Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) ödediği malul aylığı, engelli aylığı ve sürekli iş göremezlik gelirini birer cümle ile anlatalım. Malûl aylığı, çalışırken ağır tedavi gerektiren hastalık geçirenlere ödeniyor. Sigortalı olarak çalışmaya başlamadan önce engelli olan kişilere malûl aylığı bağlanmıyor ama daha erken emekli olmalarına imkân sağlanıyor. İş kazası ve meslek hastalığı sonucu çalışma gücünü en az yüzde 10 kaybedenlere de sürekli iş göremezlik geliri bağlanıyor. Bunların her birinin koşulları farklı. Üzerinde durmak istediğimiz konu ise malûl aylığı. HANGİ HASTALIK İÇİN KAÇ AY MALÛL AYLIĞI İlgili yönetmelikte maluliyet süresi ayrıca belirtilmeyen tüm kanser hastalıklarında, tanı konulduğu tarihten itibaren bir yıl içinde başvurmak koşuluyla 18 ay süreyle maluliyet aylığı bağlanıyor. Bazı hastalıklarla ilgili tanı konulduğunda ise 12 ya da 24 ay süreyle aylık bağlanabiliyor. Kemik iliği nakli yapılanlar 12 ay, kan kanseri tedavisi görenler ve verem hastaları 24 ay malûl aylığı alabiliyor. Bu süreler, tedavisi tamamlanamayanlar için, rapor almak suretiyle uzatılabiliyor. Tedavinin sonunda, sağlık kurulu raporu alarak yüzde 60 ve üzerinde çalışma gücü kaybı olduğunu belgeleyenlerin malûliyet aylığı devam ediyor. BİR YIL İÇİNDE BAŞVURU Malûl aylığı bağlatabilmek için, tanı konulduktan itibaren bir yıl içinde başvuruda bulunmak gerekiyor. Her bir hastalık için farklı olan mâlul aylığı ödeme süresi, sağlık kurulu raporu tarihinden itibaren başlıyor. Raporu aldıktan sonra hemen SGK’ya başvurmak gerekiyor. Aksi takdirde, gecikilen süre kadar eksik aylık ödenir. Örneğin, 18 ay malûl aylığı bağlanması mümkün olan hastalığa yakalanan sigortalı, raporu aldıktan sonra iki ay geç başvurursa, 18 yerine 16 ay süreyle aylık alabilir. Kanser ve organ naklinin yanı sıra çalışmaya olanak vermeyen genetik hastalıklar, MS, parkinson, alzheimer, demans, sara ve bazı psikiyatrik hastalıklar, kalp yetmezliği, sindirim sistemi kanamaları, astım, KOAH, uyku bozuklukları gibi hastalıklar için tedavi döneminde malûl aylığı bağlanabiliyor. EN AZ 1800 GÜN PRİM Ağır hastalık teşhisi konulanlara belli süreyle malullük aylığı bağlanabilmesi için en az 10 yıl sigortalı olma ve 1800 gün prim ödeme koşulu aranıyor. Geçici malûl aylığının kalıcı hale getirilebilmesi için hastalık dolayısıyla çalışma gücünde en az yüzde 60 oranında kayıp olduğuna dair sağlık kurulu raporu gerekiyor. Başkasının bakımına muhtaç durumundaki hastalarda on yıllık sigortalılık süresine bakılmıyor. Ancak, onlarda da en az 1800 gün prim ödeme şartı aranıyor. EKSİK GÜN BORÇLANMA İLE TAMAMLANABİLİYOR Prim günü 1800’ün altında olanlar, eğer varsa borçlanabilecekleri günleri borçlanmak suretiyle eksik günlerini tamamlayabiliyor. Erkekler askerlik sürelerini, kadınlar doğum sonrası çalışmadıkları süreleri ve ücretsiz izin günlerini borçlanabiliyor. MALULLÜK AYLIĞI NASIL HESAPLANIR? Malûllük aylığı, esnaf (4/b) ve memurlarda (4/c) prim gün sayısı 9000 günden az ise 9000 gün üzerinden; 9000 gün ve daha fazla ise toplam prim ödeme gün sayısı üzerinden bağlanıyor. İşçi (4/a) statüsünde çalışanlarda prim gün sayısı 7200 günden az ise 7200 gün üzerinden; 7200 gün ve daha fazla ise toplam prim ödeme gün sayısı üzerinden hesaplanıyor. Kişi başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise aylık bağlama oranı 10 puan artırılıyor. Örneğin, 1800 gün prim ödemiş bulunan bir işçiye malûl aylığı bağlanırken, yirmi yıl, yani 7200 gün prim ödemiş kabul ediliyor. Ama işçinin primi 8 bin gün ise aylık bu prim günü üzerinden bağlanıyor. MALUL AYLIĞI BAĞLANANLAR ÇALIŞMAYA BAŞLARSA AYLIKLARI KESİLİR Mİ? Sonradan çalışmaya başlayanların malûllük aylığının kesilip kesilmemesi, sigortalının statüsü, aylığın 2008 ekim öncesi veya sonrasında bağlanması, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya 2008 ekim öncesi veya sonrasında başlanması gibi durumlara bağlı olarak farklı kurallara tabi. Genel olarak 2008 ekim öncesinde bağlanan aylıklar ile ilk defa çalışmaya 2008 ekim öncesi başlayan işçi (4/a) statüsünde olanların malûl aylıkları, bu statüde çalışmaya başladıklarında kesiliyor. Aynı kişiler BAĞ-KUR’a tabi bir işte veya kamuda çalışırlarsa malûl aylıkları kesilmiyor. İlk defa çalışmaya 2008 ekim ayı ve sonrasında başlayan işçi, memur ve esnafın malûl aylığı ise hangi statüde çalışırlarsa çalışsınlar genel olarak kesiliyor. BAŞKASININ SÜREKLİ BAKIMINA MUHTAÇ OLMA KRİTERLERİ NELER? Sigortalıların başka birinin sürekli bakımına muhtaç olduğu durumlar mevzuatta şöyle düzenleniyor: Her iki kol ve bacak felci İki bacakta felç Vücudun sol ya da sağ yarısında felç Ruh sağlığı kliniğinde kalmayı gerektiren psikotik hastalıklar İki gözde yüzde 100 görme kaybı İki elin kaybı Bir kolun omuzdan ve bir bacağın kalçadan kaybı Her iki bacağın alttan en az 1/3’ünün kaybı Ağır beslenme bozuklukları Yardımcı solunum cihazlarına sürekli bağımlılık Giyinme, beslenme, fonksiyonel mobilite, bağırsak ve mesane bakımı, kişisel hijyen ve tuvalet ihtiyaçları gibi günlük yaşam aktivitelerinin sağlanamaması. HANGİ HASTALIKLAR İÇİN MALUL AYLIĞI BAĞLANIYOR? Malûliyet aylığı bağlanmasını gerektiren hastalıklar şöyle: – Kanser (Baş ve boyunun yumuşak dokusu, cilt, lenfoma, lösemi, multipl myelom, tükrük bezleri, tiroid bezi, meme, sinir sistemi, akciğer, mide, ince ve kalın barsak, karaciğer, safra kesesi, safra yolları, pankreas, böbrek, mesane, genital yollar, prostat, testis, penis kanserleri) – Epilepsi – Demans – Beyin tümörleri – Parkinson sendromu – Serebral palsi – Multiple Skleroz (MS) – Zeka gerilikleri (IQ 50 ve altı) – Şizofreni – Bipolar bozukluk – Görme azlığı – Retina kanamaları – Yardımsız ayakta durmayı engelleyen denge bozuklukları ile birlikte işitme kaybı – Anemi – Kol, bacak gibi organ kaybı – Behçet hastalığı – Gastrointestinal kanamalar – Karaciğer sirozu – Karaciğer nakli – Kalp yetmezliği – Kalp kapak hastalıkları -Endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları - Solunum sistemi hastalıkları – Kalp nakli – Böbrek nakli – Akciğer nakli – Tüberküloz – AIDS