Fazla mesai, çalışma hayatında en çok konuşulan konuların arasında yer alıyor. Bu konuda göz ardı edilen veya bilinmeyen detaylar hatta yakın dönemde yapılan değişiklikler var. Fazla mesai düzenlemesi 4857 sayılı İş Kanunu’yla belirlenmiş. Buna göre; haftalık çalışma süresi 45 saat. Aşan süre fazla mesaiye giriyor. ONAY ŞARTI BULUNUYOR Fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde 50 fazlası olarak ödeniyor. Örneğin; bir işçinin saatlik ücreti 20 liraysa, saatlik fazla mesai ücreti 30 lira oluyor. İşveren fazla mesai yaptırmak için yazılı onay almalı. Daha önce bu onay her yıl başında alınıyordu. Ancak 25 Ağustos 2017’de yapılan bir düzenlemeyle onay şartı esnetildi. MAAŞA DAHİL EDİLİRSE Yeni düzenlemeye göre; işçinin işe girişte sözleşmesi yapılırken veya ihtiyaç doğduğunda onay vermesi yeterli olacak. Onay yoksa haklı fesih nedeni sayılıyor. Bu durumda işçi kıdem tazminatını alarak işten çıkabiliyor. İş sözleşmelerinde fazla mesai ücreti aylık ücrete dahil ediliyorsa fazla mesai 270 saati aşamaz. Bu durumda maaş asgari ücretin üzerinde olmalı. ZAMANAŞIMINA DİKKAT! İşçi fazla mesai ücretlerini alamadıysa işten ayrıldıktan sonra hakkını arayabilir. Bunun için önce arabulucuya başvuru yapılmalı. Çünkü dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunlu. Arabulucuda sonuç alınamazsa 5 yıl içerisinde dava açmak gerekiyor. Dava ne kadar geç açılırsa zamanaşımına uğrayan süre o kadar çok olur ve talep edilen miktar azalır. BAYRAMDA ÇİFT YEVMİYE Bayramlarda üretimin devamı açısından özellikle imalat ve hizmet sektöründe 100 binlerce vatandaş çalışmak durumunda kalıyor. Yasaya göre; ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmayana o günün ücreti ödeniyor. Tatil yapmayarak çalışanlara ise çalışılan her gün için bir günlük ek ücret (yevmiye) ödenmek zorunda. Alınacak ücreti bir örnekle açıklayalım. Aylık net maaşı 3.000 lira olan bir işçi bayramın ikinci ve üçüncü gününde çalışacak olsun. Tatil yapmayarak çalışan bu işçinin günlük ücreti (3000/30) 100 lira olacak. Böylece iki gün çalışan işçiye ek 200 lira daha ödenecek. İşçi 3000 lira yerine 3200 lira maaş alacak. Ücreti saatlik ödenenler de aynı şekilde 2 kat ücret alacak. Bayramdaki mesai ücreti sonradan izinle telafi edilemiyor. Yani mutlaka ücret ödenmeli. DİNLENME SÜRELERİ 4 saat veya daha kısa süreli günlük çalışmalarda ara dinlenmesi en az 15 dakika; 4 saatten fazla ve 7.5 saatten az çalışmalar için en az 30 dakika ve günlük 7.5 saati aşan çalışmalar bakımından ise en az 1 saat ara dinlenmesi verilir. Yargıtay’ın 11 saatten fazla çalışmalarda en az 1.5 saat ara verilmesi gerektiği yönünde hükmü var. ÜCRET YERİNE SERBEST ZAMAN OLUR MU? Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşverenin işçiye serbest zaman kullandırabilmesi için işçiden onay alması şart. İşveren serbest zamanı 6 ay içinde ve iş günlerinde kullandırmak zorunda. Fazla mesai, çalışma hayatında en çok konuşulan konuların arasında yer alıyor. Bu konuda göz ardı edilen veya bilinmeyen detaylar hatta yakın dönemde yapılan değişiklikler var. Fazla mesai düzenlemesi 4857 sayılı İş Kanunu’yla belirlenmiş. Buna göre; haftalık çalışma süresi 45 saat. Aşan süre fazla mesaiye giriyor. ONAY ŞARTI BULUNUYOR Fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde 50 fazlası olarak ödeniyor. Örneğin; bir işçinin saatlik ücreti 20 liraysa, saatlik fazla mesai ücreti 30 lira oluyor. İşveren fazla mesai yaptırmak için yazılı onay almalı. Daha önce bu onay her yıl başında alınıyordu. Ancak 25 Ağustos 2017’de yapılan bir düzenlemeyle onay şartı esnetildi. MAAŞA DAHİL EDİLİRSE Yeni düzenlemeye göre; işçinin işe girişte sözleşmesi yapılırken veya ihtiyaç doğduğunda onay vermesi yeterli olacak. Onay yoksa haklı fesih nedeni sayılıyor. Bu durumda işçi kıdem tazminatını alarak işten çıkabiliyor. İş sözleşmelerinde fazla mesai ücreti aylık ücrete dahil ediliyorsa fazla mesai 270 saati aşamaz. Bu durumda maaş asgari ücretin üzerinde olmalı. ZAMANAŞIMINA DİKKAT! İşçi fazla mesai ücretlerini alamadıysa işten ayrıldıktan sonra hakkını arayabilir. Bunun için önce arabulucuya başvuru yapılmalı. Çünkü dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunlu. Arabulucuda sonuç alınamazsa 5 yıl içerisinde dava açmak gerekiyor. Dava ne kadar geç açılırsa zamanaşımına uğrayan süre o kadar çok olur ve talep edilen miktar azalır. BAYRAMDA ÇİFT YEVMİYE Bayramlarda üretimin devamı açısından özellikle imalat ve hizmet sektöründe 100 binlerce vatandaş çalışmak durumunda kalıyor. Yasaya göre; ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmayana o günün ücreti ödeniyor. Tatil yapmayarak çalışanlara ise çalışılan her gün için bir günlük ek ücret (yevmiye) ödenmek zorunda. Alınacak ücreti bir örnekle açıklayalım. Aylık net maaşı 3.000 lira olan bir işçi bayramın ikinci ve üçüncü gününde çalışacak olsun. Tatil yapmayarak çalışan bu işçinin günlük ücreti (3000/30) 100 lira olacak. Böylece iki gün çalışan işçiye ek 200 lira daha ödenecek. İşçi 3000 lira yerine 3200 lira maaş alacak. Ücreti saatlik ödenenler de aynı şekilde 2 kat ücret alacak. Bayramdaki mesai ücreti sonradan izinle telafi edilemiyor. Yani mutlaka ücret ödenmeli. DİNLENME SÜRELERİ 4 saat veya daha kısa süreli günlük çalışmalarda ara dinlenmesi en az 15 dakika; 4 saatten fazla ve 7.5 saatten az çalışmalar için en az 30 dakika ve günlük 7.5 saati aşan çalışmalar bakımından ise en az 1 saat ara dinlenmesi verilir. Yargıtay’ın 11 saatten fazla çalışmalarda en az 1.5 saat ara verilmesi gerektiği yönünde hükmü var. ÜCRET YERİNE SERBEST ZAMAN OLUR MU? Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşverenin işçiye serbest zaman kullandırabilmesi için işçiden onay alması şart. İşveren serbest zamanı 6 ay içinde ve iş günlerinde kullandırmak zorunda. SÖZLEŞMEDE BELİRLENDİYSE... Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde 25 yükseltilmesiyle ödenir. GAZETE VATAN