Dünya bor rezervlerinin yüzde 73’üne sahip olan Türkiye, bu stratejik madenle ekonomiye her geçen gün daha fazla katkı sağlıyor. Daha çok Batı Anadolu’da çıkarılan bor, 2021 yılında başlayan ve 2024’te biten, Van’da yürütülen bilimsel çalışmalarla ilk kez yüksek miktarda tespit edildi. Van YYÜ Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vahap Yönten ve ekibi, 2021 yılında Özalp ilçesindeki kuyular ile Erçek Gölü’nden aldıkları numunelerde yüksek bor değerlerine ulaştı.
BOR VAN İÇİN BÜYÜK KATKI SAĞLAYACAK
Türkiye, dünya bor rezervlerinin yüzde 73’üne, sahipken, yer altındaki bu potansiyel, ekonomi, istihdam ve birçok alana büyük katkı sağlıyor. Camdan temizlik malzemelerine, sağlıktan enerjiye kadar birçok alanda kullanılan bor, son yıllarda en stratejik madenlerden biri olarak dikkat çekiyor. Daha önce Batı’da pek çok ilde bor madeni tespit edilirken, 2021 yılında Van’da başlayan ve 2024 yılında biten bilimsel çalışmada ilk kez yüksek miktarda bor madenine rastlandı. Van YYÜ Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vahap Yönten ve ekibinin 2021’de Özalp ilçesindeki kuyular ile Erçek Gölü’nden aldığı numunelerde yüksek bor değerlerine ulaşıldı. Van için büyük katkı sağlayacak bor madeniyle ilgili Şehrivan’a konuşan Prof. Dr. Vahap Yönten, henüz değerlendirilmeyen bu rezervin işlenmesi halinde Van’da istihdamdan ekonomiye, kalkınmadan sağlığa birçok alanda stratejik fayda sunacağını ifade etti.
YÖNTEN: BOR MADENİNİN KULLANIM ALANI ÇOK GENİŞ
Yönten, borun savunma sanayinden inşaata, ilaçtan enerjiye kadar geniş bir kullanım alanı bulunduğunu belirterek, “Bor, dünyadaki rezervlerinin yüzde 60-70’inin Türkiye’de bulunduğu çok kıymetli bir element. Savunma sanayinden inşaata, ilaçtan enerjiye kadar birçok alanda kullanılıyor. Örneğin bor hidrür uçak yakıtı olarak, boran deterjan sektöründe, temizlik ve sanayide yaygın şekilde karşımıza çıkıyor” dedi.
2021 YILINDA VAN’DA YÜKSEK BOR ORANI TESPİT EDİLDİ
2023 yılında başlattıkları yüksek lisans çalışmasında Van’ın Özalp ilçesinde 4 kuyudan aldıkları numuneleri incelediklerini aktaran Yönten, şunları kaydetti: “Biz 2023 yılında yüksek lisans tezi kapsamında Van’ın Özalp ilçesinde VASKİ’nin desteğiyle 4 kuyu suyunda analiz yaptık. Bu çalışmada bor değerlerinin normalin 8-10 kat üzerinde çıktığını gördük. Yüksek lisans sürecinde yaptığımız ölçümlerde ise 80, 90, hatta 140 ppm seviyelerine ulaşıldı Oysa literatürde 10 ppm ve üzeri, rezerv varlığına işaret eder. Yani 12-13 kat fazla değerler ölçtük. Bu da bölgede bor rezervi bulunduğunu gösterdi.”
ÖZALP ÇEVRESİ VE ERÇEK GÖLÜ BOR ZENGİNİ!
Aynı yıl Erçek Gölü’nün korunmasına yönelik bir projede görev aldığını ifade eden Yönten, “Başka bir projemizde Özalp merkezde farklı noktalarda yaptığımız analizlerde de yüksek sonuçlar elde ettik. Yine aynı yıl Erçek Gölü’nün korunmasına yönelik bir projede görev aldım. Orada da su kalitesine baktığımızda 120-130 ppm değerlerine ulaştık. Erçek Gölü’nü besleyen Mamedik Çayı’nın Özalp tarafından geldiğini düşünürsek, borun çözünerek göle ulaştığını söyleyebiliriz. Bu sonuçlar Van’ın doğusunda, özellikle Erçek ve Özalp çevresinde bor rezervi olduğuna işaret ediyor. Çalışmalarımızı da MTA’ya raporladık.”
BOR MADENİ VAN İÇİN HAZİNE!
Yapılan çalışmanın Van açısından çok önemli olduğunun altını çizen Yönten, “Bilimsel çalışmalarla hareket ediyoruz. Türk standartlarına göre içme sularında bor oranı 01 ila 2 pmm, dünya standartlarına göre 2.4 pmm olarak belirlenmiş. Literatürde ise 10 ppm üzerinde ise lokasyonda bor ile ilgili rezerv olduğu ifade ediliyor. Dolayısıyla 130, 140 ppm ve limitlerin üzerinde bulmamız burada bor yatağının olduğunu gösteriyor. Bu, bilimsel olarak ispatlandı. Bundan sonraki kısım, MTA ve jeolojiyle ilgilenen uzmanların araştırmalarına kalmış. Biz şundan eminiz, bilimsel veriler burada bor rezervi olduğunu gösteriyor. Çok değerli bir element. Dolayısıyla burada rezervin olması bu çalışmanın ne kadar önemli olduğunu gösteriyor” diye aktardı.
BOR, VAN’IN İSTİHDAMINA VE EKONOMİSİNE KATKI SAĞLAYACAK!
Borun çıkarılması halinde Van’a büyük katkı sağlayacağını vurgulayan Yönten, “Bugüne kadar borun daha çok Batı Anadolu’da çıkarıldığını biliyorduk. Ancak yapılan çalışmalar Doğu’da da rezerv olduğunu ortaya koydu. Van’da çıkarılması halinde bölgeye enerji, istihdam ve ekonomik anlamda ciddi katkılar sağlayacaktır” ifadelerini kullandı.
BOR, ÇEVREYE DE ZARAR VERMİYOR…
Yönten, borun çevreye zarar vermediğini belirterek, “Günümüzde enerjimizin büyük kısmı petrol ve doğal gaz gibi hidrokarbonlara dayanıyor. Bunlar ekolojik açıdan ciddi zararlar veren kaynaklar. Oysa bor çevreye zarar vermeyen, yenilenebilir enerji alanında kullanılabilecek stratejik bir maden. Örneğin bor hidrürün uçak yakıtı olarak kullanılması bile bunun göstergesidir” şeklinde konuştu.
YÖNTEN’DEN ÇAĞRI: BOR REZERVLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ LAZIM
Borun gelecekte stratejik öneminin daha da artacağını dile getiren Yönten, sözlerini şöyle tamamladı: “Dolayısıyla hem ekolojik dengeye hem de ekonomiye katkı sağlayacağına inanıyorum. Biz elimizdeki tüm verileri ilgili kurumlara ilettik. Dileğimiz, ihtiyaç duyulduğunda Van ve bölgesinde bulunan bor rezervlerinin değerlendirilmesi, teknolojiye kazandırılması ve ekonomiye katkı sağlamasıdır. Bu hem Van için hem de ülkemiz için çok kıymetli olacaktır.”