Van’da geçmişte restore edilmeyip kaderine terk edilen tarihi yapılar birer birer ayağa kaldırılıyor. Bu kapsamda yıllardır restore edilmesi için çağrılar yapılan kentin önemli sivil mimari örneklerinden Tahir Paşa Konağı’nda da çalışmalar başladı. Van Valiliği YİKOB tarafından yürütülen rekonstrüksiyon projesiyle 19. yüzyılda inşa edilen konak, kerpiç ve ahşap gibi geleneksel malzemeler kullanılarak aslına uygun şekilde yeniden inşa ediliyor. Bir dönem Van Valisi Tahir Paşa’nın konutu, aynı zamanda Kazım Karabekir Paşa’nın çocukluk yıllarına ev sahipliği yapan yapı, tamamlandığında kültürel ve turistik amaçlı kullanılmak üzere Van’a kazandırılacak. Konuyla ilgili Şehrivan’a konuşan Proje Müellifi ve Mesleki Denetim Kontrolü’nü yapan Van YYÜ Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölüm Başkanı Doç. Dr. Şahabettin Öztürk, “Yapıyı özgün malzemeleriyle ve geleneksel tekniklerle yeniden inşa ederek Van’ın kültürel mirasına kazandırıyoruz.” dedi.
ÖZTÜRK: TAHİR PAŞA KONAĞI VAN’IN KÜLTÜR HAFIZASINDA ÖZEL BİR YERE SAHİP
Öztürk, Tahir Paşa Konağı ile ilgili bilgi vererek, “Tahir Paşa Konağı, 1880’li yıllarda inşa edilmiş Van’ın geleneksel sivil mimari örneklerinden önemli bir yapıdır. Yapı, inşa edildiği dönemden 1990’lı yıllara kadar başta devlet yetkilileri, daha sonra ise özel mülkiyet sahipleri tarafından kullanılmış çok kıymetli bir konaktır. Yapının önemi şuradan kaynaklanıyor: 1880 yılında yapılan bu konakta dönemin birçok valisi kalmıştır. Hatta Kazım Karabekir’in babası Mehmet Emin Bey de görev yaptığı süre boyunca bu konakta yaşamıştır. Dolayısıyla Van’ın kültür hafızasında çok önemli bir yere sahiptir.” dedi.
ZAMANLA KONAĞIN BÜTÜNLÜĞÜ BOZULDU
Konağın zaman içerisinde yıkıldığını belirten Öztürk, “Ne yazık ki 1990’lı yıllardan sonra bakımsızlık ve ilgisizlik sebebiyle yapının düz damı yıkılmıştır. Daha sonraki süreçte mülk sahipleri arasında varislik ve hukuki sorunlar çıkmış, bu nedenle yıllarca bir çözüm üretilememiştir. 2023 yılında ise varislik sorunları ve “İzare-i Şuhu” davası çözüldü. Yapının ön kısmı Elmas Öztürk Hanımefendi’ye kaldı. 2 bin 660 metrekarelik alanın 850 metrekaresi ona geçti. Arka taraf ise Mustafa Zade’nin varislerine kaldı ve onlar da ne yazık ki betonarme, çok katlı yapılar inşa ettiler. Bu durum, yapının bütünlüğünü bozdu.” ifadelerini kullandı.
TARİHİ DOKUYA AYKIRI YAPILAŞMA
Öztürk, konağın bütünlüğünün kaybolduğunu aktararak, “Oysa yapı, önde Tahir Paşa Konağı, arkasında avlusu, daha gerisinde bostan ve bağdan oluşan bir kompleksti. Ancak bütün itirazlara rağmen Bölge Koruma Kurulu tarafından ifraz yapıldı ve konağın bütünlüğü kayboldu. Hemen batısında ve kuzeyinde betonarme yüksek katlı binalar yükseldi. Bu durum, 2863 sayılı yasa kapsamında korunması gereken Van sivil mimarisi için ciddi bir kayıp oldu.” diye konuştu.
TAHİR PAŞA KONAĞI YILLAR SONRA RESTORE EDİLİYOR
Restore çalışmasıyla ilgili bilgi veren Öztürk, “Yaklaşık üç aydır yapının restorasyon çalışmalarına başladık. Ben de projenin müellifi ve denetim sorumlusu olarak süreci yürütüyorum. Van Valiliği ile Elmas Öztürk arasında hazırlanan protokol kapsamında çalışmalar, Van Valiliği YİKOP tarafından sürdürülüyor. Yapı iki kattan oluşmaktadır. Alt katta bir sofa, sol tarafında altı adet simetrik oda bulunuyor. Doğusunda tandırevi, ahır, samanlık gibi tamamlayıcı birimler; batısında ise odunluk yer alıyor. Üst katta tandırevi, samanlık ve odunluk bulunmuyor; sadece sofanın üst kısmında altı odadan oluşan ikinci kat mevcut. Yapı; düz damlı, kerpiç, ahşap, tuğla, yonu ve moloz taş gibi geleneksel Van yapı teknikleriyle inşa edilmiştir.” diye aktardı.
GELENEKSEL KERPİÇ MALZEME KULLANILIYOR
Restorasyonda kullanılan malzemelerle ilgili bilgi veren Öztürk şunları söyledi: “Restorasyonda geleneksel kerpiç malzeme kullanıyoruz. Kerpicin ana malzemesi olan toprağı Van’ın 25 kilometre ötesindeki Yumrutepe’den getiriyoruz. İçine odun külü, kaya tuzu, saman ve su karıştırılıyor. 2-3 gün mayalandıktan sonra 30x30x10 cm ölçülerinde kalıplara dökülüyor. Ortaya çıkan kerpiç son derece dayanıklı; 5 metreden yere atıldığında bile kırılmıyor. Bu da karışımın doğru oranlarda yapıldığını gösteriyor.”
KÜLTÜR EVİ VE BUTİK OTEL OLACAK
Öztürk, Konağın “kültür evi” olarak kazandırılacağını ifade ederek, “Tahir Paşa, 1898-1906 yılları arasında Van’da valilik yapmış, Osmanlı’nın önemli paşalarından biridir. Van’a çok büyük hizmetleri olmuştur. Konakta birçok tarihi olaya da tanıklık edilmiştir. 1987-1990 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı yapıyı onarıp Van Müze Evi ve Kültür Evi’ne dönüştürmeyi gündeme getirdi. 2005’te ise Genelkurmay Başkanlığı burayı askeri müze yapmak istedi. Ancak tüm girişimler başarısız oldu. En son mülk sahibi Elmas Öztürk’ün katkılarıyla, konağı bir “kültür evi” olarak Van’a kazandırma hedefi benimsendi.” diye konuştu.
TAHİR PAŞA KONAĞI NE ZAMAN AÇILACAK?
Öztürk, yapının ne zaman tamamlanacağını açıklayarak, “Konağın içinde kısmen konaklama da olacak. Küçük bir butik otel, geleneksel aile ve konut kültürünü yansıtan iç tefrişlerle birlikte yeniden canlandırılacak. Şu anda 15 usta ve işçi, çoğunluğu Afgan olan, geleneksel yöntemleri bilen kişiler çalışıyor. Ben de restoratör mimar ve öğretim üyesi olarak her aşamayı yakından takip ediyorum. İnşallah belirlediğimiz tarihte yapıyı tamamlayarak Van kültürüne kazandıracağız. Amacımız Van’a ve bölgeye bir kültür değeri kazandırmak. Hedefimiz, bu yılın sonunda, Aralık ayında yapının açılışını gerçekleştirmek.” dedi.
KONAK, KÜLTÜR VE TURİZME KATKI SUNACAK!
Öztürk, konağı sosyo-kültürel ve turizm faaliyetlerinin yapılabileceği bir mekâna dönüştürmeyi amaçladıklarını belirterek, “1979 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından “Tahir Paşa Vali Konağı” olarak tescillenen yapı, Van’ın kültür hafızası açısından eşsiz bir değere sahiptir. Restorasyon tamamlandığında burayı sosyo-kültürel ve turizm faaliyetlerinin yapılabileceği bir mekâna dönüştürmeyi amaçlıyoruz. Bu kapsamda yapının arkasına dikdörtgen planlı, 120 metrekare büyüklüğünde çok amaçlı bir toplantı salonu da inşa ediyoruz. Bu salon günümüzün modern malzemeleriyle yapılıyor çünkü yasa gereği kerpiç kullanmamız mümkün değil.” şeklinde konuştu.