ŞEHRİVAN HABER: FATMA NUR POLATCAN-HAKAN İZGİ Son birkaç yıldır yaşanan enerji krizleri ve tedarik sorunları maliyetleri ciddi oranda artırdı. Dünya ile birlikte Türkiye’de de maliyetler fırlarken, Van ve bölge illerinde ise ısınma ve enerji tam anlamıyla ulaşılmaz bir hale geldi. Tedarik ve yüksek fiyatlar tüm dünyada doğal ve alternatif kaynaklara doğru bir arayışa yönlendirirken Van için de bir kez daha Jeotermal kaynakları kullanımı önerisi geldi. Türkiye’de jeotermal kaynakların en yüksek olduğu illerden birisinin Van olduğu bilinirken Şehrivan’a konuşan Çaldıran'da bulunan jeotermal sera ve termal turizm işletmelerinin kurucusu Ziraat Mühendisi Yusuf Taşkın, Van’da jeotermal kaynaklarla yüz binlerce hanenin ısınabileceğini söyledi. Taşkın, bu ısınmanın doğalgaz, elektrik ve diğer kaynaklara göre çok daha ucuz olduğunu söylerken özellikle Çaldıran’daki kaynaklara dikkat çekti. VAN’IN JEOTERMAL POTANSİYELİ ÇOK YÜKSEK Türkiye, jeotermal kaynaklar bakımından zengin bir ülke olmakla çeşitli bölgelerde evlere jeotermal kaynaklı ısıtma yapılıyor. Tüm hanelerde kullanılabilen bu ısıtma ile ilgili son yıllarda önemli gelişmeler kaydedilirken, jeotermal kaynaklar açısından önemli potansiyele sahip olan Van’da henüz bu anlamda bir çalışma hayata geçilmiş değil. Çaldıran ve Erciş başta olmak üzere birçok ilçede potansiyeli yüksek jeotermal kaynakları olan Van, henüz bu potansiyelden yararlanmadı. Türkiye’de 156 bin hane jeotermal kaynaklı ısıtma ile ısınırken, Doğu ve Güneydoğu bölgesinde sadece Ağrı’nın Diyadin ilçesinde bu ısıtma kullanılıyor. Türkiye’de önemli jeotermal kaynaklara sahip olan Van’da özellikle Çaldıran jeotermal havzası, merkezi ısıtma projelerine cevap verebilecek düzeyde. Yüksek potansiyele sahip olan Van’da, bu projenin hayata hâlâ geçirilmemesi büyük bir eksiklik olarak görülüyor. ZENGİNLİK FAZLA AMA YERALTINDA YATIYOR! Her ne kadar 2021 yılında jeotermal kaynaklar açısından öneme sahip olan Çaldıran ilçesinde jeotermal enerji ile bölgesel ısıtma projesi fizibilite raporunun hazırlanması ve proje tasarımlarının yapılması hususunda danışmanlık ve hizmet sağlama sözleşmesi imzalansa da bugüne değin projeden ses seda yok. İlçe merkezinin 3 kilometre güneyinde bulunan jeotermal sıcak su ile yörenin jeotermal enerji sistemleriyle ısıtılmasını cazip hale getirebilecekken, bu kapsamda bir ciddi bir çalışmanın olmaması gözlerden kaçmıyor. Van’da hayata geçilecek bu proje ile ısınma daha ucuza mal edilip, elektrik enerjisi ve yakıt tasarrufu sağlanacakken Yusuf Taşkın, özellikle Çaldıran ilçesinin bu proje için olduğunu dile getirdi. BU PROJE TAM ÇALDIRAN’A GÖRE! Van’ın Çaldıran ilçe merkezinin 3 kilometre güneyinde yapılan sondajlarda jeotermal sıcak su bulunuyor. Çaldıran’ın; jeotermal havzası, merkezi ısıtma, seracılık, termal turizm, elektrik enerjisi üretimi yapacak potansiyeli olmasına karşın böylesine önemli bir projenin henüz hayata geçirilmemesi çok büyük bir eksiklik olarak görülüyor. Jeotermal ile ısıtmanın olanaklı olduğu bu yörede, konut ısıtmasında kömür ya da doğalgaz kullanılması engellenerek bu yerlerde jeotermal ile ısıtma teşvik edilebilirken, böylesi önem arz eden bir projenin eksikliği bölgede de hissediliyor. DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU’DA SADECE AĞRI’DA VAR! Taşkın, jeotermal ısıtmanın önemine değinerek, “Türkiye jeotermal enerji kaynakları bakımından dünyada 7’nci, Avrupa’da 1’inci sıradadır. Potansiyeli yüksektir bu konuda. Türkiye’de kullanım seracılık, kentsel ısıtma, merkezi ısıtma, elektrik enerjisi üretiminde kullanılmaktadır. Türkiye’de şu an 160 bine yakın konutta jeotermal ısıtma var. Bunun en öne çıkan ili Afyon’dur. Afyon’da Sandıklı ilçesi çok gelişti. İzmir’de, Manisa’da, Balıkesir’de var. 11 ilde konutlarda jeotermal ısıtma yapılıyor. Doğu ve Güneydoğu’da sadece Ağrı Diyadin’de 970 konut jeotermal ısıtma ile ısınıyor. Doğalgazın yarısı, kömürün 3’te ya da 4’te 1’i kadar enerji sarf ediliyor jeotermal ısıtmada” dedi. VAN’DA BİNLERCE HANE JEOTERMAL ENERJİYLE ISINABİLİR… Jeotermal ısıtmanın nasıl yapılacağını anlatan Taşkın, “Üç temel parametre var bu işi yapmak için. Eğer bu üç parametrede olumlu sonuçlar elde edebilirsek bu iş yapılabilir. Birincisi jeotermal sondajlar, ikincisi taşma isale hatları, üçüncüsü de dağıtım ve konut yapısı. Müstakil evlere bunu götürmek çok ekonomik değil ama toplu alanlara götürmek daha ekonomik olur. İç parametrede olumluluk varsa yapılabilir” diye aktardı. ÜSTÜ SOĞUK, ALTI SICAK; VAN BU ENERJİYİ DEĞERLENDİREBİLİR! Taşkın, Çaldıran’ın jeotermal ısıtma açısından önemine değinerek, “Van’da yedi yerde jeotermal kaynaklar var. Erciş’te, Çaldıran’da, Saray’da, Başkale’de, Çatak’ta, Gürpınar’da var. Van’da sadece bir yerde olursa bu Çaldıran’da olur. Çaldıran Türkiye’nin en soğuk yeri ve ısınma maliyetleri çok yüksek. Kömürle ısınma ilçede çok yaygın şu an. Yaklaşık 20-25 bin lira arasında da bir konutun yıllık ısınma maliyeti oluyor. Jeotermal kaynaklar ilçenin merkezindedir. Sondaj hatlarını çok uzaktan getirmeye gerek yok. Çaldıran’da bulunan jeotermal kaynaklar üst tabakadadır. 100 metre ile 300 metre derinliklerde 80, 90 derece sular elde edebiliyorsunuz. Bu büyük bir avantaj sağlıyor. Sondaj maliyetleri, isale maliyetleri, isale hatlarının olmaması, ısınma maliyetlerinin tüketici açısından ısınma maliyetlerin yüksek olması sebebiyle Çaldıran bu işin olmazsa olmazıdır” ifadelerini kullandı. TAŞKIN: JEOTERMAL ISITMAYA GEÇİLİRSE HER SENE 60 MİLYON TL ÇALDIRANLININ CEBİNDE KALACAK Çaldıran’da yapılacak jeotermal ısıtma ile ilk etapta 6 bine yakın hanenin ısıtılacağını ön gördüğünü dile getiren Taşkın, “Van’da bu konulara çok yüzeysel bakılıyor. Jeotermal kaynaklar iyi değerlendirilirse bir bölgenin kalkınması için çok önemli bir argüman olur. Çaldıran’da 4 bine yakın konut ısıtılabilir jeotermal ısıtma ile. Bu sayı 5-6 bine çıkarılabilir. Bu 4 bin konutta sağlanacak artı değer 15 bin TL. İlçeye yaklaşık her yıl 60 milyon TL avantaj sağlarsınız. Jeotermal ısıtmaya geçilirse her sene 60 milyon TL Çaldıranlının cebinde kalacak. Bunun yatırım maliyeti de tahminimce 150-200 milyondur. Bu potansiyel ilde var fakat analitik yaklaşılmadığı için bu iş ciddiye alınmıyor” dedi. ÇALDIRAN, JEOTERMAL ENERJİNİN MERKEZİ AMA! Taşkın, Çaldıran’da 2021 yılında yapılan fizibilite çalışmasına da değinerek şunları söyledi: “O çalışma bir etüt çalışmasıydı. Bunun ötesine geçmek lazım artık. 2021 yılında Çaldıran Belediyesi ile Bakanlık etüt çalışması yaptı. Firma bir fizibilite çıkardı. Bunu Bakanlığa sundu. Fakat o fizibilite bir etüt çalışmasıydı. O etüt çalışmasından sonra artık çalışma yapılması gerekiyordu. Fizibilite sonucu da kamuoyu ile paylaşılmalıydı. Kaç konutun ısıtılacağı, ne kadar enerjinin olduğu vs. Bakanlığın ne karar aldığını bilmiyoruz. Bu çalışmalar kontrollü bir şekilde gitmeli. Bunlar maliyetli işler, öyle küçük işler değil. Bunları takip etmek lazım.” “YATIRIMLARIN KAMU ELİYLE YAPILMASI GEREKİYOR” Erciş’te yıllar önce böyle bir çalışma yapılmak istendiğini ve yarım kaldığını belirten Taşkın, “Biz burada 10 yıldır jeotermalle ilgili çalışmalar yapıyoruz. Seracılıkla ilgili üretim var. Ülkenin en soğuk yerinde böyle bir deneyim çıktı ortaya. Bundan sonraki yatırımların kamu eliyle yapılması gerekiyor. Ciddi bir disiplin ister jeotermal. Bunlar analitik yaklaşımla yapılabilir. Erciş’te 20-30 sene önce hiçbir analiz yapılmadan doğrudan Erciş’in 24 kilometre yukarısından aşağıya doğru bir ısıtma geçilecek denildi, borular bile döşendi. Borular hala orada duruyor. Hiçbir şey yapılamadı. Hiçbir hesap yapılmadan direkt borular döşenmek istendi. Ama öyle olmaz. Bunu iyi değerlendirmek lazım” diye aktardı. VAN ELİNDEKİ HAZİNEYİ KULLANMALI! Taşkın, Çaldıran’ın tam da bu çalışmalar için olduğunun altını çizerek, “Bir yerde yapılacaksa bu Çaldıran olmalıydı. Bu işin ilçesi Çaldıran’dır. Çok soğuk olduğu için ısınma maliyetleri yüksek. İlçe jeotermal kaynakların üzerinde ama bu kaynaklardan yararlanılamıyor. Enerji havzasının üzerinde duruyor. Üstü soğuktur, altı ise cehennem gibidir. Bu ikisini birlikte kullanmamız lazım. Bu çalışmalar da ancak kamu eliyle yapılabilir. Doğal kaynaklarımızı ve jeotermal kaynaklarımızı bilgiyle, akılla iyi organizasyon edersek ilimizde hiçbir fakirlik problemi kalmaz. Buna ihtiyacımız var. Bu işler ağırlıklı olarak kamunun işidir” ifadelerini kullandı. PROJE NE DURUMDA? Her ne kadar jeotermal ısıtmalı konut projesi için ciddi bir çalışma yapılmamış olsa da bu anlamda 2021 yılında bir atıldı. Avrupa Birliği tarafından finanse edilen YEVDES Projesi kapsamında Van’ın Çaldıran İlçesi’nde jeotermal enerji ile ısıtma projesi GMK Enerji tarafından başlatıldı. Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeti (GIZ) GmbH liderliğinde Avrupa Birliği tarafından desteklenen Belediyeler ve Üniversiteler için Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Teknik Destek Projesi (YEVDES) kapsamında Van’ın Çaldıran İlçesi’nin jeotermal enerji ile bölgesel ısıtma projesi fizibilite raporunun hazırlanması ve proje tasarımlarının yapılması hususunda GMK Enerji ve YEVDES Konsorsiyumu arasında danışmanlık ve hizmet sağlama sözleşmesi imzalandı. O zamandan bugüne proje ile ilgili bir açıklama, ciddi bir adımın atıldığı görülmedi.