ŞEHRİVAN ÖZEL / MEHMET ALİ EKİNCİ – ORHAN SAĞLAM
Pandemiden etkilenen sektörler arasında tiyatro ve müzik sektörü de önlerde yer alıyor. Salgın nedeniyle tiyatrolar perdelerini kapatırken, sanat emekçilerinin çoğu da işsiz kaldı. Türkiye de olduğu gibi Van’da da salgın sürecinde bir açılan, bir kapanan tiyatrolar büyük zarara uğradı. Birçok iş kolu ekonomik olarak olumsuz etkilenirken, bunlardan biri de kültür-sanat alanı oldu.
Tüm dünyayı derinden sarsan korona virüs salgını pek çok sektörde olduğu gibi kültür sanat dünyasında da büyük hasarlar bıraktı. Pandeminin başlamasıyla birlikte kapanan özel ve kamu tiyatro salonları en zor dönemlerini yaşıyor. Salon sahipleri gelirleri olmaksızın kiralarını, vergi ve prim borçlarını ödemekle yüzleşirken, müzisyenler, tiyatro oyuncuları, dekorcular, kostümcüler ve daha pek çok tiyatro çalışanı ile sahne sanatçısı ise işsiz kaldı. Kademeli normalleşme döneminde ise açıklanan yeni kararlarda Covid-19 salgınından ekonomik olarak olumsuz etkilenen müzik ve tiyatro sektörü hakkında herhangi bir düzenlemeye tabi kalmadı. 1 Temmuz tarihi itibariyle normalleşme süreci başlarken uzun bir süre kapalı kalan özel tiyatrolar ise bu zaman diliminde baş başa kaldığı sıkıntılı sürecin üstesinden gelme hesabı yapmaya başladı. Van’da da 17 aydır kapalı kalan eğlence sektörü zor zamanlardan geçerken, sahne emekçilerinden de sanatçıların ve sanat mekanlarının ayakta kalması için destek verilmesi çağrısı geldi. Konu ile ilgili Şehrivan’a konuşan Türkiye Müzisyenler ve Sanatçılar Federasyonu (MÜZSAN) Van İl Başkanı Necdet Bayat, pandemi sürecinde ciddi anlamda etkilenen sektörlerin başında sahne emekçilerinin geldiğini belirtti.
“MÜZİSYENLER, ENSTRÜMANLARINI BU SÜREÇTE SATMAK ZORUNDA KALDI”
Pandeminin sanat alanında ciddi anlamda kapanamayacak yaralar açtığını dile getiren Bayat, “16 Mart 2020 tarihinden bu yana yaklaşık bir buçuk yıldır tiyatrolar, sinemalar bu süreçte kapalı kaldı. Bu süreç içerisinde zaman zaman farklı sektörler açılsa da sahne sanatlarında çalışan emekçiler yine işsiz kaldılar. Süreç hala devam ediyor. Sahne sanatçılarına, bu süreçte ekonomik döngüsünü devam ettirecek bir iş ortamı sağlanamadı. Pandemi sürecinde Kültür Bakanlığının bir projesi oldu, bin TL'lik bir destek oldu ve 5 ay boyunca devam etti. Bu çok yetersizdi ama birçok kişinin de işine yaradı, bu konu ile ilgili daha önce de konuşmuştuk ve bunun yeterli olmadığını söyledik. Sanat emekçilerine bin liralık bir destek verildi bu şu soruyu doğal olarak gündeme taşıdı bu yardımları yapan 1000 lira ile geçinebilirler mi diye. Bu süreçte ciddi hasarlar gelişti, 102 müzisyen hayatını kaybetti. İşsizlikten geçim sorunlarından kaynaklı ve yüzlerce binlerce müzisyen yıllarca çalışıp biriktirdiği sermayeleri ile aldıkları güzel enstrümanları bu süreçte satmak zorunda kaldılar, geçimlerini yapabilmek için şu an o enstrümanları tekrardan alabilmeleri için yine yıllarca çalışıp birikim yapmaları gerekiyor. Bin liralık yardım yetersizdi bu süreçte daha fazla olması gerekiyordu.” Dedi.
“SANATÇILARIN BAĞIMSIZ, ÖZGÜR BİR YAPILARI VAR”
Sahne sanatçılarının toplumun kültürünü dünyaya tanıtmak gibi bir misyonlarının bulunduğunu ifade eden Bayat, “Sahne sanatlarını icra eden, sanatın, kültürün öncülüğünü yapan emekçiler sadece birilerini eğlendirmekle mükellef değillerdir. Aynı zamanda ülkenin toplumun kültürünü hem kendi ülkesinde hem de bütün dünyaya tanıtmak gibi misyonları bulunmaktadır. Onların üretime devam etmeleri adına onları destekleyen bir sistemin gelişmesi gerekiyor. Anayasal bir karşılığı olması lazım, maalesef bizim ülkemizde bu yok. Müzisyenlerin belli bir kurumu yok, bir örgütlenmesi yok. Bağımsız, özgür bir yapıları var, başka ülkelerde de bu şekilde bağımsızlar fakat diğer ülkeler bunların önlemlerini alıyorlar ve ciddi desteklerde bulunuyorlar.” Şeklinde konuştu.
“DÜNYA’YA ÜLKEMİZİN VE TOPLUMUMUZUN KÜLTÜRÜNÜ PAZARLIYORUZ”
Geçmiş yıllara oranla her geçen gün bölgede ve Van’da sanata ve sanatçıya daha fazla değer verildiğine vurgu yapan Bayat, “Sanatı sadece Van olarak değil ülke olarak değerlendirmek lazım. Sonuçta burada bir toplum var, ortaklaşa oluşan bir kültür var. Yıllar önce Van'da sanata rağbet daha azdı özellikle 80 darbesinden sonra Van'da ve ülkede kültürel ve sanatsal etkinliklerin tamamen durduğunu söyleyebiliriz ama 80 darbesinden öncesine baktığımızda kültürel ve sanatsal etkinliklere ciddi emekler veren insanların olduğu görülüyor ve insanların da rağbeti söz konusu. Son 20-25 yıllık süreci değerlendirdiğimizde Van'da ciddi anlamda ilerleme olduğunu görüyoruz, iyi sanatçıların yetiştiğini gözlemliyoruz. Hem ülke çapında hem dünya çapında iyi sanatçılar. Bunun daha fazla olması gerekiyor, bugün bir ülkenin toplumunun yaklaşımlarını ve bakış açılarını değerlendiren ve dünya pazarında tanıtan ülkenin kültürüdür ve pazarlayanı ise sanatçılarıdır.” Diye konuştu.
“SANATÇILARI ÜRETİME GEÇİRECEK TEŞVİKLERİN VE MOTİVASYON PROGRAMLARININ OLMASI GEREKİYOR”
Bayat, “Van şu an sanatsal anlamda çok iyi bir konumdadır. Müzik ve tiyatro Van'da güzel ilerliyor ama desteklenmesi gerekiyor. Yurt dışında kısmen yaşamış biri olarak söyleyeyim, yurt dışında sanatsal faaliyetlere farklı bakış açısı var, müziğe tiyatroya diğer alanlara ama burada biraz yetersiz. Birçok kültür kurumu var, halkın bu alanda beklentileri bulunmakta ama sonuçta bu alanda çalışacak olan sanatçıları üretime geçirecek teşviklerin ve motivasyon programlarının olması gerekiyor. Koskoca bir şehirde yaşıyoruz, bu şehir kadim bir şehirdir kültürel ve tarihsel anlamda çok ciddi bir şehirdir. Van çok güzel bir şehirdir, binlerce yıllık tarihi ile onlarca medeniyete ev sahipliği yapmış bir kültür mozaiği oluşturmuş bir şehir. Kültürel ve sanatsal anlamda özellikle devletin destek olması gerektiği noktalarda, bu coğrafyada bu bölgede göremiyoruz. Bu değerlendirmeleri herhangi bir politik anlamda değerlendirmiyoruz, herkese eşit bakış açısı ile değerlendiriyoruz.” İfadelerini kullandı.
“SANATÇILARIMIZ CİDDİ ANLAMDA ZORLUKLAR YAŞADI”
Biz, bağımsız çalışan sahne emekçileri olarak kıt kanaat çalışmaya çalışıyoruz, yeter mi diye sorarsanız tabii ki de yetersiz. Bunu geliştirmek dünya pazarına sunmak adına ciddi sistematik desteklerin motivasyonlarının alınması gerekiyor. Sanatçılarımızın çektiği zorluklar malum ve ortada, ciddi anlamda zorluklar yaşadılar. Sanatçılarımızdan başta enstrümanlarını satmaya başladılar, ev kiralarını ödeyemediler, elektriklerini ödemediler, müzisyenler tiyatrocular sinemacılar günübirlik işlerde çalışarak hayatlarını idame etmeye çalışıyorlar. Bir buçuk yıl boyunca sanatçılarımız zor şartlar yaşadı.” İfadelerine yer verdi.
