ŞEHRİVAN ÖZEL: ORHAN SAĞLAM-HAKAN İZGİ
Uzaydan çekilmiş fotoğrafıyla NASA’nın düzenlediği yarışmada birinci olarak tüm dünyanın dikkatini üzerine çeken Van Gölü için hazırlanan eylem planı uygulamaya alınırken, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından da gölün doğal güzellikleri, tarihi, biyolojik çeşitliliği ve bölgeyi koruma gibi konuların yer aldığı bir rapor hazırlandı. Raporda tüm süreç anlatıldı.
Yaklaşık bir yıldır Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayelerinde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı koordinasyonunda ilgili tüm bakanlıklar, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının katkılarıyla hazırlanan Van Gölü Koruma Eylem Planı uzun görüşmeler sonunda tamamlandı. Cumhurbaşkanı Baş Danışmanı ve Van Milletvekili Gülşen Orhan’ın başkanlığında sürdürülen kurtarma planı hazırlıkları kapsamında tüm paydaşlar çok sayıda toplantıda bir araya gelerek Van Gölü’nün mevcut sorunları ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerini tartışırken, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından da Van Gölü Koruma Eylem Planı İzleme Raporu hazırlandı. Geçtiğimiz haftalarda gerçekleşen Van Gölü Sempozyumu’nun açılışında Emine Erdoğan’ın katılımıyla startı verilen Van Gölü Koruma Eylem Planı yeni süreç için umut olurken sürecin tüm detayları bir rapor şeklinde de paylaşıldı. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından paylaşılan raporda Van Gölü havzasında noktasal ve yayılı kaynaklı kirleticiler, dip tarama faaliyetleri, eğitim konuları içeren bir taslak eylem planı ve uygulama programı oluşturulurken, proje ile gölün çevresinin temizlenmesi, kirliliğin giderilmesi gibi tedbirlerden söz ediliyor.
UZUN SÜRELİ BİR ÇALIŞMANIN ÜRÜNÜ OLDU
Van Gölü Koruma Eylem Planı, Cumhurbaşkanı Recep Tayip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın Van Gölünün korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması için bir çalışma başlatılması talimatıyla Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Gülşen Orhan’ın başkanlığında, Cumhurbaşkanlığında yapılan toplantı sonrasında Van Gölünü korumaya yönelik yapılacak çalışmaların Çevre ve Şehircilik Bakanlığı koordinesinde yapılması istenmişti. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan eylem planı ve uygulama programı yapılan değerlendirme toplantılarıyla “Van Gölü Havza Koruma Eylem Planı ve Uygulama Programı” ile nihai hale getirildi. Orhan’ın başkanlığında kentin birçok paydaşının katıldığı toplantıların sonuncusu 1-2 Haziran’daki Van Gölü Koruma Eylem Planı ve Van Gölü Sempozyumu toplantısında paylaşıldı. O haberin sevinci yaşanırken Şehrivan sürecin tüm detaylarını içeren raporun detaylarını derledi.
EYLEM PLANI HAZIRLIK SÜRECİNİN BAŞLANGICI
Çevre ve Bakanlığı koordinasyonunda ilgili tüm kurumların katılımı ile 6 Şubat 2020 tarihinde gerçekleştirilen toplantılar ile startının verildiğini açıklandığı raporda gerçekleştirilen farklı toplantılar ile sürecin aralıksız devam ettiği belirtildi. “Van Gölü Havzası Koruma Eylem Planı Kurumsal Görev Dağılımı" nihai hale getirilmiş olup toplam maliyeti yaklaşık 470.000.000 TL olarak hesaplanmıştır.” Denilen raporda “Eylem Planının nihai hale gelmesine müteakip Eylem Planı uygulanmaya başlanmış olup eylem planındaki gelişmeler, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve dar boğazların değerlendirilmesi 3 aylık dönemler halinde izleme çalışması yapılmakta olup izleme sonuçları, Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Gülşen Orhan'a raporlama ve bilgilendirme yapılmaktadır.” Denildi.
İŞTE VAN GÖLÜ’NÜN KİRLİLİK SEBEBİ!
Raporda kirlilikle ilgili çarpıcı bir detay da paylaşılırken mevcut kirlilikteki sebepler yüzdelik dilimler halinde şöyle paylaşıldı: “Van Gölü Havzasın da yapılan çalışmalarda toplam kirliliğin yaklaşık %35’ini noktasal kaynaklar, %65’ini ise yayılı kaynaklar oluşturmaktadır. Noktasal Kaynaklı Kirleticiler; evsel nitelikli atıksular ve endüstriyel nitelikli atıksular olurken, Yayılı Kaynaklı Kirleticiler ise Tarımsal Faaliyetler Hayvancılık Faaliyetleri Düzensiz Katı Atık Depolamalarıdır.” Denildi.
ÜÇ BAŞLIKTA VAN GÖLÜ’NÜ KORUMA…
Van Gölü’nün korunması hususunun üç başlık altında toplayan raporda 3 hayati adım şu şekilde verildi: “Van gölü havzasında gerekli koruma tedbirlerinin alınabilmesi, koruma-kullanma dengesinin kurulabilmesi, bu denge çerçevesinde sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi ve alan yönetiminin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için, öncelikle literatür taraması, halihazır haritalar üzerinden arazi incelemesi, paydaş analizleri, odak grup toplantıları, ikili görüşmeler, paydaş toplantıları ve ilgili paydaşların görüşlerine ilişkin resmi yazışmalar yapılarak sorunlar ve hedefler belirlenerek nihai olarak uygulama hedefleri, faaliyet ve faaliyet planları oluşturulmuştur.”
BİRÇOK KURUMUN SORUMLULUĞU VAR
“Çalışma neticesinde 3 başlıkta uygulama hedefleri ve bu uygulama hedeflerine ulaştıracak 13 faaliyet tanımlanmıştır. Bunlardan birincisi atıksu yönetimi, kentsel atıksu arıtma tesisleri, organize sanayi bölgesi atıksu arıtma tesisi çalışmaları, ikincisi ise katı atık yönetimi, Katı atık düzenli depolama tesisleri, sıfır atık yönetimi, arıtma çamuru yönetimi, tarım ve hayvancılıkla ilgili bölgelerin kurulması, hayvansal atık yönetimi, gübre yönetimi, pestisit yönetimi. Son olarak Van Gölü’nün korunması, sıfır atık mavi, liman temizliği, dip tarama faaliyeti, ulaşım faaliyetleri kaynaklı kirleticiler ve bahsi geçen bu hususlara ulaştıracak faaliyet planlarıdır. Bu faaliyetleri gerçekleştirmek üzere çeşitli kurum ve kuruluşlar doğrudan sorumluluk üstlenmiş, bazı kurum ve kuruluşlar ise bu kurumlara destek ve katkı vereceğini bildirmiştir.
ÖNCE GÖRÜŞMELER YAPILDI SONRA ADIM ATILDI:
ARITMA DEVREYE ALINDI, DİP ÇAMUR TEMİZLİĞİ BAŞLADI
Van Gölü Havza Koruma Eylem Planı ve Uygulama Programı İzleme Raporunda sürece ve koruma tedbirlerine dair tedbirlerle ilgili şu ifadelere yer verildi: “Van Merkez İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi inşaatının % 99 seviyesinde ve 1 Haziran 2021 tarihin de ise atık su alımına başladı. Van il merkezinde toplanan tüm atık sular arıtılmadan yıllarca Van Gölü’ne deşarj edilmesi nedeniyle bölgede yaklaşık, 40-50 santimetre kalınlığında 456.119 metreküp malzemenin, 6 kilometre sahil şeridine yayılması nedeniyle civarda çok ciddi bir koku problemi oluşmuştur. Göl kıyısının bu atık malzemeden arındırmak ve koku probleminin ortadan kaldırılması için Van Merkezi İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisinin işletmeye alınması ile eş zamanlı olarak dip tarama faaliyeti başlatıldı.” Öte yandan bazı diğer ek çalışmalara da değinilirek, “Buna bağlı olarak derelerden kaynaklanan kirliliğin azaltılması için kent merkezindeki Kurubaş ve Akköprü Deresi başta olmak üzere dere ıslah çalışmaları devam etmektedir.” Denildi.
EYLEM PLANI VAN GÖLÜ’NÜN GÜZELİKLERİNİ KORUYACAK
Eylem planı ve uygulama programı devamında, şunlara yer verildi: Toplantı sonrasında “Van Gölü Havza Koruma Eylem Planı ve Uygulama Programı” taslağı oluşturulmuştur. Geçen süre zarfından ilgili tüm kurumlar ile koordineli çalışılmış ve gelen görüşler doğrultusunda taslak eylem planına ve uygulama programı son şekli verilerek nihai hale getirilmiştir. Nihai hale getirilen eylem planı ve uygulama programı ilgili kurumlarında onayının alınması amacıyla 02 Temmuz 2020 tarihinde video konferans yöntemiyle toplantı yapılmıştır. Toplantıda Havzanın korunmasına yönelik oluşturulan Van Gölü Havza Koruma Eylem Planı ve Uygulama Programı konusunda mutabık kalınmıştır. Havzaya ismini veren Van Gölü başta olmak üzere Van Gölü Havza da bulunan doğal güzellikleri, tarihi ve kültürel kaynakları, biyolojik çeşitliliği, sualtı, su üstü canlı ve cansız varlıkları korumak. Ve bu değerlerin gelecek nesillere aktarılarak, bütünleşik alan yönetimi yaklaşımı ile sürdürülebilirlik anlayışına uygun şekilde koruma kullanma dengesini kurarak bölgenin ekonomik gelişmesini sağlamak ve çevre koruma bilincini artırmak, bölgeyi korumak ve yönetmektir.
ARITMA TESİSİ OLMAYAN İLÇELER İÇİN DE ÇALIŞMALAR SÜRÜYOR
Van ile birlikte diğer atıksa arıtma tesislerinin detaylarının da paylaşıldığı raporda ilçe bazlı diğer tesislerden de söz edildi. Edremit’in yüzde 100 kapasite ile çalıştığı arıtma tesisinin olduğunun açıklandığı raporda Özalp, Çaldıran, Muradiye, Gürpınar, Saray ilçelerinde atıksa arıtma tesisi olmadığına dikkat çekildi. Bu ilçelerin tamamı için proje hazırlandığı belirtilirken 2021 yatırım programında yer aldığına değinildi. Erciş’teki arıtma tesisinin de faal olarak çalıştığı belirtilirken, OSB’nin atık su arıtma sürecinin de farklı bir proje ile gerçekleşeceği belirtildi. Bununla birlikte Muradiye Karahan Katı Atık Tesisi, Bitlis ilçesindeki katı atık tesislerinin son durumuna dair de detaylar paylaşıldı. Sadece Van’ın değil Van Gölü hattındaki birçok belediyenin gölü temizleme çalışmalarındaki sürecine de yer verilen raporda, “Van Gölü kıyısındaki bazı belediyelerce plaj ve su yüzeyini temizliği yapılmakta olup yeterli düzeyde olmadığı görülmektedir. İlgili belediyeler plaj ve su yüzeyini temizliğini makine, ekipman ve bütçe yetersizliğinden dolayı yeterince yapamadıklarını belirtmişlerdir.” Denilerek bu konuda temizlikle ilgili bazı eksikliklere de değinildi.
VAN GÖLÜ HAVZASINDA TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK FAALİYETLER
Raporda Van Gölü havzasında turizmle ilgili olarak yapılacak olan etkinliklere de değinilerek o çalışmalar şu sözler ile paylaşıldı. “Kuzey Van Gölü Selçuklu Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi ve Tatvan Turizm Merkezine ilişkin 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı bölgede turizm potansiyelinin sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde koruma-kullanma dengelerini gözeterek harekete geçirilmesini sağlanmak amacıyla 02.07.2015 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca onaylanmıştır. Bu kapsamda kıyı turizminin yanında kış turizmi, termal turizm, eko turizm gibi alternatif turizm türlerinin de bölgeye kazandırılması amacıyla çevre düzeni planında Turizm Alanları, Eko Turizm Alanları, Agro Turizm Alanları, Kış Sporları Alanları, Trekking ve Rafting Alanları, Kuş Gözlem Alanları, Dağcılık ve Tırmanış Alanları belirlenmiştir. Böylece yöreye özgü farklı turizm türlerinin entegrasyonu sağlanarak, çeşitli turizm imkânlarının sağlık, eğitim vb. farklı sektörel kullanımlarla bir arada sunulduğu alternatif turizm odaklı (sağlık ve termal, kış sporları, doğa turizmi vb.) destinasyonların oluşturulması hedeflenmekte olup ayrıca bölgeye özgü doğal güzellikler (dağ, göl, nehir vb.) ile doğal kaynakların da (jeotermal vb.) bu sayede turizm faaliyetleriyle değerlendirilmesi öngörülmektedir.”
TARIMA DAYALI İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ KURULMASI
Bölgedeki diğer çalışmalar ile ilgili olarak ise şu ifadeler kullanıldı: “Tarıma Dayalı İhtisas OSB içerisinde yapılması planlanan Biyometanizasyon Tesisine ait Fizibilie Raporu 09.11.2020 tarihinde onaylanmıştır. 16.04.2021 tarihinde ÇED olumlu belgesi alınmıştır. İlk etapta 100 hayvancılık işletmesi kurulması ve burada yılda 11.750 baş besi hayvanı yetiştiriciliği yapılması planlanmaktadır. Tam kapasiteye ulaştıktan sonra 500 işletmeye ve kapasite bazında da 50.000 büyükbaş hayvan kapasitesine çıkarılabilecek. Hayvansal Atık Yönetimi kararında ise su ve toprak kirliliğine neden olan tarımsal faaliyetler kısıtlanmıştır. Bu kapsamda sahil şeridinde yer alan 258 ahırın yıkım süreci tamamlanmış, sahil şeridi dışında kalan bölgelerde ise çalışmalar devam etmektedir.”
YAPILACAK SOSYO-EKONOMİK ÇALIŞMALAR
“Eylem Planı kapsamında çevresel altyapı yatırımlarının uygulanmasını müteakip bölgenin sosyo-ekonomik kalkınmasını sağlamak amacıyla, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca 02.07.2015 tarihinde onaylanan “Kuzey Van Gölü Selçuklu Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi ve Tatvan Turizm Merkezine ilişkin 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı” hazırlandı. Bölgedeki kültürel ve turistik faaliyetlerin geliştirilmesi ve çeşitlendirilmesinin yanında yapılacak yeni yatırımlar ile mevcut konaklama kapasitesinin hem nicelik hem de nitelik olarak arttırılması hedeflenmektedir.”
