Malatya'da ailelerinin geçim kaynakları bahçelerindeki kayısıları son 3 yıldır zarar gören liseli 2 genç, TÜBİTAK yarışması için zirai donu en aza indirecek, ağaçlardaki ısıyı artıracak sistem geliştirdi. Öğrencilerden Mehmet Söğüt, “3 yıldır art arda kayısıların yanmasından dolayı ailemiz ekonomik anlamda neredeyse çöktü. Bir anlamda kayısı kültürü de yok olmakta. Biz bunu düşünerek bir proje geliştirdik” dedi. Malatya'da liseli 2 genç, ailelerinin geçim kaynağı kayısı bahçelerindeki meyvelerin son 3 yıldır zirai dondan etkilenmesi üzerine, ağaçlardaki ısıyı don olasılığı olduğu dönemlerde artırabilmek için sistem geliştirdi. Malatya Yunus Emre Endüstri Meslek Lisesi Elektrik Elektronik Bölümü öğrencileri Mehmet Söğüt ve Emre Akgeyik, "İlkbahar Geç Dönem Donlarından Olan Radyasyon Donunun, Kayısı Çiçeği ve Meyvesine Verdiği Zararın Önlenmesi" adlı projeleriyle Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunca (TÜBİTAK) düzenlenen 47. Ortaöğretim Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması'nın Ankara finallerine katılmaya hak kazandı. 2 YILLIK ÇALIŞMANIN ÜRÜNÜProjeleri kapsamında kayısı ağacının meyvesine zarar veren zirai donun etkisini azaltmak için sistem geliştiren gençler, saksılara dikilmiş kayısı fidanları üzerinde denedikleri sistemde başarılı sonuçlar elde etti. Öğrencilerden Söğüt, projenin 2 yıllık çalışmanın ürünü olduğunu anlattı. Ailelerinin kayısı bahçesinden elde ettikleri gelirle geçimini sağladığını dile getiren Söğüt, “Biz bu projeyi ailemiz çiftçi olduğu için yaptık. 3 yıldır art arda kayısıların yanmasından dolayı ailemiz ekonomik bir çökme durumuna geldi. Neredeyse kayısı kültürü yok olmakta. Biz bunu düşünerek bir proje geliştirdik.” Dedi. SİSTEM ELLE KONTROL EDİLEBİLİRBunun üzerine neler yapılabileceğini araştırmak için Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, İnönü Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Malatya Makine Mühendisleri Odası ile Malatya İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne giderek ön çalışma yaptıklarını ifade eden Söğüt, ardından sistemi geliştirdiklerini belirtti. Merkezi sulama sisteminden faydalandıkları sistemde, ağacın üzerine toprak seviyesinden taç yaprağına kadar delikli borular döşediklerini, ısıtma sistemi kurduklarını kaydeden Söğüt, ayrıca bahçe içine ve dışına döşenmiş termometreler ve elektronik kontrol üniteleriyle de sistemin kontrol edilebilirliğini sağladıklarını anlattı. HAVA SOĞUDUĞUNDA SİSTEM OTOMOTİK ÇALIŞIYORKurdukları termometreler sayesinde hava sıcaklığının 2 derecenin altına düşmesi halinde elektronik kontrol ünitesinin otomatik olarak devreye girdiğini belirten Söğüt, böylece fan ve ısıtıcının çalıştığını, ağaçlara döşenen borulara sıcak hava gitmesini sağladıklarını dile getirdi. Söğüt, “Geliştirdiğimiz sistemle fan ve ısıtıcıdan çıkan sıcak hava kayısı ağaçlarına gelerek hava akımı sağlıyor. Hem de sıcak hava veriyor. Bu sayede hava akımı sirkülasyonu sağlanıyor ve ağaçlar da ısınmış oluyor.” diye konuştu. METREKAREDE 1 LİRA 72 KURUŞ MALİYETİ VARÖğrencilerden Akgeyik de sistemin maliyetinin düşük olduğunu belirtti. Sistemde 600 vatlık rezidans ile 200 vatlık hava kompresörü kullandıklarını kaydeden Akgeyik, şöyle devam etti: “Hava sıcaklığı 2 derecenin altına düştüğü zaman, rezidansımız ısınarak, hava kompresörü de hava basarak sulama sistemi yardımıyla kayısı ağacının taç yaprağına kadar sıcak hava veriyor. Sistem, delikli borular sayesinde bahçeye çöken soğuk havayı, hava sirkülansı oluşturarak ortadan kaldırıyor. Devletimiz merkezi sulama sistemine yüzde 50 destek sağlıyor. Sistemimiz güneş panelleriyle de çalışmakta. Sulama sistemimizin elektriğini de oradan karşılayabiliyoruz. Sistemin metrekarede maliyeti 1 lira 72 kuruş.” DÜNYADAKİ ÖRNEKLERİ İNCELEDİLERProje koordinatörü öğretmen Ali Yılmaz Altunsuyu da öğrencilerinin, tasarladıkları sistem için dünyada yapılan örnekleri incelediğini, bütün sistemler içinde gelişmiş bir örnek ortaya çıkardıklarını ifade etti. Tasarlanan sistemle tek hat üzerinden hem sulama hem de sıcak hava verme işlemlerinin yapılabildiğini dile getiren Altunsuyu, "Sistem bütün arazi şartlarına uygun. Her türlü arazi şartında kullanılabiliyor. Devlet sulama sistemine yüzde 50 katkı verdiği için maliyeti de yarı yarıya oluyor. Diğer meyve ağaçlarına da uygulanabilme özelliğine sahip.” Dedi.