Van deyince ilk cadde olan Cumhuriyet Caddesi ile son yılların açık hava AVM’si olma yolunda hızla ilerleyen önemli caddesi Kazım Karabekir Caddesi kentin mecburiyet caddeleri olmaya devam ederken gerçek Van deyim yerindeyse arka sokaklarda gizleniyor. On yıllar önce Van’ın gerçek merkezi olan bu dar sokaklarda esnafların büyük çoğunluğu da on yıllardır değişmiyor. Kentin modern yüzünün bir arka sokağındaki bu caddelerde şu sıralar araçlar bile ilerleyemezken, Van’ın görünen yüzü gibi görünmeyen nüfusunun büyük çoğunluğu da bu sokaklarda harcama yapıyor. Köyden gelenlerin, maddi durumu kötü olanları ve imkanları kısıtlı olanların ekonomisinin döndüğü bu sokaklar halen on yıllar öncesi görünümüyle durmaya devam ederken son yıllarda Van’ı zora sokan ekonomik krizin atadan, deden esnaflık yapan bu tüccarların da belini büktüğü çok açık görülüyor. AVM’lerde yiyecek ve içecek sektöründe tam bir çılgınlık yaşanırken, Van’ın görünen yüzünde her gün yeni lüks mağazalar kepenk açarken esas ekonomik çöküntü de yine Van’ın geçek ve görünmeyen bu yüzünde hissediliyor. Girip çıkmanın zor olduğu, modern binalardan dolayı kimsenin görmediği ve saklı Van’ın kimliğinin gizlendiği o sokaktaki esnaf da ‘durumumuz kötü’ diyor. Gazeteniz Şehrivan olarak Van’ın eski sokaklarına indik ve gerçek Van’ı sizler için fotoğrafladık. Van’ın eski sokağında yıllardır esnaflık yapan Vanlıların sorunlarını dinledik. Van’ın görünmeyen yüzü olan bu sokaklarda hala atadan, deden beri aynı işi yapan esnaflar, tükenmeye yüz tutmuş meslekler, köylü pazarları ve daha bir çok ilginç manzara var. Van’ın görünen ve modern yüzünün hemen ardında gizlenen bu Van’da yaşanan ekonomik kriz esnafın on yıllardır ayakta duran ekmek teknesini iyiden iyiye sallıyor. Konuyla ilgili gazetemize konuşan sokak esnafı en büyük ekonomik gelirlerinin köyden gelen vatandaşlar ve İranlılar olduğunu söyledi. CENGİZ: 9 YIL ÖNCEYE GÖRE ÇOK DEĞİŞTİEkonomik sorunlar ve sokağın eskiye göre durumuyla ilgili gazetemize konuşan Özkeskin Bileme yetkilisi Metin Cengiz 9 yıldır Van’ın eski sokağında esnaflık yaptığını söyledi. Cengiz şu ifadelere yer verdi: “Ben 12 yıldır bu işi yapıyorum. 9 yıldır da burada esnaflığımı sürdürüyorum. Bu sokak Van’ın en eski sokaklarından bir tanesidir. 9 yıl öncesine göre buradaki ekonomik gelir çok büyük düşüş yaşadı. Eskiden burada yüzlerce köy minibüsünün olduğu duraklar vardı. Köyden gelen insanlar direkt buradaki esnaftan alış veriş yaparlardı. Daha sonra da bu duraklar şehrin farklı yerlerine taşındı. Duraklar taşınınca da köyden gelen insanların buraya uğraması azaldı.” “ESNAFI AYAKTA TUTAN İRANLILARDIR”Sokakta esnaflık yapanların genelinin tüccar olduğunu ifade eden Cengiz, “Buradaki esnafın geneli tüccardır. Buradaki esnaflar sınır ticareti yapan esnaflardır. Burada ki esnaflar İran’dan toptan ya malzeme alır, ya da İran’a aynı şekilde toptan malzeme satarlar. Şu sıralar buradaki esnafı ayakta tutan İran’dır. Ara ara kapıyla ilgili sıkıntılar olduğu zaman esnaf ciddi anlamda sıkıntılar yaşamaya başlıyor. Buradaki esnafın birçoğu mağdur durumdadır. İran’dan malzeme almak isteyen ya da sattığı malzemenin karşılığını almak isteyen esnaf bunu yapamıyor. Bu yüzden bu sokak 9 yıl önceye göre çok kötü durumda. Daha önce yüzlerce olan köy minibüsü durağı şu anda 10-15’e düşünce iş tam çıkmaz hale geldi.” Dedi. SOKAĞI DEPREM DEĞİL, İRANLILAR ETKİLEDİSokaktaki büyük esnafın sokaktan gittiğini söyleyen Cengiz, küçük esnafın ise zorlu günler geçirdiğini dile getirdi. Cengiz son olarak şunları söyledi: “Buradaki büyük esnafın çoğu yaşanan ekonomik sorunlardan dolayı başka yerlere gitti. Küçük esnafta köylüler gittikten sonra ya sektör değiştirdi ya başka yerlere taşındırlar ya da iş yerlerini kapatmak zorunda kaldılar. 5 yıl önce yaşanan deprem buradaki esnafı çok mu etkiledi derseniz ben bun hayır derim. Çünkü bu sokağın en büyük geçim kaynağı İran ve köy halkıdır. Deprem sonrası elbette ki sorunlar yaşandı. Ancak esnafın en büyük geliri olan İran ile köy halkı gelmediği zaman sıkıntılar daha çok yaşandı. Deprem burayı teğet geçti diyebiliriz. Bu sokaktaki esnafın Vanlı vatandaştan çok kazancı İran’dır. Kapıda sorunlar yaşandığı zaman birçok esnaf duraksamak veya kapatmak zorunda kaldı.” KUŞMAN: SOKAĞI KÖTÜ ETKİLEYEN 3 NEDEN VARSokakta 22 yıldır esnaflık yaptığını söyleyen Emre Kuşman sokaktaki ekonominin düşüş sebeplerini açıkladı. Kuşman, “Mevki olarak düşüşte olduğumuzu söyleyebilirim. Burada eskiden köy minibüsleri buradaydı. Bu durakların bize ciddi anlamda bir katkısı vardır. Durak buradan kaldırılıp Beşyol’a götürülünce köy halkı da o bölgeye doğru kaydı. İkincil olarak yeni büyük mağazaların açılması işlerimizi azalttı. Üçüncül olarak ise ilçelere giden belediye otobüslerinin gelmesi ile işlerimiz tamamen kötüye gitmesine neden oldu.” İfadelerine yer verdi. “BELEDİYE OTOBÜSLERİ BİZİ KÖTÜ ETKİLEDİ”Belediye otobüslerinin işlerine olan etkisiyle ilgili de konuşan Kuşman şöyle devam etti: “Belediye otobüsleri olmadan önce insanlar buradaki duraklarını kullanıyordu. Köy minibüsleri ile buraya geliş gidiş yapan vatandaşlar toplamda ulaşıma 10 lira veriyordu. Ancak şimdi belediye otobüsü insanları daha ucuza götürüp getirmeye başlayınca insanlar belediye otobüslerini tercih etmeye başladılar. Otobüsün güzergahı da büyük caddeler olunca insanların bu sokaklara gelmesi azaldı. Buda bizleri kötü etkiledi.” KUŞMAN: GÜNÜ KURTARMAYA BAKIYORUZGün geçtikçe büyüyen şehirle birlikte açılan mağazaların kendilerini kötü etkilediğini kaydeden Kuşman, “Bunda ziyade bizi daha çok etkileyen sorun büyük mağazaların olması. İsim yapmış ancak kalitesi çok iyi olmayan mağazalardan dolayı gün geçtikçe düşüş yaşıyoruz. Bu da bizi kötü etkiliyor. Biz de tüm bu olumsuzluklara rağmen eski müşterilerimiz ile işi çevirmeye çalışıyoruz. Biz esnaf olarak artık kazanmayı bir kenara bırakıp sadece işyerimizi çevirmeye çalışıyoruz. Biz eskiden almış olduğumuz bir eteği 5 liraya alırken, 8 liraya satıyorduk. Şimdi ise 5 liraya aldığımız eteği 5,5 liraya ya da 6 liraya satabiliyoruz. Buda biz esnafı kötü etkiliyor. Artık günü kurtarmaya bakıyoruz.” Dedi. “ZENGİNİ DE GARİBANI DA BİZE YARAMIYOR”İranlıların Van’ın için önemli bir potansiyele sahip olduğunu söyleyen Kuşman, İranlıların da kendi sokaklarını çok etkilemediğini söyledi. Kuşman şunları söyledi: “İran’ın Azeri’si geldiği zaman piyasaya para bırakıyor. Ancak İran’ın Kürdü bizim gibi gariban. Onlarda para yok. Onlarda bizim gibi günü ancak çevirebilen insanlar. Ama İran Azeri’si geldiği zaman onlarda fazlasıyla para var ve piyasa para bırakıyorlar. Ancak onlarda bize göre yaşam standartları daha yüksek olduğu için onlar büyük mağazaları ve diğer büyük caddeleri tercih ediyorlar. Sizin anlayacağınız zengini geldiğinde bize yaramıyor, garibanı geldiğinde yine bize yaramıyor. Böyle bir durumdayız ne yazık ki.” CURGA: 30 YIL ÖNCE BÖYLE DEĞİLDİVan’da 3 tekerli bisikletiyle hamallık yapan Aydın Curga, yaklaşık 30 yıldır bu işi yaptığını söyledi. Curga 5 çocuk babası olduğu belirterek, “Ben yaklaşık 30 yıldır bu sokaktayım. İnsanların malzemelerini taşıyarak ekmek paramı kazanıyorum. 5 çocuğum var ve hepsine de tek başıma bakıyorum. 30 yıl önceye kadar buralar daha güzeldi. İnsanlar o dönemlerde daha çok malzemelerini taşımamızı isterlerdi. O zamanlarda benim 3 tekerli bisikletimde yoktu. Zaman zaman belimde zaman zaman ise el arabasıyla malzemeleri taşıyarak ekmek paramı kazanıyordum. Şimdi çok az para kazanabiliyorum. Bunun için birkaç yere iş başvurusunda bulundum ancak onlarda sonuçsuz kaldı.” Şeklinde konuştu. ATACAN: KÖYLÜLER GİTTİKÇE, KAZANÇ BİTİYORVan eski sokağında 50 yıldır esnaflık yapan Nihat Atacan, eskiye göre işin ve ekonomik gelirin gün geçtikçe azaldığını söyledi. Atacan şöyle konuştu: “Ben 50 yıldır bu sokakta esnaflık yapıyorum. 50 yıl önce burası Van’ın en işlek sokağıydı. Özellikle köylerden gelenlerin köylere dönmeden önce en çok uğradıkları yer burasıydı. Burada her türlü esnaf bulabilirsiniz. Giyimcisinden, hırdavatçısına tüm sektörden esnaflar burada yer alıyordu. Zamanla köyden gelenlerin sayısı azaldı, köy minibüs durakları başka yere taşınınca buranında vatandaş ayağı azaldı.” “MESLEĞİMİZ GEREĞİ EKMEĞİMİZİ KAZANIYORUZ”Meslekleri gereği ekmek paralarını kazandıklarını söyleyen Atacan, “Bizim mesleğimiz çok yoğunlukta olan meslekler değil. Ben 50 yıldır burada soba, semaver ve buna benzer zarar gören malzemeleri onarıyorum. Burada ve şehrin birkaç belli kesimlerinde bu işin yapanların sayısı çok az. Bu yüzden insanlar için çok fazla bir tercih imkânı yok. Bir yerde semaverini ya da diğer malzemesini yaptırıyor. Bunun dışında Van’da birçok sektörde çok fazladan işyeri ve olanak var. Onlardan bazıları bu sokakta yer alıyordu. Ancak zamanla o sektörde ilerleme oldukça o insanlar da başka mesleklere ya da başka yerlere gitti.” Dedi. ATACAN: İNŞALLAH KAPI BİR DAHA KAPANMAZİranlıların Van’a ve sokağa olan katkısıyla ilgili de konuşan Atacan son olarak şunları söyledi: “İranlıların sadece bu sokak için değil tüm Van için ayrı bir yeri var. Elbette ki bu sokaktaki esnafta İranlılardan gerektiği zaman faydalanıyor. Daha önce kapının kapanması gibi bir durum oldu. İnşallah bir daha öyle bir şey olmaz. Kapı kapandığı zaman insanlar ciddi anlamda sıkıntılar yaşıyor. Bu sorunu sadece İranlılardan faydalanan esnaf değil, tüm esnafta zarar görüyor. Çünkü İranlılardan para kazanan esnafın parasından bizlerde bir şekilde faydalanıyoruz. Ancak İranlılar kesilince parada kesiliyor.”ŞEHRİVAN ÖZEL: HAKAN İZGİ - MERAL YILDIZFOTOĞRAF: ÖNDER ALTINAL