ŞEHRİVAN ÖZEL: ÖMER AYKAÇ/ ORHAN SAĞLAM- 1 milyonu aşkın nüfuslu Van’da Türkiye geneli üretim ve diğer alanların verildiği istatistiklerde kente dair verilere denk gelinmezken tüketim noktasında Van ve bölge illeri öne çıkıyor. Üretim ile tüketim kalemleri göz önüne alındığında genelde aracılık ve ticaret ile piyasasını canlı tutan Van’da TÜİK’in Temmuz-Ağustos ayı başta olmak üzere son dönemlere ait verilerinde de durum bir kez daha ortaya çıktı. TRB2 diye anılan Doğu Anadolu’nun en doğu ucundaki 4 il arasında yer alan Van, güçlü konumuna rağmen istatistiklerde sadece tüketim ve ekonomisine doğrudan katkı sağlayacak artışlarla gündeme gelmeye devam ediyor. Kendi bölgesinde diğer illerle karşılaştırıldığı istatistiklerde önde olsa da Batı illerine göre birçok sektörde, alanda alt sıralarda bulunan Van, üretimden çok tüketimin öne çıktığı istatistikleri ile göze çarpıyor. Sadece ekonomide değil aldığı göç, verdiği göç gibi durumlar başta olmak üzere sınır kenti olmasına rağmen dış ticaretteki düşük hacmi de dikkat çeken Van’da 23 milyar dolar olarak belirlenen 2023 hedefine rağmen her yıl 100 milyon dolar rakamlarına bile yakalanamıyor. Buna rağmen en çok konutun satıldığı, en çok kafe-restoranın açıldığı, en çok aracın trafiğe kayıtlı olduğu iller arasında olan kentte beklenin üretim atağı ise bir türlü gerçekleşmiyor. Organize Sanayi Bölgesi’ndeki üretim alanlarına son yıllarda TekstilKent’le birlikte dahil edilen tekstil üreticilerine rağmen başta tarım olmak üzere sanayi ve benzeri üretimlerde çok alt sıralarda olan Van’da, kişi başına düşen gelir, işsizlik gibi veriler ise sürekli olarak artış gösteriyor. TÜİK RAKAMLARLA BÖLGEYE DAİR İSTATİSTİKLERİ PAYLAŞTI Bölgenin önemli kenti olan Van, Türkiye geneli kıyaslamalarda sık sık sonlarda yer alıyor. Eğitim, sağlık, sanayi gibi verilerde Türkiye’nin son 10 ili arasında gösterilen ve bu durumu yıllardır tartışılan Van, bölge içerisindeki veriler ve kıyaslamalarda ise zirvedeki yerine rağmen bir türlü potansiyeline yakışır bir noktaya gelemiyor. Bölge ve ülkede ekonomisine dair en önemli birinciliği Türkiye’de en çok küçükbaş hayvan sayısının barındığı şehir olması dışında bir çok verisi üretimden çok tüketim ile alakalı olan Van’a dair yeni veriler Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklandı. TÜİK, 2019-2020 yılına dair genel verileri de paylaştığı istatistik de Temmuz-Ağustos ayına dair bazı artışları paylaşarak son aylara ait değerlendirmelerini kamuoyu ile paylaştı. KONUT SATIŞI HER YIL DAHA ÇOK ARTIYOR! TÜİK tarafından paylaşılan verilerde, “2020 yılı Temmuz ayında Türkiye genelinde toplam 229 bin 357 konut satıldı.” Denildi. Aynı ay içerisinde Van’da satılan konut sayısı Temmuz ayı için 1026 olarak açıklandı. Van dışında TRB2 olarak bilinen diğer illerdeki satış oranları ise şu şekilde: Muş’ta 2020 Temmuz ayında 258 konut satıldı. Bitlis’te 2020 Temmuz ayında 242 konut satıldı. Hakkari’de 2020 Temmuz ayında 19 konut satıldı. Ekonominin en çok dalgalanma yaşadığı dönemlerde dahil satış oranı hep yüksek olan Van pandemiye rağmen bu anlamdaki grafiğini çok bozmadan devam ettirmiş oldu. YENİ YAPILARLA İLGİLİ TALEP DE ARTIŞTA Türkiye İstatistik Kurumu’nun Temmuz ayı Yapı İzin İstatistikleri başlığı altında Ocak- Haziran 2020 tarih aralığında Yapı ruhsatı verilen yapıların yüz ölçümü de paylaşıldı. Bu anlamda Türkiye geneli yapı ruhsatı verilen yapıların artış oranı yüzde 40,8 arttı. Yapı ruhsatı istatistiklerinin paylaşıldığı açıklamada, “Van’da 2020 yılı ilk 6 ayında yapı ruhsatı verilen daire sayısı 1157 olarak ifade edildi. Aynı ayda Muş’ta yılın ilk 6 ayında yapı ruhsatı verilen daire sayısı 581, Bitlis’te 1556, Hakkari’de ise 262 oldu.” Denildi. Temmuz ayında 138 bin 883 adet taşıtın trafiğe kaydının yapıldığını duyuran TÜİK, dört bölge ilinin de trafiğe kayıtlı araç sayısını paylaştı. Açıklamada, “Van’da motorlu kara taşıtları sayısı Temmuz ayı sonu itibarıyla 76 bin 552 oldu.” Şeklinde ifadelere yer verildi. Trafiğe kayıtlı araç sayısının ciddi anlamda yüksek olduğu Van dışında diğer bölge illerindeki sayılar ise şu şekilde paylaşıldı: “Muş’ta motorlu kara taşıtları sayısı Temmuz ayı sonu itibarıyla 33 bin 558, Bitlis’te motorlu kara taşıtları sayısı Temmuz ayı sonu itibarıyla 22 bin 241, Hakkari’de motorlu kara taşıtları sayısı Temmuz ayı sonu itibarıyla 9 bin 103 oldu.” Halen bir çevre yolu olmayan, kentin trafiğini kaldırmayacak oranda yolu olan Van’da, araç sayısı kentte ulaşımı ise neredeyse artık imkansız hale getiren bir seviyede ilerliyor. VAN LÜKS ARAÇTA DA DİKKAT ÇEKİYOR TÜİK’in trafiği kayıtlı araç sayısı konusundaki yeri ile durumu öne çıkan Van’da dikkat çeken bir diğer detay ise lüks araçların fazlalığı. Genel manada bir değerlendirme yapıldığında diğer kentlere göre araç sayısı oldukça fazla olan Van’da, 65 plaka ile tescil ettirilen araç kadar Ankara, İstanbul, İzmir trafiğine kayıtlı araç da bolca bulunuyor. Bununla birlikte lüks araçlar konusunda da Van dikkat çeken bir noktada bulunuyor. Kendi ile aynı seviyedeki illere göre çok lüks aracın trafikte bulunduğu kentte, ÖTV oranı son dönemlerde zirveye çıkan ithal ve lüks araçlar hız kesmeden trafikte yerini almaya devam ediyor. Dünyanın en büyük markaları trafikte bolca boy gösterirken, bazı otomobil satıcıları yüksek satışlardan dolayı bazı dönemlerde birkaç ay sonrasına kadar sıra verecek kadar çok araç satıyor. SADECE EN ÇOK TÜKETEN DEĞİL EN ÇOK GÖÇÜ ALAN DA VAN! 2019 yılına ait göç istatistiğinin de paylaşıldığı veride, Türkiye’ye 2019 yılında gelen yabancı uyruklu nüfus içinde ilk sırayı yüzde 14,5 ile Irak vatandaşları aldığı belirtildi. Irak’ı, yüzde 13,8 ile Türkmenistan, yüzde 8,2 ile Afganistan, yüzde 7,5 ile Suriye ve yüzde 7,3 ile İran vatandaşları izledi. Öte yandan Van sınır kenti olması itibariyle en çok göç alan illerden birisi olarak üst sıralardaki yerini korudu. Yurt dışından Türkiye ye 677 bin 42 kişinin göç ettiğinin belirtildiği açıklamada bölge illeri ile ilgili olarak yurt dışından Van’a 2 bin 22 kişi, Muş'a 229 kişi, Bitlis'e 150 kişi, Hakkari’ye 918 kişi göç etti.” Şeklinde ifadelere yer verildi. RESMİ RAKAMLAR KAÇAK GEÇİŞİN ÇOK ALTINDA! Öte yandan 2019 yılı için sadece 2 bin 22 yabancı uyruklunun kente göç ettiğini gösteren rakamlara rağmen Van kaçak girişlerde de zirvedeki yerini koruyor. Kente her gün yüzlerce göçmen kaçak yollarla giriyor. Büyük kısmı Van üzerinden başka illere geçen göçmenlerin hatırı sayılır bir kesimi ise Van’da ya yakalanıyor ya da büyük talihsizlikler ile karşılaşıyor. Son yıllarda kimi karda donarak, kimisi tıka basa doldurulduğu araçla kaza geçirerek hayatını kaybeden göçmenler son zamanlarda da Van Gölü üzerinden karşıya geçmeleri ile gündeme geliyor. Bilindiği gibi geçtiğimiz aylarda da Van Gölü üzerinde onlarca kaçak göçmeni taşıyan bir tekne batmış ve 60’ın üstünde düzensiz göçmen Van Gölü’nün sularında can vermişti. DOĞURGANLIK YÜKSEK, GENÇLER FAZLA AMA İŞ YOK! Türkiye’de artan toplam doğurganlık hızı oranı 1,88 olarak açıklanırken, Van bu noktada bölge illeri ile birlikte Türkiye ortalamasının üstünde bir profil çizdi. Muş ve Bitlis’in Van’a göre doğurganlık oranının daha yüksek olduğu dikkat çekerken, 2020 yılına dair veriler şu şekilde paylaşıldı: “Van’da toplam doğurganlık hızı 2,84 çocuk oldu. Muş’ta toplam doğurganlık hızı 3,15 çocuk, Bitlis’te 2,88 çocuk, Hakkari’de ise 2,32 çocuk oldu.” Ailelerdeki yüksek nüfus sayısı refah seviyesinde de doğrudan pay sahibi olurken Van’da kalabalık ailelerdeki gençlerin büyük çoğunluğu eğitim, iş alanında öne çıkmaktan ziyade Türkiye’nin batı illerine göç veren işçi kesim ya da işsiz kesim dikkat çekiyor. İşsizlik oranı her geçen yıl daha da artan Van, bu anlamda Türkiye’nin en çok genç nüfusuna sahip kentlerinden birisi olarak da biliniyor.