ŞEHRİVAN ÖZEL: HAMİT KARAKUŞ - Koronavirüs Hastalığı (COVİD-19) sonrası yaşanan ekonomik sarsıntılarının olumsuz etkileri ulusal ve yerelde ölçekte hissedilmeye ediyor. Süreçte ilgili bakanlıkların destekleri ile ayakta kalmaya çalışsa da uzun süredir kepenk açamayan esnaf, yeni normalleşme sürecinde üzerindeki ölü toprağını atmaya çalışıyor. Fakat eskiye dönüş sürecinin uzun zaman alacağı ve bu süreçte bazı esnafların daha büyük kayıplar yaşayacağı korkusu da tedirginlik yaratıyor.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından pandemi olarak nitelendirilen Koronavirüs (COVID-19) Dünyada hızla yayılırken Türkiye’de 1 Haziran tarihinden itibaren başlayan normalleşme süreciyle hayatın kısa süre içerisinde kontrollü şekilde normalleşmesi için kollar sıvandı. Türkiye’de de 190 bin insanın virüse yakalandığı, 5 bini aşkın kişinin ise hayatını kaybettiği sürecin ardından yeni normalleşme ile ekonomide de canlılık yaratılması hedefi ile kontrollü olarak iş hayatında da hareketlilik başlatıldı. İçişleri Bakanlığınca alınan karar ile mart ayından itibaren Türkiye’de çok sayıda iş yerinin kapanmasıyla hayatın durma noktası geldiği sürecinden ardından normalleşme süreciyle kepenk açan Van esnafı, yeni süreci Şehrivan Gazetesi’ne değerlendirdi. Kentteki esnaf, küresel düzeyde yaşanan salgından dolayı ekonomik ve sosyal olarak etkilendiklerini belirtirken, borç, senet, çek ve diğer ödemeler noktasında zorlandıklarını vurguladı. Alınan desteklerle ayakta durma mücadelesi veren esnaf, kepenk açsa da piyasanın henüz canlanmadığını belirtirken ve eskiyi yakalamadığını belirtti.”
“PSİKOLOJİK OLARAK İYİ DEĞİLİZ”
Kentte esnaflar kepenk açıp kontrollü olarak işlerine devam etmesi çabası verirken bir taraftan da geçen 3 aylık süreçteki zararlarını kapatma mücadelesi veriyor. Bu anlamda desteklerle ayakta durmaya çalışan ve yeni sürece borçla giren esnaf, hem kaybı kapatmanın hem de bundan sonra ayakta durmanın hesabını yapıyor. Normalleşmenin başladığı süreçte Şehrivan Gazetesi esnaflara mevcut durumu sordu. Şehrivan’a konuşan Mehmet Yıldız adlı esnaf, salgın sürecinden önce de işlerinin durgun olduğunu belirtirken yeni salgın süreciyle işlerimiz tamamen durma noktasına geldiğini belirtti. Yıldız adlı esnaf, şunları belirtti: “Ülkemiz de salgın görülmeye başlandığı günden bu yana ekonomik yönden belli sektörler hariç durma noktasına geldi. İnsanlar alışveriş yapmak bir yana haklı olarak çok tedirgin davranıyor. İşlerimiz çok kötü iyi bir süreçten geçtiğimiz söylenemez. Özellikle sokağa çıkma yasaklarının olması işleri olumsuz etkiledi. Daha önceki günlük cirolarımızı karşılaştırdığımız da yarı yarıya kadar düşüş yaşandı. Bu şekilde olmasından dolayı çeklerimizi yazdırmak zorunda kaldık. Personel çıkarmak zorunda kaldık. Vatandaş ve esnaf olarak psikolojik olarak iyi değiliz” ifadelerini kullandı.
“EKONOMİK PAKETİN OLUMLU ETKİLERİ OLDU”
Küresel düzeyde bir salgın yaşandığını ve Türkiye’den ziyade diğer ülkelere nazaran iyi durumda olduklarını ifade eden Selim Tuncil adlı esnaf, şunları belirtti: “Ülke olarak salgın süreci olumlu ve yerinde geçiriyoruz. Özellikle komşumuz İran’da ticaret yaptığımız insanlarla yaptığımız görüşmeler neticesinde daha önce mevcut yaşanan sıkıntılarının yanı sıra daha fazla sıkıntı yaşadıklarını belirtiyorlar. Keza Avrupa kıtası ve Amerika kıstasındaki ülkelerin içinde olduğu durumda ortadır. Ülkemizin bu ülkelere nazaran iyi olduğunu ve açıklanan ekonomik destek paketinin bizlere olumlu etkileri oldu. Ülkemizin bu minvalde bu zor süreçte ekonomik destekleri oldu ve devam ediyor. Ben burada ülke işleyişinin çok sıkıntılı olduğunu düşünmüyorum. Yardımlaşma ve ekonomik paket noktasında yerinde adımlar atıldığına inanıyorum” dedi.
İŞLER YARI YARININ DA ALTINA DÜŞTÜ
Emrah Şahin adlı esnaf, salgın sürecinden dolayı ekonomik açıdan olumsuz etkilendiklerini ifade ederek şunları belirtti: “Özellikle iş yerlerimizin üç ay boyunca kapalı kalması ekonomik açıdan olumsuz etkiledi oldu. Keza bu süreç sadece bizler açısından değil küresel düzeyde hissedildi. Türkiye’de 1 Haziran itibaren normalleşme sürecinin başlamasıyla işlerimize olumlu etkileri oldu. Fakat salgın sürecinden önceki dönemle kıyaslamak mümkün değil, işlerimiz yarı yarıyanın da belki altına düştü fakat hayatın az da olsa normalleşmesi umut vadediyor” şeklinde konuştu.
“İŞLERİMİZ AÇILDI, FAKAT BEKLENEN DÜZEYDE DEĞİL”
Halil Demirkıran adlı esnaf, uzun bir süre iş yapamamaktan kaynaklı olarak zor bir süreç yaşadıklarını ifade etti. Demirkıran adlı esnaf, sözlerini şöyle sürdürdü: “İş yerimizin üç ay boyunca kapalı kalması maddi ve manevi anlamda olumsuz etkiledi. Kira ve diğer ödemeleri ötelemek zorunda kaldık, planlanan ödemeler ertelendi. 1 Haziran tarihinden itibaren iş yerlerinin açılması insanların dışarı çıkmaları işlere azda olsa etkisi oldu. Fakat beklenen düzeyde olduğunu söylemek mümkün değildir. Temennimiz işlerin kısa süre de düzelmesi yönündedir” dedi.
“MAALESEF ESKİYİ YAKALAYAMAYIZ”
Küresel düzeyde bir salgın yaşandığını ve her kesimin etkilendiğini anımsatan Fatih Gültepe adlı esnaf, üç aylık süre içerisinde iş yapamadıklarını ifade ederek şunları belirtti: “Yaklaşık olarak üç aylık süre içerisinde mağazamızı açamadık, iş yapamadık. İş yapamamanın yanı sıra ödemeler hiç durmadı, ödemelere bir çare bulunamadı. İş yapamadığımız süreç içerisinde ödemelerin erteleme durumu olsaydı bu kadar sıkıntı yaşanmazdı. Bankalardan kredi çekiyorsunuz ama şimdi olmasa dahi ileriki süreçte olumsuz etkilerini olacaktır. Özellikle salgın sürecinde sonra insanlar hemen normalleşmeye geçemeyecek. Şu an yeni normalleşme diyoruz ama maalesef eskiyi yakalayamayız. Halen insanlar tedirgin ve insanların psikolojisi rahat değil. Yarı buçuk gidiyoruz. Maalesef girdi olmayınca çıkışlar için devletin sunduğu paketlerden yaralandık. Bu paketlerde bedava değil sonradan alınacak şeylerdir. Temennimiz bu ödemeler döneminde işlerimizin rayına girmesinden yanadır” dedi.
“İŞLERİMİZİN KISA SÜRE İÇERİSİNDE DÜZELMESİNİ BEKLİYORUZ”
Vefa Özkan adlı esnaf, pandemi sürecinden olumsuz etkilendiklerini ve küresel düzeyde hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağını ifade ederek şunları belirtti: “Maalesef küresel düzeyde bir salgınla karşı karşıyayız. Süreci en az hasarla atlatmaya çalışıyoruz. Ekonomik olumsuz etkileri yanı sıra insani düzeyde büyük iz bıraktı. İlimiz nezdinde baktığımız da 1 Haziran tarihinden itibaren sağlık kurallarına uyduğumuzu söylemek mümkün değil. Süreç kötüyken ilimizdeki insanların rahatlığı ekonomik yönden bir yana her anlamda ilimizi, bizleri ve çevremizi olumsuz etkilemektedir. 1 Temmuz itibariyle düğün sezonun açılmasıyla işlerimizin bir nebze de olsa iyi olmasını bekliyoruz. Eskiyle karşılamak doğru olmaz fakat temennimiz işlerimizin kısa süre içerisinde düzelmesini bekliyoruz” diye ifade etti.
“HEPİMİZ ZOR BİR SÜREÇTEN GEÇİYORUZ”
Mehmet Çallı adlı esnaf, salgın nedeniyle kapalı kalan işletmelerinden dolayı ekonomik olarak zora girdiklerini ve olumsuz döngünün devam ettiğini belirtti. Türkiye’de ilk tedbirlerin uygulanmasından bu yana kapalı kalan işletmeden kaynaklı olarak borç, senet, kredi ve diğer ödemeleri yapamadıklarını ifade eden Çallı adlı esnaf, sözlerini şöyle sürdürdü: “Mart ayında itibaren işletmelerin kısmı olarak kapatılması ve elde olmayan nedenlerden dolayı kapalı kalan işletmelerin yanın da hayatın durma noktasına gelmesi ekonomik açıdan esnafı zora soktu. Düzenli olarak yapılan ödemeler yapılamadı, ötelenmek zorunda kaldı. Maalesef yeni süreçle birlikte ötelenen ödemeler üst üstte gelmesi ayrıca bizleri olumsuz etkiledi. Özellikle yeni süreçle birlikte bir hareketlenme gözle görülse dahi psikolojik olarak insanlar alışveriş yapmaktan çekiniyor. Hepimiz zor bir süreçten geçiyoruz, temennimiz ülkemizdeki ekonomik çarkların dönmesi yönündedir. Bu noktada devletin esnafın ve emekçinin yanın olmasını bekliyor ve desteklemesini bekliyoruz” diye belirtti.
TAŞ: YENİ ÖZEL HİJYEN UYGULAMALARI MALİYETLERİ ARTTIRDI
Dünya’yı etkisi altına alan salgından dolayı ülke olarak başarılı bir sınav verdikleri kaydeden Mehmet Nebi Taş adlı esnaf, şunları ifade etti: “Ülke olarak sağlık noktasında başarılı bir süreç geçirdik, geçirmeye devam ediyoruz. Özellikle sağlık noktasında başarılı bir sınav verilirken ekonomi noktasında zor bir süreç yaşadığımız hepimizin malumudur. İlimizde küçük bir berber esnafı olarak kira ve ödemeler noktasında büyük zorluklarla karşı karşıya kaldım, yaklaşık olarak üç aylık kapalı kalan işletmemden dolayı ekonomik dar boğaz yaşadım. Maalesef maddi anlamda iyi bir süreçten geçtiğimizi söylemek doğru olmayacaktır. Özellikle 1 Haziran tarihinden itibaren yeni normalleşme süreciyle açılan işletmemde yeni konan özel hijyen uygulamalarından kaynaklı olarak giderlerimiz artarken, müşteri noktasında sıkıntı yaşıyoruz. İnsanların salgın korkusundan dolayı tıraş olmayı ertelemesi bizleri ekonomik açısından daha da zora sokuyor. Temennimiz bu süreci en iyi şekilde atlatmak olacaktır” dedi.
"KÜÇÜK ESNAF CAN ÇEKİŞİYOR"
Salgın sürecinde işyerlerinin günlerce kapalı kaldığını anımsatan Ahmet Kaburak adlı esnaf, işletmelerin uzun süre kapalı kalması küçük esnafı olumsuz etkilediğini belirtti. Kaburak adlı esnaf, şunları belirtti: “Tüm küçük esnaf gibi bu süreç bizi de olumsuz etkiledi. Sokağa çıkma yasakları ve halkın temkinli davranması, bizi ekonomik olarak ister istemez olumsuz etkiledi. İç piyasanın durgun olması, üstüne virüsün de etkili olması ekonomik açıdan zora soktu. Yeni süreçle birlikte durgunluk devam ediyor, maalesef kiralarımızı ödeyemedik. Elektrik faturaları ve kira konusunda bir destek verilmesi küçük esnafı ayakta tutacaktır. Çek ve senetler konusunda sıkıntı yaşıyoruz, normalleşme döneminde vatandaşlar dışarı çıkıyor fakat psikolojik olarak alışveriş yapamayanlar var. Zor bir süreçten geçiyoruz, küçük esnaf can çekişiyor. Buradan tüm vatandaşlarımıza kurallara uyması çağrısında bulunuyoruz” diye ifade etti.
“SADECE BİZLER DEĞİL HERKES OLUMSUZ ETKİLENDİ”
Veysel Taşdemir adlı esnaf, dükkânını yaklaşık üç ay kapatmak zorunda kaldığını, dükkân ve ev kirasıyla birlikte ödeme noktasında zorlandığını ifade etti. Taşdemir adlı esnaf, şunları belirtti: “Dünya’da ve ülkemiz de yayılan salgından dolayı sadece bizler değil herkes olumsuz etkilendi. Maalesef ekonomik çarkların durması herkesi mi etkiledi, maalesef kirayı borçlanarak ödemek zorunda kaldık, borçlandık. Özellikle hükümetin kredi konusundaki yaklaşımı olumlu karşılansa uzun vadede üst üste binen borç, senet ve kredi borçlarında dolayı olumsuz etkisi sürecektir. Herkes ayakta kalmaya çalışıyor, çarkı döndürmeye gayret ediyor. Dileğimiz işlerin kısa süre de düzene girmesinden yanadır” diye ifade etti.
ESKİYİ YAKALAMAK UZUN SÜREBİLİR!
Van’da esnafların birçoğu kepenkleri açmasına rağmen halen kapalı kalmaya devam ettiren küçük bir kesim de bekleyişini sürdürüyor. Şehrin eski yoğun ve kalabalık haline dönüşse de esnafın durumu eski günlerindekinden uzak bir görüntü çiziyor. İşyerlerini açan fakat iş noktasında eskiyi yakalamayan vatandaşlar, umutla sürecin iyiye gitmesini bekliyor. Özellikle yüksek kiralar verip gün içerisinde neredeyse iş yapamayan esnaf, böyle gitmesi halinde birkaç ay içinde işleri çeviremeyecek noktaya gelmesinden endişe ederken, yeni destek paketleri ile devlet desteklerinin sürdürülmesi de talepler arasında yer alıyor.
