Haziran ayında yapılacak genel seçim sonuçları tüm Türkiye’de olduğu gibi Van’da da büyük bir heyecanla bekleniyor. Şehrivan Gazetesi Van seçimlerinin nabzını geniş katılımlı bir saha çalışması ile analiz etti. Genel ve yerel olmak üzere sonra dört seçimde yaptığı çalışmalarla sonuca en yakın tahminleri veren gazetemiz köşe yazarı ve Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) öğretim elemanı Ergin SARI, Van il genelinde her kesimden genç-yaşlı, kadın-erkek, esnaf-memur seçmenlerle görüştü. 7 Şubat- 1 Mart 2015 tarihleri arasında yapılan saha çalışmasında görüşülen kişilere, 7 Haziran 2015 Genel Seçimleri’nde oy tercihlerinin nasıl şekillendiğine dair 10 soru soruldu. Son dört yerel ve genel seçim rakamlarının da dikkate alınmasıyla çok çarpıcı sonuçlara ulaşıldı. 7 Haziran’da yapılacak seçimlerde Van’ın tercihi, beklendiği gibi, HDP ve AK Parti’den yana olacak. İki parti arasındaki çekişme 8 milletvekilliğinin dağılımını da belirleyecek. Hangi durumlarda hangi Parti kaç milletvekili götürecek? HDP Barajı aşarsa durum ne olacak? CHP, MHP veya başka bir partinin Van’da milletvekili çıkarabilmeleri için almaları gereken oy sayısı ne kadar? Van seçmeni HDP’nin barajı geçeceğine inanıyor mu? Adaylar mı önemli, partiler mi? Bütün bu soruların cevaplarını kapsamlı bir şekilde hazırlanan saha çalışmamızda bulmak mümkün.İŞTE O SAHA ÇALIŞMASININ SONUÇLARI HAZIRLAYAN: ERGİN SARI7 Haziran’da yapılacak seçimlerde Van’ın tercihi, beklendiği gibi, HDP ve AK Parti’den yana olacak. İki parti arasındaki çekişme 8 milletvekilliğinin dağılımını da belirleyecek. 2015 seçimlerinde Van’daki seçmen sayısının 585 bin ila 595 bin bandında olması ve 480 bin ila 500 bin seçmenin sandık başına gitmesi bekleniyor. HANGİ PARTİYE OY VERECEKSİNİZ?Görüşülen kişilere 7 Haziran Genel Seçimleri’nde hangi partiye oy verecekleri soruldu. Buna göre görüşülen kişilerin yüzde 53.4’i HDP’ye oy vereceğini söylerken AK Parti’ye oy vereceklerini söyleyenlerin oranı yüzde 42.3 olarak gerçekleşti. CHP’nin alacağı oy oranı yüzde 1.42’de kalırken MHP ise yüzde 1.63 oranını yakaladı. Diğer partilerin oranı ise yüzde 1.25’te kaldı. Partiler arasındaki oy kaymalarının ne şekilde olduğunu anlamak için görüşülen kişilere bir önce seçimlerde kime oy verdikleri de soruldu. Buna göre 2014 Yerel Seçimleri’nde AK Parti’ye oy verenlerin yüzde 94,5’i yine bu partiye oy vereceğini söylerken HDP’de bu oran yüzde 95,1 olarak gerçekleşti. Bir önceki seçimlerde tercihini AK Parti’den yana kullananların yüzde 2’si 7 Haziran Genel Seçimlerinde HDP’ye oy vereceğini söylüyor. Yine Mart 2014 Yerel Seçimleri’nde BDP-HDP’ye oy verdiğini söyleyenlerin yüzde 2,1’i önümüzdeki seçimlerde AK Parti’yi tercih edeceğini belirtiyor.Saha çalışmasında öne çıkan noktalardan biri ise görüşülen kişilerden yüzde 11,2’si oy tercihinin partilerin adaylarına göre şekilleneceğini de söylüyor.tablo 1: Partilere göre oransal olarak oy dağılım tablosu PARTİ ADI OY ORANI % HDP 53,4 AK PARTİ 42,3 MHP 1,63 CHP 1,42 DİĞER 1,25 tablo 2: PARTİ VE ADAY ARASINDAKİ İLİŞKİ Aday fark etmez Partiye Oy Veririm Adaya Göre Parti Seçerim % 88,8 %11,2 NEDEN BU PARTİYE OY VERİYORSUNUZ?Görüşülen kişilere parti tercihlerinin nedeni de soruldu. Buna göre HDP’ye oy vereceklerini söyleyenlerin yüzde 75’i ‘HDP Kürtlerin partisi’ olduğu için bu partiye oy verdiğini, yüzde 15’i HDP’nin ‘çözüm sürecinde güçlü olmasını istediklerini’ belirtiyor. Tercihini HDP’den yana kullananların yüzde 9’u tercih sebeplerinin ‘aile kararı’ olarak ifade ederken yüzde 1’lik kısım ise diğer nedenleri sıralıyor.tablo 3: HDP SEÇMENİ NEDEN HDP’YE OY VERİYOR? HDP KÜRTLERİN PARTİSİ ÇÖZÜM SÜRECİNDE HDP GÜÇLÜ OLMALI AİLE KARARI DİĞER TOPLAM %75 %15 %9 %1 %100 7 Haziran 2015 Genel Seçimleri’nde AK Parti’ye oy vereceklerini söyleyenlerin yüzde 59’u tercihlerinin nedenini ‘Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Çözüm süreci’ olarak ifade ediyor. Yüzde 30’luk bir kısım ise ‘AK Parti kadrolarının ülkeyi iyi yönettiğini’ gerekçe gösteriyor. 7 Haziran Genel Seçimleri’nde AK Parti’den yana tercih kullanacaklarını söyleyenlerin yüzde 11’i ise ‘aday adayları ve aile kararı’ gibi nedenlerle bu partiye oy vereceklerini söylüyor.tablo 4: AK PARTİ SEÇMENİ NEDEN AK PARTİ’YE OY VERİYOR? R.T. ERDOĞAN ve ÇÖZÜM SÜRECİ İÇİN AK PARTİ ÜLKEYİ İYİ YÖNETİYOR ADAY ADAYLARI VE AİLE KARARI TOPLAM %59 %30 %11 %100 CHP’ye oy vereceklerini söyleyenlerin yüzde 75’i ‘başka alternatiflerinin olmadığını’ söylerken, MHP’ye oy verenlerin yüzde 85’i ‘siyasi düşüncesi’ nedeniyle bu partiye oy verdiğini ifade ediyor. PARTİLERİN ADAY TERCİHLERİ SEÇMEN DAVRANIŞI ÜZERİNDE ETKİLİ Mİ?Saha çalışmasında görüşülen kişilere partilerin göstereceği adayların tercihlerini etkileyip etkilemeyeceği de soruldu. Buna göre HDP’ye oy vereceklerini söyleyenlerin yüzde 94’si kim aday olursa olsun tercihlerinin değişmeyeceğini söylerken yüzde 3’lük bir kısım ise ‘AK Parti’den kendisine yakın gördüğü isimlerin aday olması halinde tercihinin değişebileceğini’ belirtiyor. Yüzde 3’lük bir kesim ise ‘aile nasıl karar verirse öyle hareket edeceğini’ söylüyor. Bu durumda HDP seçmeninin, bu partiden aday olacakların kim olacaklarına pek önem vermediği ortaya çıkıyor. Saha çalışmasında elde edilen verilere göre benzer durum MHP’ye oy vereceklerini söyleyenler için de geçerliliğini koruyor. Buna göre önümüzdeki genel seçimlerde MHP’ye oy vereceklerini söyleyenlerin yüzde 94,5’i hiçbir şartta tercihlerinin değişmeyeceğini ifade ediyor.Aday tercihlerinin oransal bazda en fazla etkili olduğu parti ise AK Parti olarak görülüyor. 7 Haziran 2015 Genel Seçimleri’nde AK Parti’ye oy vereceklerini söyleyenlerin yüzde 8’i tercihlerinin aday olacak kişilere göre değişebileceğini ifade ediyor. Tercihlerinin değişebileceğini söyleyen yüzde 3’lük bir kesimin gerekçesi ise ‘aile kararı’. AK Parti’ye oy vereceklerini söyleyenlerin yüzde 89’u ise hiçbir şartta tercihlerinin değişmeyeceğini ifade ediyor. SEÇMEN OY VERECEĞİ PARTİNİN ADAY ADAYLARINI TANIYOR MU?Saha çalışmasında görüşülen kişilere oy vereceği partiden aday adayı olan kişileri tanıyıp tanımadıkları da soruldu. HDP seçmeninin yüzde 85’i oy verecekleri partiden aday adayı olan herhangi bir ismi tanımadıklarını belirtiyor. Geriye kalan yüzde 15’lik bir kesim ise en fazla 2 isim sayabiliyor. Önümüzdeki seçimlerde AK Parti’den yana tercih kullanacağını söyleyenlerin yüzde 66’sı bu partiden kimin aday adayı olduğunu bilmediklerini ifade ediyor. Yüzde 20’si aday adayı olanlardan 2 isim sayabiliyorken, yüzde 4’lük bir kesim ise en fazla 4 isim sayabiliyor. CHP ve MHP’ye oy vereceklerini söyleyenler ise bu partilerden aday adayı olup olmadığını bilmediklerini ifade ediyor. MEVCUT MİLLETVEKİLLERİNİN TANINIRLIĞI: SEÇMENİN YÜZDE 18’İ HİÇBİR MİLLETVEKİLİNİN İSMİNİ BİLMİYORGörüşülen kişilere Van’ın mevcut 8 milletvekilinin isimlerini bilip bilmedikleri de soruldu. Buna göre saha çalışmasında görüşleri alınanların yüzde 63’ü tek isim sayarken, 5’ten fazla isim sayabilenlerin oranı yalnızca yüzde 8 olarak gerçekleşti. Görüşülen kişilerin yüzde 26’sı ise Van’daki milletvekillerinin hiçbirinin ismini bilmediklerini ifade ediyor. VAN SEÇMENİNE GÖRE HDP BARAJI GEÇER Mİ?Saha çalışmasında görüşülen kişilere 7 Haziran 2015 seçimlerinde HDP’nin barajı geçip geçemeyeceği de soruldu. Buna göre HDP’ye oy vereceğini söyleyenlerin yüzde 84,5 bu partinin barajı geçeceğine inanıyor. Yüzde 12’lik bir kesim ‘belli olmaz’ derken, HDP seçmeninin yüzde 3,5’i barajı geçemeyeceklerini söylüyor. Önümüzdeki seçimlerde AK Parti’ye oy vereceklerini söyleyenlerin yüzde 22’si HDP’nin barajı geçeceğini söylerken, yüzde 56,5’lik bir kesim ise bu partinin barajı geçemeyeceğini ifade ediyor. AK Parti’den yana tercih kullanacaklarını söyleyenlerin yüzde 21.5’i bu soruya ‘belli olmaz’ yanıtını veriyor. CHP’ye oy vereceğini söyleyenlerin yüzde 56’sı HDP’nin barajı aşamayacağını ifade ederken yüzde 20’lik bir kesim ise geçeceğini söylüyor. CHP seçmeni içindeki yüzde 24’lük bir kesim de belli olmaz diyor. MHP’ye oy vereceklerini söyleyenlerin yüzde 92’si HDP’nin barajın altında kalacağını söylerken, yüzde 3’lük bir kesim geçeceğini söylüyor. Yüzde 5’lik bir kesim ise ortada olduğunu söylüyor. Diğer partilere oy vereceğini söyleyenlerin yüzde 49’u HDP’nin barajı geçeceğine inandıklarını ifade ederken, geçmeyeceğine inananların oranı yüzde 35,5. Belli olmaz diyenlerin oranı ise yüzde 15,5 olarak karşımıza çıkıyor. tablo 5: KATILIMCILARIN TÜMÜNÜN VERDİĞİ CEVAPLARA GÖRE HDP’NİN BARAJ DURUMU HDP BARAJI GEÇER HDP BARAJI GEÇEMEZ BELLİ DEĞİL %55,3744 %28,50705 %16,11855 tablo 6: AYRI AYRI PARTİLERE GÖRE HDP’NİN BARAJ DURUMU PARTİ ADI HDP BARAJI GEÇER % HDP BARAJI GEÇEMEZ % BELLİ DEĞİL % TOPLAM % HDP SEÇMENİ 84,5 3,5 12 100 AKP SEÇMENİ 22 56,5 21,5 100 MHP SEÇMENİ 3 92 5 100 CHP SEÇMENİ 20 56 24 100 DİĞER 49 35,5 15,5 100 HANGİ PARTİ KAÇ MİLLETVEKİLİ ALACAK?Saha çalışmasında elde edilen veriler analiz edildiğinde, Van’daki 8 milletvekilinin partilere göre dağılımı da şekillenmiş oluyor. Her ne kadar 7 Haziran 2015 Genel Seçimleri için Van’da kaç kişinin oy kullanma hakkına sahip olduğu net değilse de nüfus verilerine göre bu rakamın 585 bin ila 595 bin aralığında olması bekleniyor. Önceki seçimlerde Van’da sandığa gitme oranları ve mevsimsel nedenler de göz önüne alınarak yapılan değerlendirmede 7 Haziran 2015’te yapılacak Genel Seçimlerde Van’da sandığa gitme oranının yüzde 82-87 aralığında olacağı tahmin edilmektedir. Bu da ortalama olarak 485-500 bin seçmene tekabül etmektedir. Ortalama 490 bin kişinin sandık başına giderek oy kullandığı Van’da partilerin yüzdelik dilimlerine göre alacakları oy sayısı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Ancak Van’da oy kullanacak kişi sayısının kesinlik kazanmasının ardından bu hesaplama yeniden yapılmalıdır.tablo 7 PARTİ ADI ALACAĞI ORAN ALACAĞI OY SAYISI HDP 53,4 261660 AK PARTİ 42,3 207270 MHP 1,63 7987 CHP 1,42 6958 DİĞER 1,25 6125 TOPLAM 100 490000 Yukarıdaki tabloya göre Milletvekili dağılımı hesaplanabilir. Bu durumda milletvekili dağılımını aşağıdaki iki tabloda gösterilmektedir. Birinci tabloda HDP’nin barajı aşacağı öngörülerek hesaplama yapılmıştır. İkinci tabloda ise HDP’nin barajı geçmemesi durumunda nasıl bir dağılım olacağı hesaplanmıştır. tablo 8: HDP BARAJI GEÇERSE MİLLETVEKİLİ DAĞILIMI: HDP 5, AK PARTİ 3 PARTİ OY 1/1 OY 1/2 OY 1/3 OY 1/4 OY 1/5 OY 1/6 OY 1/7 OY 1/8 HDP 261660 130830 87220 65415 52332 43610 37380 32707,5 AKP 207270 103635 69090 51817,5 41454 34545 29610 25908,75 MHP 7987 3995,5 2662,3 1996,75 1597,4 1331,16 1141 998,375 CHP 6958 3479 2319,3 1739,5 1391,6 1159,6 994 896,75 DİĞER 6125 3062,5 2041,6 1531,25 1225 1020,83 875 765,625 Yukarıdaki tabloda da görülebileceği üzere HDP’nin barajı aşması durumunda alacağı milletvekili sayısı 5, AK Parti’nin alacağı milletvekili sayısı 3 olarak öngörülmektedir. Oy oranlarının bu şekilde olması durumunda bir milletvekilinin seçilebilmesi için en az alması gereken oy 52332’dir. * Sarı renkle boyanan kutuların her biri bir milletvekiline denk geliyor. tablo 9: HDP BARAJI GEÇEMEZSE MİLLETVEKİLİ DAĞILIMI: AK PARTİ 8 PARTİ OY 1/1 OY 1/2 OY 1/3 OY 1/4 OY 1/5 OY 1/6 OY 1/7 OY 1/8 HDP AKP 207270 103635 69090 51817,5 41454 34545 29610 25908,75 MHP 7987 3995,5 2662,3 1996,75 1597,4 1331,16 1141 998,375 CHP 6958 3479 2319,3 1739,5 1391,6 1159,6 994 896,75 DİĞER 6125 3062,5 2041,6 1531,25 1225 1020,83 875 765,625 Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere HDP’nin barajı aşmaması durumunda Van’daki 8 milletvekili de AK Parti’den seçilecek. Oy oranlarının bu şekilde olması ve HDP’nin barajı aşamaması halinde bir milletvekilinin seçilebilmesi için alması gereken en az oy 25908,75’tir. MHP, CHP veya başka bir partinin Van’dan milletvekili çıkarabilmeleri için si için HDP’nin barajı aşmaması ve bu partilerin oy oranlarını yükseltmeleri gerekmektedir. Yorum kısmında bu konu detaylıca anlatılacaktır. * Sarı renkle boyanan kutuların her biri bir milletvekiline denk geliyor. DEĞERLENDİRME VE YORUMBu çalışma 7 Şubat- 1 Mart 2015 tarihleri arasında Van il genelindeki seçmenlerle yüz yüze görüşülerek hazırlanmıştır. Bundan önceki 2007 ile 2011 Genel Seçimleri ile 2009 ve 2004 Yerel Seçimleri’nin rakamları da dikkate alınarak nihai bir değerlendirme yapılmıştır. Seçime henüz 3 ay kadar bir süre vardır. Dolayısıyla bu rakam ve oranların değişebileceği de öngörülmüştür. 7 Haziran 2015 Genel Seçimleri için Van’daki seçmen sayısı henüz tam olarak belli değil. Bir önceki yıl 575 bin olan seçmen sayısının bu yıl 585 ila 595 bin aralığında olması bekleniyor. Mevsimsel etkenler de göz önüne alınarak Van’da 490 bin kişinin sandık başına giderek oy kullanacağı varsayılmıştır. Dolayısıyla partilerin alacakları oylar bu araştırmada elde edilen oransal dağılımlar 490 bin oya karşılık gelen kısmı olarak bulunmuştur. Bu araştırmada asıl dikkate alınması gereken şey, partilerin oy oranlarıdır. HDP VE AK PARTİ DIŞINDAKİ PARTİLER HANGİ DURUMDA MİLLETVEKİLİ ÇIKARABİLECEKLER?Saha çalışmasının yapıldığı tarih aralığında partilerden sadece AK Parti’nin aday adayları belliydi. HDP’ye başvuranlar olmakla birlikte aday adaylığı süreci hala devam etmektedir. CHP ve MHP ile diğer partilerinse herhangi bir aday adayı ismi bulunmamaktaydı. Bu çalışmanın benzeri aday listeleri kesinleştikten sonra da yapılacaktır. Bu aşamada yukarıdaki tablolarda da görüleceği üzere milletvekillerinin partilere göre dağılımı HDP’nin barajı aşıp aşamayacağı ile ilgilidir. HDP’nin barajı aşması durumunda MHP, CHP ve diğer partilerin Van’dan milletvekili çıkarmaları imkansızdır. Özellikle MHP ve CHP’nin Van’da milletvekili çıkarabilmeleri için öncelikle HDP’nin barajı aşmaması gerekiyor. Ve bununla birlikte bu iki partiden birinin veya ikisinin göstereceği aday adayları ile AK Parti’den oy koparması gerekiyor. Yani beklenti olarak 200 bin bandında olan AK Parti oyları MHP veya CHP’nin göstereceği adaylar ile 185 bin civarına çekilirse ve bu iki partiden biri 23 bin civarında oy alırsa ancak o zaman bir milletvekili çıkarabilecekler. Her iki partinin Van’daki durumunu göz önüne aldığımızda bu da çok zor bir ihtimal olarak karşımızda duruyor. Vurgulanması gereken nokta şudur: CHP, MHP veya başka bir partinin milletvekili çıkarabilmesi için AK Parti’ye oy vereceğini söyleyen seçmenleri kazanmaları gerekiyor. Seçmen davranışına baktığımızda zaman zaten bu partilerin HDP’den oy almaları mümkün görünmüyor. Kararsız HDP seçmeninin ikinci tercihi AK Parti’dir. Ancak kararsız veya adaya göre oy veririm diyen AK Parti seçmeninin ikinci tercihlerinde değişiklik arz etmektedir. 6-2 VEYA 4-4 OLUR MU?HDP kanadının barajı geçmeleri durumunda 6 milletvekili çıkarırız şeklindeki iddiaları da yine AK Parti’nin alacağı oy oranı ile ilgilidir. HDP’nin bu iddiasının gerçekleşebilmesi için AK Parti’nin oransal olarak yüzde 37’in altına düşmesi gerekiyor. (490 bin kişinin sandık başına gitmesi halinde) Bununla birlikte HDP oylarının oransal olarak yüzde en az yüzde 59’u geçmesi gerekiyor. AK Parti oylarının Van’da önümüzdeki 7 Haziran Genel Seçimleri’nde yüzde 37’nin altına düşmesi mümkün görünmüyor. Bununla birlikte AK Partililerinin HDP’nin barajı geçmesi durumunda milletvekili dağılımının 4-4 olacağı şeklindeki söylemleri de karşılık bulmuyor. Bu durumun olabilmesi için iki parti arasındaki oransal farkın en az 5 puana kadar inmesi gerekiyor. Sandık başına kaç kişi giderse gitsin HDP ile AK Parti arasındaki oransal farkın en az 10 puan olması bekleniyor. Bu saha çalışmasıyla ilgili değerlendirmelerimiz köşe yazılarımızda devam edecektir.