ŞEHRİVAN ÖZEL – SONER İZGİ/AYDAN KAYHAN
Tarihler 23 Ekim 2011, Pazar gününü gösterdiğinde Van 7,2’lik büyük bir depremle sarsıldı. 23 Ekim tarihinde meydana gelen depremin şoku atlatılmadan Van 9 Kasım’da 5,6 ile bir kez daha sarsıldı. O depremlerde Van’da 2 binin üstünde bina yıkıldı, 644 kişi hayatını kaybetti, on binlerce insan yaralandı. Deprem sadece fiziki bir yıkım değil aynı zamanda manevi bir çöküş de yarattı.
Van aradan geçen 12 yıllık zaman içerisinde depremi de unutamadı, depremin izlerini de silemedi. Yıkılan binaların yerine yenileri yapılsa da kentin deprem direncinin artırılması, deprem konusunda bir master plan oluşturulması, olası depremle ilgili tedbir alınması konusunda adımlar atılmadı. Uzmanlara göre hala binlerce binanın yorgun ve dirençsiz olarak kullanıldığı kent için bir taraftan da yeni deprem uyarıları yapılırken, aktif fayların geçtiği 45 il arasında gösterildi. Van Gölü’nün batısındaki birçok ilçe de aktif fayın olduğu ve deprem riski taşıyan iller arasında gösterilirken depremin yıldönümünde hem bu gerçeklik hem de Van’ın olası depremlere hazır olma hali bir kez daha masaya yatırıldı.
“VAN DEPREME HAZIR MI?”
Depremin yıldönümünde kentin depremselliği, deprem riski ve deprem direnci ile ilgili önemli programlardan birisi Dirençli Kentler Topluluğu Derneği ve İnsan Hakları Derneği tarafından düzenlendi. “Van depreme hazır mı?” başlıklı programda kentin deprem gerçeği ve deprem dirençi konuşuldu. İnşaat Mühendisi Rıdvan Ertaş ve Dikent Yönetim Kurulu Üyesi İsa Şen’in konuşmacı olduğu programda iki isim önemli bilgiler aktardı. Panelde konuşan Rıdvan Ertaş, kentin geçmişten bugüne yaşadığı depremleri örnekleri ile paylaşarak kentin deprem gerçeğini hatırlattı. Bu depremlere rağmen kentin deprem yönetiminde başarılı olmadığını vurgulayan Ertaş; “2011 Van depremi sonrası hasar tespit çalışmalarını yetkisiz, yetkin olmayan kişiler yaptı. Zemin değerlendirme, etüt ve deney çalışmalarında hatalar hala yapılmaktadır.” Dedi.
VAN’DAKİ HASAR DURUMU BİLİNMİYOR!
İsa Şen ise, deprem dirençli kentler başlığı altında depreme hazırlıklı olan kentlerin gerçekliğinden ve Van örneğinden bahsetti. Şen konuşmasında; “Dirençli kentleri anlatıyor. Çok paydaşlı iş birliği ile dirençli kent oluşturulabilir. Halk, STK ve yerel yönetimlerin iş birliği ile kent ve kent insanlarının risklere karşı direnç kapasitesi geliştirilebilir. Eğer bir yerde risk varsa, siz oradaki riski ortadan kaldırmak için iş birliği yapmak zorundasınız. İyi bir planlama yapmak gerekmektedir.” diyerek depreme dirençli kent oluşturulması gerçekliğine vurgu yaptı. Şen ayrıca çarpıcı bilgiler de paylaşarak; Van'da yaklaşık 190 bin yapı vardır. Ancak bu binaların nasıl binalar olup olmadığı belli değildir. Depreme dirençli olup olmadığı bilinmemektedir.”
ATİK: VAN DEPREME DAYANIKLI DEĞİL!
Bu programın haricinde farklı isimler de deprem gerçekliği üzerinden değerlendirmelerde bulundu. 23 Ekim depreminin 12’inci yıl dönümü hasebiyle Şehrivan’a görüş bildiren isimlerden birisi olan İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Van Şube Başkanı Mihail Atik de kentin depreme dayanıklılığı ile ilgili değerlendirmelerini paylaştı. Van’ın depreme dayanıklı olmadığını dile getiren Atik, “Yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür de geçen sene Van’a geldiğinde 2011 yılının tetiklediği ve bugün bizi tehdit eden yeni bir fay hattının olduğunu ifade etmişti. Bu hattı stres biriktirmektedir. Bu hattı şehir merkezinin çok yakınından geçiyor. Bu fay hattı yeteri yoğunluğa geldiğinde kırılmak isteyecektir ve deprem olacaktır. Bırakın kentin diğer bölgelerini o fay hattının geçtiği bölgede imar plan çalışmaları yapıldı ve orada şu an yapılaşma var. Van depreme dayanıklı değil. Halen Van’da kaçak yapılaşmalar var” dedi.
“VAN’DA ‘DEPREM MASTER PLANI’ HAZIRLANMALIDIR”
Atik, Van’da ‘Deprem Master Planı’nın hazırlanması gerektiğine dikkat çekerek şunları söyledi: “Van’da bugün yapılması gereken en önemli şey üniversitenin, belediyelerin, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının, bazı kamu kuruluşlarının, meslek odalarının da içerisinde olduğu dirençli kent anlayışını, depremle yaşama kültürünü ele alarak bir ‘deprem master planı’ hazırlanmalıdır. Van deprem kentidir. Depreme ilişkin bir bilinçlenme çalışması yapılmalıdır. Kamu kuruluşları eliyle buna dair mahallelerde eğitici çalışmalar, uygulamalar gerçekleştirilebilir. Denetimin ve kontrolün kamu eliyle olması lazım. Van’da hasar tespit çalışmaları yapılabilir. Önlem almak çok basit ama bunun desteklenmesi lazım.”
GÖRÜNÜŞ: VAN ANLAŞILMASI MÜMKÜN OLMAYAN BİR REHAVET İÇERİSİNDE!
Konuyla ilgili açıklama yapan ve kentin deprem gerçeğine vurgu yapan bir diğer önemli isim ise inşaat mühendisi ve deprem konusunda önemli otoritelerden birisi olan Faruk Görünüş oldu. Uzun yıllardır kentin depremselliği ile ilgili çalışmalar yapan Görünüş, 12 yıl önceki depreme değinen Görünüş; 23 Ekim 2011 Van depreminden bugüne tam 12 yıl geçti. Bu süre içerisinde ülkemizde birçok 7 ve üzeri büyüklükte deprem meydana geldi. Kentimizde, geçen bu 12 yılda deprem bilinci sadece korkudan ibaret kaldı. Van’da tekrar meydana gelecek 7 ve üzeri depremlerde binlerce vatandaşımızı kaybedeceğimizi bile bile, 2011 yılından bu yana yaşanan yüzlerce irili ufaklı depremlerin etkisiyle taşıma gücü azalan 30 ve üzeri yaştaki birçok otel ve konut binasının kent merkezine çok yakın 5,5-6 büyüklükteki depremlerde, tıpkı 9 Kasım 2011 yılında meydana gelen 5,6 büyüklüğündeki depremde yıkılan 25 binada olduğu gibi yerle bir olacağını bile bile kent olarak maalesef halen anlaşılması mümkün olmayan bir rehavet içerisindeyiz.”
GÖRÜNÜŞTEN KRİTİK SORULAR: 2011 DEPREMİNDEN KAÇ DEPREM HASAR ALDI? KAÇI YIKILDI? KAÇI KULLANILIYOR!
“Binaların güvenliğini sağlamak, kentte depreme dayanıksız yapı stoku envanterini çıkarmak ve bu yapılara ivedi bir şekilde müdahale ederek halkın can güvenliğini sağlamak vicdani sorumluluğumuzdur. Depremlere dirençli bir kent olmak istiyor ve bir yerden başlamak istiyorsak, Öncelikle bu soruların cevabını vermeli ve ivedilikle harekete geçmeliyiz.” Diyen Görünüş, kentin depreme hazır bulunuşluğu ile ilgili olarak ise çarpıcı sorular yöneltti. İşte Görünüş’ün o soruları: 2011 yılında Van’da kaç bina ağır hasar ve orta hasar aldı? Ağır hasar alan binaların kaç tanesi yıktırıldı? Kaç tanesi yıktırılmadı? Kaç tanesi halen mesken olarak kullanılıyor? Depremden sonra orta hasar almış ve güçlendirme yapılmaması durumunda bir yıl içerisinde yıkılması zorunlu olan kaç orta hasarlı bina güçlendirilmedi ve kaç orta hasarlı bina halen mesken olarak kullanılıyor?
“DEPREM BİLİNCİ VE DEPREM ANI MOTİVASYONU ŞART!”
Kentte ekonomik ömrünü tamamlamış ve deprem gibi sarsıntılara gerek kalmadan her an kendiliğinden yıkılması muhtemel kaç bina yapı var? Van’da hali hazırda faaliyet gösteren okullarda, dershanelerde, anaokullarında ve kreşlerde görev yapan öğretmenlere, hastanelerde ve sağlık ocaklarında görev yapan doktorlar ile sağlık personellerine afet yönetimi konusunda kaç kez eğitim verildi? Bir deprem anında soğukkanlılığını koruması gereken ve kalabalığı yönetmek durumunda kalacak öğretmenler, doktorlar ve sağlık personelleri bu göreve hazır mı?”
