ŞEHRİVAN ÖZEL: ÖNDER ALTINAL - Tarıma elverişli hektarlarca tarım arazisi, merası bulunan, bir dönemin hayvancılık başkentinde ‘tarım’ Gevaş’ta yeniden canlanıyor. Köyden kente göçle birlikte ihmal edilen tarımda önemli yatırımlar hayat bulmaya devam ederken son yıllarda deyim yerindeyse bir tarım devrimi yaşanıyor. Gevaş’ın uçsuz bucaksız tarlalarında Van’ın kendi ürünleri yetişiyor, Van yaz boyunca kendi tarım ürünlerini tüketiyor. Türkiye’nin hayvancılığa en elverişli alanlarına sahip olan, bir dönem birbirinden önemli tarım ürünlerinin yetiştiği Van’da, Gevaş özelinde yeniden tarım devrimi yaşanıyor. Daha 10 yıl öncesine kadarilçe halkının, köylülerin kendi tüketimleri için yaptıkları sebzecilik şimdi profesyonel işletmeler tarafından yapılıyor. Son 5 yılda bile tarım üreticilerinin sayısı büyük oranda artarken Gevaş’ın zengin toprakları Van’ın yeni aş ve iş kapısı olma yolunda ilerliyor. Gevaş’ın tarım ürünleri, sebzecilik gibi alanlarda Van’ın öncü ilçesi olma yolunda hızla ilerlediği bir süreçte kentteki tüm işyerlerinde ‘Gevaş’ menşeli ürünler uygun fiyata sunuluyor. İşte böyle bir süreçte uzun yıllardır Van’ın sebze ve meyve sektöründe hizmet veren ve Van’ın bu anlamdaki önemli iş adamlarından olan Metin Abi, Gevaş’taki süreci Şehrivan’a anlattı. Hali hazırda Gevaş’ta tam 200 dönüm arazide sebze üretimi yapan, Van pazarına ‘Gevaş’ sebzesini uygun fiyata sunan önemli üreticilerden birisi olan Abi, Gevaş’ın hızlı gidişatı ile birlikte tarımsal üretimin ileriye taşınması noktasında da önemli detayları paylaştı. Eksiklikleri tek tek anlatan Abi, Van’ın gelecekte daha büyük bir tarım kenti olmasının da yol haritasını paylaştı. Abi, kentte kaliteli sebze ve meyve yetiştirilebileceğini de hatırlattı. 200 DÖNÜM ARAZİDE 50 KİŞİ İSTİHDAM EDİYOR, KADINLAR AĞIRLIKTA...Gevaş’taki Sebze üretimi ile ilgili gazetemize konuşan Abi yaptıkları üretimde, yaşadıkları zorluklara kadar üretim ve seracılığı anlattı. 20 dönümü kapalı sera olmak üzere 200 dönümde üretim yapan Abi, yüzde 80’ni kadın olmak üzere 50 kişi istihdam ediyor. Abi yaptığı konuşmada ilk olarak şunları söyledi: “20 dönümü kapalı sera olmak üzere 200 dönümde üretim yapıyoruz. Domates, salatalık, farklı biber çeşitleri, patlıcan gibi sebze ürünlerini burada üretiyoruz. Burada yaklaşık 50 kişilik istihdamımız var. Bunlarında yüzde 80’ni bayanlardan oluşuyor.” ABİ: 5 YILDIR GEVAŞ’TAYIZGevaş bölgesinde 5 yıldır seracılık yaptıklarını söyleyen Abi, “Gevaş’ta son yıllarda tarımsal anlamda iyi bir çıkış var. Burada topraklar bakir ve verimlidir. Ancak bölgemizin soğuk bir iklime sahip olması açıkta tarım yapmak için ciddi anlamda dezavantajdır. Bilindiği üzere bölgemizde soğuklar geç bittiği gibi diğer bölgelere oranla daha erken başlar. Bu mevsimsel kısıt bizim bu sektörde yaşadığımız en büyük sorundur. Bunu aşmanın yolu da kapalı üretim yani seracılıktır. Görmüş bulunduğunuz bu 3 blok yaklaşık 20 bin metrekare serayı bu yılı başında başladık ve faaliyete geçirdik. Bunun tamamen kendi öz sermayemiz ile yaptık.” BÖLGENİN TOPRAĞI VERİMLİÜrettikleri domatesin Türkiye’deki en önemli domateslerden bir tanesi olduğunu söyleyen Abi şunları kaydetti: “Bizim burada ürettiğimiz domates, Türkiye’de üretilen en iyi marka olan ‘Tori’ cinsi denilen domatestir. Yine kapalı alanımızda ürettiğimiz asma salatalığımız var. Bunun yanı sıra çarliston biberimiz, sivri biber, dolma biber ve patlıcan gibi ürünler üretiyoruz. Bunlar benim yapmış olduğum üretimler. Bu bölgede yaklaşık 20 bin dönümde şu anada üretim yapan arkadaşlarımız var. Bu arkadaşlarımız fasulye, kabak gibi ürünlerin üretimi yapılıyor. Yeni burada her türlü ürün üretimi yapılabilir. Çünkü bu bölgenin toprağı buna çok uygun.” ABİ: REYON ÖMRÜ DAHA UZUNVan’da üretilen ürünlerin reyon süresinin daha uzun olduğunu ifade eden Abi, “Şu anki mevsim itibariyle bizim burada ürettiğimiz sebzenin Türkiye’nin Çukurova, Mersin, Antalya bölgesine iyi anlamda çok ciddi bir farkı var. Bizim burada ürettiğimiz sebzeler reyonda çok daha fazla dayanma farkı var. Burada biberlerimiz en az 5-6 gün reyonda bekleyebilir ama Mersin, Antalya bölgesinde yetişen ürünlerin bu kadar fazla bekleme süresi yok.” Şeklinde konuştu. “SORUNLAR AŞILIRSA İHRACAT PATLAR”Var olan sorunlar bittiği takdirde Van’dan ciddi ihracat yapılabileceğini savunan Abi şöyle devam etti: “Şu ana kadar burada ciddi bir ihracat yapıldı denilemez. Bu çok istisnadır. Irak’a bir dönemler çok az ürün gönderdik. Sorunlar aşılması durumunda bu mevsimde buradan çok yoğun bir şekilde Irak, Ortadoğu, Rusya gibi ülkelere çok ciddi ihracat yapılabilir. Mevsim itibariyle burada çok güzel sebzeler üretiliyor. Bu sorunları aşarsak burada çok ciddi bir ihracat patlaması yaparız diye düşünüyoruz.” VAN YENİDEN O ÜRÜNLERİ ÜRETEBİLİR!Abi, tarımsal üretimi anlatırken Van’ın bir dönemler en önemli üretimlerinden olan Sıhke Kavunu gibi, Ermeniler döneminde üretilen ve ithal edilen kara üzümü gibi zenginliklerine de değindi. Van’da yüzyıllar önce üretilen sebze ve meyvelerin tohumlarının kalmadığını söyleyen Abi şöyle devam etti: “Van bin 700 rakımda bulunan bir yayla iklimine sahiptir. Kapalı alanda yaptığımız seracılık biraz daha yayılırsa burada çok ciddi anlamda tarım üretimi ve bu üretim ile birlikte çok ciddi bir ihracat yapılabilir. Geçmiş tarihlerde burada üzüm, kavun gibi meyveler burada üretiliyordu. Van özelde her türlü çekirdekli meyve burada yetişebilir. Örnek olarak burada çok ciddi bir şekilde elma yetiştiriciliği yapılabilir. Hatırlayanlar bilir Van’ın bir Sıhke Kavunu vardı. Kokusunu çok uzak mesafelerden alırdınız. Şarap üretiminde çok kaliteli bir ürün olan ve dünyanın önemli ülkelerine giden ‘kara üzüm’ vardı. Bunun gibi çok önemli tarımsal ürünlerimiz vardı. İlkim ve toprak buna çok elverişli. Bunun yanı sıra kaysı ve kiraz üretimi de yapılabilir. Biliyorsunuz Türkiye’de her yörede ve bölgede kiraz bittikten sonra Van’ın kirazı çıkıyor. Bu pazar anlamında ciddi bir avantajdır. Sebzenin yanı sıra ciddi şekilde çekirdekli meyvecilik burada yapılabilir. Devletin bu haliyle de bu işe el atması gerekir.” “VAN’DA ÇOK İYİ MEYVECİLİK YAPILIR”Van’daki üretim alanlarıyla ilgili konuşan Abi, “Van’da Gevaş, Gürpınar ve Erciş tarafından sebzecilik ve meyvecilik iyi bir şekilde yapılıyor. Daha iyisi de yapılabilir. Tabi diğer ilçelerimizde iklimler itibariyle farklı üretimler yapılabilir mi buna bir bakmak gerekiyor. Daha önce yapılan araştırmalara göre Başkale ilçesinde patates üretimi yapılabilir denilmişti. Gevaş, Gürpınar ve Erciş yolu mıntıkasında sebzecilik ve meyvecilik çok iyi bir şekilde yapılabilir. Buda her geçen gün de artıyor.” İfade etti. TEŞVİKLER UYSA ÇOK DAHA İYİSİ YAPILACAK!Devletin sağladığı teşviklerle ilgili konuşan Abi, Gevaş’ta üretimin daha ileri boyutlara taşınması noktasında teşvikler konusunda önemli hatırlatmalarda bulunurken, “Devletin bu anlamda sera için verdiği teşvikler bizim yaptığımız işe uyum sağlamıyor. Kırsal Kalkınmanın verdiği teşvikler şartlı teşvikler olduğu için bizi kapsamıyor. Bu anlamda tıbbi aromatik bitkiler, kesme fidancılık üzerine teşvikler veriyor. Biz burada sebze üretimi yaptığımız için bu teşvikler bize uymuyor. Bunun yanı sıra ısıtmalı sera teşvikleri de yoğun bürokratik işlemleri olduğu için çok fazla faydalanamıyoruz. Bizde bu teşviklerden faydalanmadan kendi öz sermayemiz ile bu yatırımı buraya yaptık. Bu yaşadığımız sıkıntıları devletin ve özellikle de Tarım Bakanlığı’nın iyi analiz yapması gerekiyor. Bizim yaptığımız üretim çerçevesinde bizlere teşvik vermelerini talep ediyoruz.” Dedi. DEVLETTEN ARAZİ DESTEĞİ BEKLİYORLARÜretim yapanların araziyi kiraladığını söyleyen Abi, “Burada üretim yapan arkadaşların yüzde 80-90’nı köylülerin arazisini kiralama marifeti ile bu işi yapıyor. Bizde yaptığımız üretimde bu yolu kullanıyoruz. Ancak arazi değiştirmek zorunda kalıyoruz. Araziyi uzun yıllığına köylülerden kiralayamıyoruz. Her yıl yer değiştirmek zorunda kalıyoruz. Bu araç ekipmanını bir yerden başka bir yere taşımak hem araç ekipmanımıza zarar veriyor hem de bize bir külfiyet getiriyor. Bölgemizde devletin birçok hazine arazisi olduğunu biliyoruz. Bu anlamda da buradaki ve diğer alanlardaki yetkililerden ricamız tarım yapılabilen arazileri bizlere açmaları. Gerekirse tarım yapma şartı ile bize kiraya vermeleri. Bu arazi bulma konusunda yaşadığımız sıkıntıyı aşmamıza katkı sunacaktır.” Dedi. İŞTE İŞSİZLİĞE ÇARE!İşsizliğin yoğun yaşanan bir bölgede olduklarını söyleyen Abi şöyle devam etti: “Bizim yapmış olduğumuz bu işin bir önem taşıyor. Biz burada özellikle dezavantajlı konumda olan kızlarımız istihdam ediyoruz. Benim burada yaptığımız 50 kişilik istihdamın ciddi bir önemi ve anlamı var. Burada sağladığımız istihdam ve katma değer önemlidir. Devletin buna bu gözle bakması gerekiyor ve yardım etmesi lazım. Bu anlamda da biz sesimizi duyurmaya çalışıyoruz. Bu sıkıntılar aşılırsa burada çok daha iyi üretimler yapılır ve ihracatta bir o kadar güzel şekilde yapılabilir.” ABİ: BÜYÜK EMEKLER HARCIYORUZSeracılıkta büyük bir emek harcadıklarını söyleyen Abi, “Bu güneşin altında, bu zorlu şartlarda kız çocuklarımız günlük 50 liralık yevmiye ile bu işi yapmaya çalışıyoruz. Burada görmüş olduğunuz bu 200 dönümlük arazi üzerinde bize 1 milyon 500 bin liralık bir sermayemiz var. Burada yoğun bir risk almışız. Bu gözle de bize bakılması gerekiyor. Gevaş bölgesinde biz bu seraları yaparken sağ olsun Gevaş Belediye Başkanımız Sinan Hakan bize çok destek verdi. Tarım ilçe müdürlüğümüz bizi sürekli soruyor. Ben bu anlamda kendilerine teşekkür ediyorum. Biz burada sağlığa zararlı her hangi bir üretim yapmıyoruz. Tarım müdürlüğünden gelen yetkililer her hafta burada denetimler yapıyor. Bizim sebzelerimizi herkes çok rahat bir şekilde tüketebilir. Bu anlamda sağlık açısında hiçbir sorunumuz yok.”