ŞEHRİVAN ÖZEL: HAMİT KARAKUŞ- Türkiye’de son dönemde yaşanan ekonomik dalgalanmayla birlikte zor bir süreçten geçen esnaf, döviz kurunda yaşanan değişkenlik, piyasalardaki güvensiz ortam, arz-talep dengesinin eskiye oranlar düşmesinden dolayı zor bir süreçten geçiyor. Van’da da her geçen gün kepenk kapatan, büyük borçlardan dolayı sıkıntı yaşayan esnaflarla ilgili haberler gelmeye devam ediyor. Geçtiğimiz yıldan bu yana etkili olan ekonomik sıkıntılar Vanlı esnafa do zor günler yaşatmaya devam ediyor. Döviz hareketliliği, fahiş zamlar, pazarın küçülmesi gibi türlü sebepler Van’da da esnafa büyük sıkıntılar yaşattı. Organize sanayi bölgesinde üreticinin üretimi yüzde 40’lara kadar düşürdüğü süreçte, birçok esnaf da batıp kepenk kapattı. Yaşanılan sıkıntılardan dolayı çeki, senedi yazılan, dükkanını kapatan, çareyi tefecide arayan esnafların sayısı her geçen gün artarken kira, elektrik, su, doğalgaz, vergi, SGK ve BAĞKUR prim borçları ödeyemeyen esnaf zor sürecin üstesinden gelebilmek adına hükümetten yeni adımların atılmasını bekliyor. Van’ın son dönemlerdeki piyasa istatistikleri de tabloyu net bir şekilde ortaya koyarken Vanlı esnaftan ve Van Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği (VANESOB) Başkanı İsa Berge’den değerlendirmeler geldi. Berge hükümete esnafa destek çağrısı yaparken en azından “Esnafın borçlarından kurutulabilmesi için sıfır faizli 50 bin TL’lik can suyu kredisi verilmeli” dedi. Esnaf da mevcut durumdan kurtuluş için hükümet desteğinin şart olduğunu vurguladı. 2019 YILINDA KREDİLER DE ARTTI TAKİPLER DE! Mevcut ekonomik sıkıntılar esnafı da vatandaşı da sıkmaya devam ederken konuyla ilgili istatistikler de mevcut sıkıntıları ortaya koydu. Fintürk Bankacılık verilerine göre; Van’da toplam nakdi kredi kullanımı 2018 yılında 6 milyon 693 bin 319 TL iken, toplam çekilen nakdi kredinin 271 bin 307 TL’si takibe alındı. Krizin iyice hissedildiği 2019 yılında ise daha ilk 6 ayda kullanılan kredi önceki yılı geride bıraktı. 2019 yılının 6 ayında toplam nakdi kredi kullanımı 7 milyon 162 bin 775 TL’yi buldu. Çekilen yüksek oranda nakdi kredinin 352 bin 792 TL’si takibe alındı. Takibe alınma oranı %4,92 iken, Bu oran 2018 yılında %4,05 oranında seyretti. Takibe alınma oranı bir önceki yıla oranla artış gösterirken, mevduat miktarı ise, bir önceki yıla göre arttı. PROTESTO EDİLEN SENET SAYISI DA KARŞILIKSIZ ÇEK SAYIDI DA ARTIYOR! Yine Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi verilerine göre; Van’da protesto edilen senet sayısı da bir önceki yılın 6 aylık verilerine göre artış gösterdi. 2018 yılında protesto edilen senet sayısı 4 bin 609 iken, 2019 yılının ilk aylık verilerinde bu sayı 2 bin 892 sayısına ulaştı. 2019 yılının Haziran ayında bir önceki aya göre %14,51 artarak 576 adet oldu. Yine TBB Risk Merkezi verilerine göre; Van’da karşılıksız çek sayısı bir önceki yılın 6 aylık verilerine göre artış gösterdi. 2018 yılında karşılıksız çek sayısı 5 bin 338 iken, 2019 yılının ilk aylık verilerinde bu sayı 3 bin 370 seviyesine çıktı. AÇILAN İŞ YERİ SAYISI AZALIYOR, KAPANAN İŞ YERİ SAYISI ARTIYOR Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’ndeki verileri göre; 2018 yılının ilk 6 ayında Van’da 241 şirket kurulurken, 2019 yılının ilk 6 ayında kurulan şirket sayısı 163 düştü. Kurulan şirket sayısında %32,36 oranında düşüş yaşandı. 2018 yılının ilk 6 ayında açılan kooperatif sayısı 5 iken, 2019 yılının ilk 6 ayında bu sayı 2’ye düşerek % 60 oranında azaldı. 2018 yılının ilk 6 ayında açılan gerçek kişi ticaret işletme sayısı 174 iken, 2019 yılının ilk 6 ayında sayı 102’ye düşerek % 41,37 oranında azalma yaşandı. 2018 yılının ilk 6 ayında Van’da kapatılan şirket sayısı 30 iken, 2019 yılının ilk 6 ayında bu rakam 34'e yükseldi. % 47,82 oranında artış gösterdi. VAN ESNAFI DERTLİ… “SENET VE ÇEK YAZDIRAMIYORUZ” Öte yandan son dönemde yaşanan ekonomik dalgalanmayla birlikte zor bir süreçten geçtiklerini belirttiren kent esnafı da sorunlarını Şehrivan aracılığı aktardı. Piyasanın son dönemde kısır döngüye girdiğini ifade eden Vahdettin Çalım adlı esnaf, iş yapamadıklarında dolayı zor bir süreçten geçtiklerini belirtti. Çalım, “Eskiye oranla ödemelerimizi yapamıyoruz, var olan ödemelerimizi ise, eş dosttan borç alarak ayakta kalmaya çalışıyoruz. Esnaf olarak zor bir süreçten geçiyoruz. Senet ve çek yazdıramıyoruz. Gün geçtikçe sıkıntılar büyümeye devam ediyor. Fiyatlar gün geçtikçe artmaya başladı, alım gücü düşmeye ve kârımızın düşmesine sebep oldu. Bundan dolayı sıkıntı yaşıyoruz” “BORÇLA, HARÇLA AYAKTA DURMAYA ÇALIŞIYORUZ” Ahmet Erdem adlı esnaf, son dönemde yaşanan ekonomik dalgalanmadan dolayı zor bir süreçten geçtiklerini ifade ederek, yaşanan sıkıntıların giderilmesi adına yeni adımların atılması gerektiği söyledi. Erdem, “Türkiye zor bir süreçten geçtiğini hepimiz biliyoruz, görüyoruz. Bizler esnaf olarak; yaşanan sıkıntıyı en derinden hisseden kesim olarak piyasadaki arz-talep dengesinin azalmasından dolayı maddi anlamda problem yaşıyoruz. Bizler ayakta kalmaya çalışıyoruz, borç harç ederek bir şekilde işleri döndürmeye gayret gösteriyoruz. Senet ve çek yazdırmak bu dönemde çok zor, güvensiz bir ortam mevcut o yüzden senet ve çek yazan olmuyor” ifadelerini kullandı. ARTIK İŞYERİMİZİ ÇEVİRECEK DURUMDA DEĞİLİZ! Erhan Demirel adlı esnaf, zor bir süreçten geçtiklerini ve kiralarını ödeyemeyecek durumda olduğunu söyledi. Bu sürecin bir an evvel düzelmesini istediklerini dile getiren Demirel sözlerini şöyle sürdürdü: “Türkiye’de yaşanan ekonomik sıkıntıların bugün-yarın düzelecek umuduyla bekliyoruz. Şu an tek temennimiz, aldığımız ürünleri satarak giderlerimizi çıkarmaktır. İşletmemizin kira, yeme-içme, personel maaşı, elektrik, su ve diğer giderleri topladığımızda artık çevirecek durumda değiliz. Güvensiz bir ortamdan dolayı çek-senet yazdıramıyoruz. Öncellikle bu ortamın giderilmesi gerekiyor, hükümetin bu noktada esnafa yansıyacak adımların atması gerektiğini düşünüyorum” diye belirtti. VESOB BAŞKANI BERGE, VAN’DAKİ ESNAFIN DURUMUNU VE KENTTİN SORUNLARINI TEK TEK AÇIKLADI Konuya ilişkin açıklamalarda bulunan Van Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği (VANESOB) Başkanı İsa Berge, Van’ın sorunlarının çözümü ve her anlamda müreffeh bir Van için, yeni Van’ın kurulması gerektiğini söyledi. Berge de Van esnafının mevcut durumunu verilerle ortaya koyarken şu ifadelere yer verdi: “Van geneli terkin ile yeni yapılan sicil kayıtlarına baktığımızda 1 Ocak 2019’dan 16 Ağustos 2019 Cuma gününe kadar 1.079 esnaf yeni kayıt yaptırırken, 376 esnaf kepenk kapatmıştır. Bunun yanında problemlerden birisi de kayıt dışı esnaftır.” Dedi. Van’da yaklaşık 20 binin üzerinde kayıt dışı esnaf olduğunun altını çizen Berge, “Hükümetimizin bu konuda topyekûn bir mücadele başlatması gerektiğini düşünüyoruz. Çünkü kayıt dışı esnaf vergisini, kirasını ve primini ödeyen esnafa bir hakarettir. Ayrıca kayıt dışı esnaf kayıt dışı ekonomi demektir, yani milli servete zarardır. İlgili devlet kurumları ve belediyeler üzerine düşeni yapmalıdır. Deniz ticaret odalarına kayıtlı olan tacirler için uygulanan ÖTV’siz akaryakıt alımı uygulamasından esnaf ve sanatkarlar odalarına kayıtlı esnaf ve sanatkarların da yararlanması sağlanmalıdır. Taksici esnafımızın ÖTV’siz akaryakıt alması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.” “ESNAF KAN AĞLIYOR!” Bir yıl sonra başlamak kaydıyla 4 yıl geri ödemeli sıfır faizli 50 bin TL’lik can suyu kredisinin verilmesini isteyen Berge, “Esnafa sıfır faizli can suyu kredisi en son 2008 yılında verildi. Ekonominin canlanması için esnafa can suyu kredisi verilmeli. Krediden faydalanan esnaf böylece biraz daha rahat nefes alacaktır.” şeklinde konuştu. “İranlı ve Iraklı misafirlerimizin geldiği dönemlerde Van esnafının yüzü gülüyor fakat dönemsel getiriler sorunlara çözüm olmuyor.” diyen Berge, şöyle konuştu: “Kira, elektrik, su, doğalgaz, vergi, SGK ve BAĞKUR prim borçları, son dönemlerde art arda gelen zamlar derken, esnaf adeta kan ağlıyor. Prim ödeme gün sayısı 9 bin günden 7 bin güne indirilmesi gerekiyor. Öte yandan dev markalar ve zincir marketler ile rekabet edemeyen esnafımız ayakta kalma mücadelesi veriyor. Hükümetimiz geçmiş dönemde olduğu gibi bu zor dönemde de esnafımızın yanında olmalıdır. Elektrik, su ve doğalgaz faturalarında esnafa özel bir tarife uygulanmalıdır.” “HÜKÜMETİMİZ YENİ ADIMLAR ATMALIDIR” Berge, esnaf ve sanatkarların bazı sorunlarını sıraladı: “Bölgeler arasındaki gelişmişlik farkının en aza indirilmesi adına 5 ya da 10 yıllığına vergi muafiyeti ya da indirim uygulanmalıdır. Küçük esnaf için esnaf muafiyeti getirilmeli ve basit usul uygulamasına devam edilmelidir. Kara liste nedeniyle esnaf krediye kolayca ulaşamıyor. Tüm bankaların uymak zorunda olacağı etkin bir sicil affı getirilmelidir. Kayıt dışı esnaf kayıt altına alınmalıdır. Kredi ve kefalet kooperatiflerinin plasman ihtiyacı karşılanmalıdır. SGK ve Bağkur primlerinde indirime gidilmelidir. Prim ödeme gün sayısı 9 bin günden 7 bin güne indirilmelidir. Sosyal güvenlik destek primi kesintisi kaldırılmalıdır. Prim borcu bulunan esnaf ve sanatkarlar sağlık hizmetinden yararlandırılmalıdır. Sağlık hizmetlerinden yararlanmak için katılım payı alınmamalıdır. 1 Ocak 2008’den itibaren ücretliler için getirilen asgari geçim indirimi uygulaması esnaf ve sanatkarları da kapsamalıdır. Taksici esnafımızın ÖTV’siz akaryakıt alması için gerekli düzenleme yapılmalıdır. Deniz ticaret odalarına kayıtlı olan tacirler için uygulanan ÖTV’siz akaryakıt alımı uygulamasından kayıtlı esnaf ve sanatkarların da yararlanması sağlanmalıdır.” “DEVLET BANKALARI ESNAFIN YANINDA OLMALIDIR” Devlet bankalarının esnafın yanında olması gerektiğini vurgulayan Berge, “Sicil affı getirilerek tüm esnafın kredi imkanından faydalandırılması elzemdir. Çeki ve senedi yazılan esnafın sicili bozuluyor bu da kredi almasının önüne geçiyor. Van’da çeki-senedi yazılmayan esnaf sayısı hayli azdır, bankaların çıkardığı zorluklar nedeniyle esnafımız kredi alamamaktadır.” ifadelerini kullandı. BERGE: VAN ESOB OLARAK PROJELERE DESTEK VERMEYE HAZIRIZ Söz konusu adımların atılması durumunda Van’ın en önemli sorunları arasında yer alan genç işsizliğin de azalacağını ve herkesin kazandığı bir dönemin başlayacağını vurgulayan Berge, milletvekillerinin Van için daha fazla lobi yürütmesi gerektiğini, Van’ın ve Türkiye’nin 2023 vizyonuna ulaşabilmesi adına Van ESOB olarak, Van’ın ivmesini hızlandıran projelere destek vereceklerini sözlerine ekledi.