Yeni Kapıköy’de geri sayımın yapıldığı, Türkiye-İran ilişkilerinin masaya yatırıldığı, Lojistik Merkez kurulmasının konuşulduğu şu günlerde yıllardır tartışılan konulardan birisi de yeniden gündemde. Tam bir ithalat ve ihracat kenti olan Van’ın ulaştırma konusunda aşması gereken bir adım daha var: O da Van-Tatvan arasındaki feribotla taşınan tren vagonlarının Kuzey Vangölü Demiryolu Hattı ile göl etrafında taşınması. Van’ın ticari geleceğinin ithalat-ihracat ile şekilleneceği düşünüldüğünde Van-Tatvan arasında feribot ile malını 5 saat gibi bir zamanda taşıyan bununla birlikte de maddi olarak da masrafı artan tüccarların teklifi Van Gölü civarında demiryolu projesinin başlatılması. Bunu en çok dile getiren isim konuyu en iyi bilen isimlerden Van Ticaret ve Sanayi Odası ve Van Ticaret Borsası Başkanı Feridun Irak. Irak yıllardır dile getirilen bu konuda yanlıştan geri dönülmesi gerektiğinin altını çiziyor ve ekliyor; “Aşırı yakıt tüketimi, bakım onarım masrafları, zaman kaybı gibi dezavantajları dikkate alınarak feribotla demiryolu bağlantısından vazgeçilerek karadan bağlayacak proje başlamalıdır.” Şeklinde konuştu. Son zamanlarda İran ile turizm konusunda da önemli bir ticari işbirliği yakalayan Van’da, Kapıköy, Lojiktik Merkez gibi önemli konularla birlikte, demiryolu taşımacılığı da önem arzediyor. İki ülkenin işbirliği ve yatırımların sıkça konuşulduğu Van’da Kapıköy’ün tamamlanmasıyla birlikte yeni bir sürecin başlaması bekleniyor. Bu noktada çok da dillendirilmeyen fakat iki ülke arasında ticaret yapan tüccarın da Van’dan batıya yük taşıyanların da bir beklentisi var: Demiryolu. Son yıllarda önemli yatırımların yapıldığı yük vagonu konusunda ise mevcut iki feribot dışında bir Kuzey Van Gölü Demiryolu hattı beklentisi de sıkça dillendiriyor. Bunun dillendirilmesinin altında ise Van ekonomisini iyi bilen Feridun Irak’ın yorumuyla ‘trajikomik’ bir durum yatıyor. ‘TAM TERSİ’ TAŞIMACILIK YAPILIYORVan Gölü’nde iki yeni feribot ile yük taşımacılığı yapılabilmesine rağmen demiryolunun talep edilmesinin altında hem maddi hem de zaman kaybı yatıyor. Olayın akıbeti ise tam olarak şöyle; Ankara’dan Van’a mal getirmek isteyen bir tüccar, malını Ankara’da tren vagonlarına bindiriyor. Ankara’dan Tatvan’a kadar ton başına vagona 107 lira veren tüccar Tatvan’a geldikten sonra önüne 2 seçenek çıkıyor. Ya vagonları feribota bindirip karşıya geçecek, ya da yükü vagonlardan indirip karayolu ile karşıya geçecek. Vagonlarını feribot ile karşıya geçiren tüccar ton başına 31 lira öderken, yükünü kamyona bindirdiğinde ise Van’a kadar ton başı 18-20 lira arası bir ödeme yapıyor. Burada deniz yolu ile yapılan sevkiyat daha pahalıya geliyor. Normal şartlarda karayolunun pahalı, denizyolunun ise ucuz olması gerekiyor. Fakat feribot ile geçiyor olmasa hem zaman kaybı hem de para kaybı yaşatıyor. VAGONA 31, KAMYON İSE 10 LİRABir diğer seçenek olan yükü kamyonla taşıma işi de maliyetli bir iş. Bununla ilgili süreç de şöyle işliyor: Tüccar vagondan malını indirdikten sonra kamyona yüklüyor. Vagonlar feribotla gittiği gibi kamyonda feribotla gidebiliyor. Ancak, bu sefer şöyle bir şey oluyor. Feribot kamyondan sadece kamyon için 100 lira alıyor, ton başına ise 10 lira alıyor. Yani 25 ton yüklü olan bir vagon için feribot ton başına 31.50 lira den 787 lira alırken, aynı miktarda yük kamyonla 450-500 lira arasında kamyon ile Tatvan'dan-Van'a taşınmakta. Bu kamyonun sürücüsü yükünü aldıktan sonra feribotla Van'a gitmek isterse kendisinden 350 lira alınıyor. Feribot müşterisi olan demiryolu yani vagondan 787 lira alırken, kamyondan ise 350 lira alıyor. “DEMİRYOLU KARAYOLUNDAN DAHA PAHALI OLUR MU?”Yaşanan trajikomik olayla ilgili gazetemize konuşan işadamı ve Van TSO ile Van TB eksi başkanlarından Feridun Irak şunları söyledi: “Demiryolu taşımacılığının, karayolu taşımacılığından daha pahalı olduğu bir güzergah olur mu? Evet, olur. O güzergah Tatvan-Van arasıdır. Tesis ediliş amacı Tatvan-Van arası demiryolu bağlantısını sağlamak olan feribotların vagonları taşırken almış olduğu ücret, aynı miktarda yükü taşıyan kamyonların aldığı ücreti nerdeyse katlamaktadır.” IRAK: ÜCRET ÇOK YÜKSEKTaşıma ücretlerini rakamsal olarak veren Irak, “Bir tacir malını Ankara'dan-Van'a demiryolu ile taşımak istemesi halinde kendisinden Ankara-Tatvan arası taşıma ücreti alındıktan sonra vagonu Tatvan'dan-Van'a taşıyacak olan feribot için ayrı bir ücret alınmaktadır. Bu ücrette çok yüksektir. Feribot bu taşıma için ton başına 31.50 lira alıyor. Aynı güzergah için karayolu ile taşıma ton başına 18-20 lira arasına yapılabilmektedir. Daha garip olanı ise boş bir kamyon feribotla Tatvan'dan-Van'a gelmek isterse 100 lira alınmaktadır. Kamyon yüklüyse ton başına da 10 lira ödeniyor.” Dedi. “FERİBOT İŞLETMESİNİN ASIL GÖREVİ...”Yaşanan durumu örnekle açıklayan Irak şunları kaydetti: “Bir tacir maliyetinin düşük olması için 25 tonluk malını Ankara'dan-Van'a Demiryolu ile taşımak isterse, kendisine iki tarife uygulanıyor. Birincisi Ankara-Tatvan arası ücret, ikincisi Tatvan-Van arası feribot için alınan ücrettir. Gariplikler burada başlıyor. 25 ton yüklü olan bir vagon için feribot ton başına 31.50 liradan 787 lira alırken, aynı miktarda yük kamyonla 450-500 lira arasına Tatvan'dan-Van'a taşınmaktadır. Bu kamyonun sürücüsü yükünü aldıktan sonra feribotla Van'a gitmek isterse kendisinden 350 lira alınmaktadır. Feribot işletmesi esas görevi olan vagonu taşırken 787 lira alırken kamyondan 350 lira almaktadır.” IRAK: DEMİRYOLU KARADAN BAĞLANMALIYaşanan bu durumdan dolayı demiryolu bağlantısının karadan bağlanması gerektiğini söyleyen Irak, “Yüksek yakıt tüketimi, bakımı çok maliyetli olan feribotların tarifesi de yüksektir. Dolayısıyla mecbur kalınmadıkça tercih edilmemektedir. Yıllardır demiryolu bağlantısının karadan yapılmasını dile getirdik. Bu haliyle kendisine de memlekete de hiç bir faydası yoktur. Demiryolu bağlantısı karadan yapılmadığı sürece ilin ekonomisine hiçbir faydası olmayacaktır. Bu güne kadar çoktan yapılmalıydı. Yapılsaydı şimdiye kadar kendisini defalarca amorti etmesinin yanı sıra ekonomiye de ciddi katkı sağlamış olurdu. Zararın neresinden dönülse kardır. Aşırı yakıt tüketimi, bakım onarım masrafları, zaman kaybı gibi dezavantajları dikkate alınarak feribotla demiryolu bağlantısından vazgeçilerek karadan bağlayacak proje başlamalıdır.” Şeklinde konuştu. “VAN’DAN TATVAN’A 5 SAATTE GİDİYORUZ”2023 demiryolu hedeflerine de değinen Irak son olarak şunları söyledi: “Sivas'ta önümüzdeki yıl, Kars'ta 7 yıl sonra hızlı tren hizmete girecek. Sivaslı Ankara'ya 2 saatte, Karslı 5 saatte gidiyor olacak. Biz ise Van'dan Tatvan'a 5 saatte gidiyoruz. İşte bu yüzden de demiryolunun karadan bağlanması gerekiyor. Buda Kuzey Vangölü Demiryolunun önemini ortaya çıkarıyor. Bu yapılması durumunda İran ile olan bağlantıda daha hızlı bir şekilde sağlanmış olacak. İran’da demiryolu ile alakalı ciddi çalışmalar var. Biz İran’a en yakın olan il olmamız nedeniyle bu çalışma biran önce yapılmalıdır.” BU ÜCRETLER EN ÇOK KİMİ ETKİLİYOR?Demiryolu ile kara taşımacılığındaki bu fiyat tarifeleri en fazla ihracat yapanları etkiliyor. Ankara’dan İran’a ihracat yapan işadamları bu konuda en büyük sorunu yaşayanlar. Ankara’dan malzemeyi vagona yükleyen işadamları, Tatvan’da feribot maliyetinin yüksek olmasından dolayı malzemeyi, Tatvan’dan kamyona yüklüyor. Karayolu ya da kamyonun feribot ile karşıya geçmesinin ardından, malzeme sahibi malı yeniden Van2da vagonlara bindirdikten sonra İran’a gönderiyor. Buda hem zaman kaybının hem de ihracatçının bu yol çok fazla tercih etmemesine neden oluyor. Bu yüzden de Kuzey Vangölü Demiryolu hattı şart. FERİBOT İŞLETME MALİYETE DE YÜKSEK!Geçtiğimiz günlerde Van’da 3’üncüsü yapılan Türkiye-İran forumunda Vangölü’nün ulaşım ve yük taşımasıyla ilgili konuşan Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Orhan Birdal Van Gölü’nün 2 ülke için büyük önem taşıdığını söyledi. Birdal, “Van Gölü geçişi iki ülke ticareti açısından önemlidir. Van Gölü feribotlarında yaşanan sorunlar, feribot işletme maliyetlerinin yüksek olması, Elazığ-Tatvan hattının coğrafi ve fiziksel durumu ve bu hat üzerindeki işletmecilikle ilgili problemler nedeniyle İran ve ilerisi ülkelere yapılan taşımalar istenilen seviyede ve kalitede gerçekleştirilememektedir. Bu durum, hem bekleyen yüklerdeki artış sebebiyle tren işletmeciliğimizi olumsuz yönde etkilemekte hem de müşteri taleplerinin yeterince karşılanamaması sonucunu doğurmaktadır.” Dedi.ŞEHRİVAN ÖZEL: ÖNDER ALTINAL