne kadar yapılan seçimde hiçbir partinin 2 dönem üst üste kazanamadığı Van’da şimdiye dek 11 yerel seçim yapıldı ve 26 belediye başkanı seçildi. Yerel seçimlerle ilgili dikkat çekici bir diğer nokta ise Van’ın Türkiye’de iktidar olmayan partilere bile zaman zaman yerelde iktidarı teslim etmiş olması ve aşiret etkisinin üst düzeyde olduğu yıllarda akla gelmeyen partilerin adaylarına yerel yönetimleri emanet etmiş olması.
İLK YEREL SEÇİMİN GALİBİ CHP OLMUŞTU
Şehrivan Gazetesi olarak Van’ın yerel seçim sürecini araştırdık ve Van’ı bu yılki seçimlerde farklı kılan farklı bir serüveni derledik. Şöyle ki; Van’da yerel seçimleri ayrı kılan olay 1913-1963 yılları arasında uygulanan çoğunluk sisteminden sonra başlayan ve 1963 yılından bu yana devam eden yerel seçimlerde hiçbir partinin iki kez seçimi kazanmamış olması. 1963 yılında Van’da yapılan yerel seçimlerde İl Genel Meclis oylarında CHP birinci parti olarak çıkmış ve yerel seçimin ilk galibi olmuştu. Yapılan bu seçimde Van başta olmak üzere Başkale, Muradiye ve Erciş belediyelerini CHP alırken, Gürpınar ve Gevaş bağımsız, Çatak ve Özalp’i ise Yeni Türkiye Partisi (YTP) almıştı. 1968 yılında yapılan yerel seçimlerde ise önceki dönem Van’da ikinci olan Adalet Partisi (AP) bu kez yerel iktidarın sahibi olmuş ve Van Belediye Başkanı Mustafa Altay olmuştu.
VAN YILLAR SÜRECEK GELENEĞE START VERDİ
1973 yılında yapılan yerel seçimlerde ise yıllar sürecek bir gelenek yine değişmedi ve Van’da yine yerel yönetim el değiştirdi. 1973 yılında Van’da yine sürprizler yaşanmaya devam etti. Bu seçimlerde Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP) diğer partileri sollayarak yüzde 25 oy aldı. Fakat alınan bu oya rağmen Van Belediye Başkanlığı CGP’de değil yüzde 25,2 oy alan Bağımsız M. Tayyar Dabbağoğlu’na geçmiş oldu. Yani 3’üncü yerel seçimlerde Van Bağımsız Belediye Başkanı Dabbaoğlu tarafından yönetildi.
DARBE SONRASI ANAP RÜZGARI VAN’DA DA ESTİ
1977 seçimlerinde de bu gelenek değişmezken Van Belediye başkanlığını CHP’nin adayı Burhanettin Türkoğlu kazandı. 80 darbesinden 4 yıl sonra yapılan seçimlerde bir süre sonra Turgut Özal ile ezberleri bozacak olan ve AK Parti’nin şu an yakaladığı havayı yakalayacak olan ANAP yüzde 26 ile Van Belediyesi’ni kazanan parti oldu. 1980 darbesinden 4 yıl sonra yani 1984 yılında yapılan seçimlerde ANAP Van’da yüzde 26 oy alarak birinci parti oldu. ANAP’ın sadece Adıyaman, Tunceli, Artvin dışında Van dahil tüm şehirlerinde birinci parti çıktığı seçimlerde aldığı oy oranı yüzde 26 oldu fakat Van Belediye Başkanlığı’nı seçimlerde beşinci parti olan Refah Partisi adayı Mustafa Çohaz’a kaptırdı. 1989 yılında yapılan yerel seçimlerde Van homojen yapısını koruyan il olmaya devam etti ve tarih bir kez daha tekerrür etti. O yıl yapılan seçimlerde DYP yüzde 23 oy almasına rağmen Van Belediye başkanlığını kazanan parti yine Refah Partisi oldu.
KÜRTLER İÇİN MESUT ÖZTÜRK İLE BAŞLAYAN DÖNEM
90’lı yıllarda Kürtlerin siyaset içindeki etkinliği de bu süreçle birlikte yaşanan olaylar da döneme damgasını vurdu. Faili meçhullerin, olağanüstü hallerin eksik olmadığı Doğu ve Güneydoğu bölgesinde Kürtler yasaklamalara ve engellemelere rağmen varlıklarını iyice hissettirmeye başladı. Tam da kaosların yaşandığı ve ölümlerin zirve yaptığı bir dönemde ara seçime gidilen ülkede, Van Belediyesi Refah Partisi tarafından yönetilirken 1992 yılında SHP ve HEP’in ortak adayı Mesut Öztürk, Van Belediye Başkanı olarak seçildi. O yıllarda Kürtlerin baraj altında kalmadan siyasette temsiliyet aradığı dönemlerde ortaklığı başlattığı parti olan SHP sonraki yıllarda da Kürt partilerinin işbirliği yaptığı parti olarak devam edegeldi. Bu seçim ayrıca Kürtlerin siyasi anlamda desteklediği bir partinin de Mesut Öztürk isminin de kazanıldığı ilk yerel seçim oldu ve Belediye Başkanlığını Mesut Öztürk kazandı.
REFAH PARTİSİ VAN EMANETİNİ GERİ ALIYORDU…
Bu rahatlık ve Kürtlerin ilk temsiliyetini yaşadığı dönemler bile Van’ın sürprizler yapmasına yine engel olmadı. Van uzun yıllar sürecek bir geleneği yaşatan tarihi kent olarak kayıtlara geçmişti bir kere. 1994 seçimleri de bu anlamda tarihin tekerrür ettiği bir tarih olarak not düşülüyordu yine. Türkiye genelinde iyi bir hava estiren, Recep Tayyip Erdoğan’ların İstanbul’ belediye başkanlığını seçildiği, hem genelde hem yerelde iyi bir rüzgar estiren Refah Partisi bir kez daha Van’da Van Belediyesi’ni devralan parti oluyordu.
VAN’DA BİR KÜRT PARTİSİ BELEDİYEYİ ALDI
1999 yılı seçimleri Doğu ve Güneydoğu’da yine farklı bir seçim olarak çıkıveriyordu. Tam da Abdullah Öcalan’ın Türkiye getirildiği ve büyük kaosların yaşandığı ve ‘idam edilecek mi?’ tartışmalarının yaşandığı bir dönemde seçime gidiliyordu. Bu dönemlerde Kürtler bir kez daha siyasetteki etkinliklerini ıspatlamak için sahaya iniyordu. HADEP’in Kürt siyasi tarihinin en güçlü çıkışını yaptığı o dönemde Van’da da yüzde 28.4’lük oy ile Van Belediye Başkanlığı bu partiye geçiyordu.
VE AK PARTİ DÖNEMİ VAN’DA DA BAŞLIYORDU
2001 yılı ile birlikte Türkiye’de yeni bir dönemi başlatan ve bir dönemler ANAP’ın çizdiği çizecek olan bir parti olmayı başaran AK Parti siyasi arenaya girer girmez önce Genel seçimlerin sonra da yerel seçimlerin galibi oluyordu. Türkiye’de başlayan yeni bir dönemin mimarı olan Erdoğan’ın estirdiği hava Van’da da fazlasıyla esiyordu. Öyle ki 1999 yılında tek parti ile bir Kürt Partisi’nin belediyeyi aldığı bir dönemde SHP, DEHAP, SDP, ÖTP ve EMEP’in oluşturduğu ittifakla seçime girilmesine rağmen AK Parti Van’da Van Belediyesi’nin galibi oluyordu. Türkiye’de sandıkları patlatan AK Parti Van’da da yüzde 45 gibi büyük bir oy oranı yakalayarak adeta patlamayı ülkenin dört bir yanında yapıyordu.
BÜYÜK BAŞLANGICIN SONU: BURHAN YENİGÜN DÖNEMİ
Ak Parti’nin Türkiye’de uzun yıllar devam ettireceği iktidar ve yerel yönetim devri Burhan Yenigün ile Van’da da 2004 yılında başlıyordu. Van’ın milletvekilliği döneminde de tam temsiliyet verdiği AK Parti başarısız bir 5 yıldan sonra sallantılı günler yaşıyordu. Burhan Yenigün’ün belediye başkanlığı döneminde Van birçok hizmet görmesine rağmen başarısızlıklar, yanlış kadrolaşmalar, yolsuzluklar ve tepkilere rağmen aynı isim AK Parti tarafından yeniden aday gösterilince olanlar oluyordu. Tıpkı HADEP ile yaptığı çıkışı arayan Kürt partileri ise bu kez DTP ile göstermeye hazırlanıyordu ve AK Partili seçmenin tepkisi ve DTP’nin oluşumu Van’da değişmeyen geleneği değiştiren adım oluyordu. 2009 seçimlerinde DTP yüzde 53.5 oy oranına ulaşarak Van Belediyesi’ni kazanıyor AK Parti ise Van’da yüzde 39.2 oy alarak ‘yanlış aday’ ibaresini adeta halka tescilletiyordu. DTP bu seçimde Van Belediyesi ile birlikte Başkale, Özalp, Muradiye, Edremit, Bostaniçi ve Çelebibağı belediyelerini alırken Gevaş, Erciş, Bahçesaray, Çatak, Erçek, Kocapınar, Akdamar, Ünseli, Çiçekli, Sağmalı ve Çaldıran’ı AK Parti, belediye başkanları sonradan AK Parti’ye geçecek olan Gürpınar’ı SP, Saray’ı ise DSP kazanıyordu.
VAN KADERİNİ OYLAMAYA GİDİYOR
İşte tüm bu gelişmelerden sonra Türkiye genelinde 17 Aralık operasyonlarına rağmen hala esen bir AK Parti havası ve çözüm sürecinden sonra esen barış ortamında güçlenen bir BDP’nin kapıştığı bir yerel seçim daha Van’ı bekliyor. Bir tarafta ‘Öz Yönetimle Özgür Kimliğe’ sloganı ile 30 Mart seçimlerinde Van dahil bölgede 200 belediyeyi almaya hazırlanan bir BDP varken diğer tarafta 17 Aralık operasyonları sonrası güç kaybeden ama bu seçimlere bir refarandum havasında giren bir AK Parti var. Van’da Yenigün ile yaşadığı yenilgiyi unutmak isteyen ve ‘Halkın içinden biri’ sıfatına uyan bir isim olan bir imam Osman Nuri Gülaçar ile seçime hazırlanan AK Parti’nin karşısında o gün AK Parti’li Burhan Yenigün’ü mağlubiyete uğratan Bekir Kaya var. Üstelik bu kez BDP halkın karşısına eş başkanlık sistemi ile çıkıyor. Bunun yanında bu seçime Büyükşehir olarak giren Van’da ilçelerin ve köylerin de oy kullanıyor olması yerel seçimi önemli kılan ayrı bir faktör olarak seçmenin karşısına çıkıyor.
AK PARTİ GELENEĞİ SÜRDÜRMEK, BDP BOZMAK İSTİYOR
1963 yılında bu yana süren bu gelen işte bu dönem bozulmak isteniyor. AK Parti adayı Osman Nuri Gülaçar ile Van halkına yeniden yatırımı, gelişmişliği ve büyükşehiri hatırlatarak geleneği sürdürüp bir dönem arayla kazanan belediyeler kervanına katılmayı hedeflerken BDP ise Van’da hem ilk büyükşehir belediyesini kazanmak istiyor hem de 1963 yılından beridir bir partinin iki kez üst üste kazanamama geleneğine son vermek istiyor.
Haber-Analiz: ÖMER AYTAÇ AYKAÇ
