Ömer Aytaç AYKAÇ/Özel Sanayi, turizm, inşaat yatırımları konuşuladursun, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) sürpriz bir sektörde Van’ı Türkiye’nin gözdesi haline getirmenin hazırlıklarını yapıyor. DAKA, Türkiye’nin en çok güneş gören illerinden biri olan Van için 7 milyon TL’lik bir bütçe ayırdı, 50’nin üzerinde lisansız elektrik üretimi projelerinin sunulduğu programda aralarında yabancı yatırımcıların da bulunduğu 13 firmanın başvurusu kabul edildi. Yatırımlarla kentte 5 megavatlık bir güneş enerjisi santral kapasitesi oluşması için çalışmalar sürdürülürken, Van’ın sadece güneş enerjisinden elektrik üretimi değil, üretime yönelik ekipmanların üretimi ile de ciddi bir cazibe merkezi olması bekleniyor. Özellikle yaşanan deprem felaketinden sonra sanayi, inşaat, turizm gibi birçok alanda yapılan yatırımlar ile adeta yeniden canlanan Van, DAKA’nın da ciddi şekilde desteklediği bu sektör ile geleceğin lider illerinden biri olacak. Güneş enerjisi global radyasyon ve güneşlenme süreleri değerleri ile GES (Güneş Enerjisi Santrali) elektrik üretim verimliliği açısından Türkiye’de birinci sırada yer alan Van, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA)’nın 2012 yılı sonunda sunduğu 7 milyon TL bütçeli mali destek programı ile geleceğin yenilenebilir enerji konusunda da Türkiye’nin lideri olmaya hazırlanıyor. 2010 yılında Akdamar Adası’nın elektrik enerjisi ihtiyacını karşılamak amacıyla Türkiye’de en yüksek kurulu elektrik gücüne sahip 19,6 kilowatt’lık bir güneş enerji santrali ile projenin startını veren DAKA, aralarında yabancı şirketlerin de bulunduğu firmaların yapacağı 300 milyon Avroluk yatırımla yenilenebilir enerjide en yüksek kapasiteye sahip il olmak için kolları sıvadı. 2012 yılı sonunda yenilenebilir enerji potansiyelini değerlendirmek için ‘Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kullanımının Özendirilmesi Mali Destek Programı’nı başlatan DAKA’nın 7 milyon TL’lik programına 52 firma başvurdu. Aralarında yabancı yatırımcılarının projelerinin de bulunduğu 13 proje başarılı oldu. Toplamda 5 megavatlık kurulu güce sahip santraller ile lisanssız elektrik üretimi yapması beklenen bu yatırımcılardan biri olan Türk-İsviçre ortaklığında bir şirket invertör üretim tesisi için OSB’de temelleri atma çalışmalarına başladı. AKDAMAR’DAN BAŞLADI, VAN’I SARACAK DAKA’nın öncülüğünde ilk olarak 2010 yılında Akdamar Adası’nın ihtiyacını karşılamak için kurulan enerji santrali ile ilgili çalışma, 2011 yılında ulusal ve uluslararası birçok firmanın katıldığı Van 1. Güneş Enerjisi Sempozyumu ile devam etti. Sempozyumu düzenlenen birçok rapor ve analizler izledi. Van’ın güneş enerji üretimindeki bu potansiyelini dünyaya aktarmak isteyen DAKA birçok tanıtım etkinliğinde bulundu. Bunu 7 milyon TL bütçeli yenilenebilir enerji desteği izledi. 23-24 Kasım 2012 tarihlerinde ulusal ve uluslararası geniş bir katılımla “Tuşba Yenilenebilir Enerji Sempozyumu” da düzenleyen DAKA, Enerji Bakanlığı’nda Türkiye’de ikinci en yüksek kotayı almasını sağlayarak, dünyanın gözünü Van’a çevirmesini sağladı. Başarılı bulunan ve ilk etapta yatırım için DAKA’nın destekleyeceği 13 yatırımcı Van’da invertör üretim fabrikası, güneş paneli entegre üretim tesisi, panel entegrasyonu ve güneş yapısal mekaniği imalatı, güneş enerjisi elektrik santrali ve rüzgar enerjisi santrali yapacak. Bu yatırımlar sayesinde belki de 5 yıl içinde Van’ın çevresi güneş enerjisi tarlaları ve rüzgar gülleri ile süslenecek. İlk etapta güneşten kendine yetecek elektrik enerjisini üretmeyi hedefleyen DAKA’nın ikinci hedefi ise Türkiye’nin elektrik enerjisi ihtiyacının önemli bir bölümünü Van’ın güneş enerjisi potansiyelinden sağlamak. GÜNEŞLENMEDE VAN LİDER! Güneş enerjisi açısından Türkiye’nin en çok güneş alan illeri arasında birinci sırada yer alan Van; Muş, Bitlis, Hakkari ile birlikte 6’ncı bölge olarak anılan TRB2 adlı bölgede yer alıyor. Uygun arazi yapısı ve güneş enerjisi elektrik santral yapımında gerekli teknik şartları karşılama açısından, güneş radyasyon değeri oldukça yüksek olan Antalya ve Karaman gibi illerin önünde 1’inci sırada bulunan Van yıllık 3 bin 68 saatlik bir güneşlenme süresi ile güneş enerjisi yatırımlarında tüm dünyanın dikkatlerini üzerine çekiyor. Direkt radyasyon bakımından Türkiye’nin en yüksek güneş enerjisi girdisine sahip olan Van’ın bu potansiyeli DAKA’nın 2010 yılından beri yürüttüğü çalışmalar ile sürekli gündemde tutulmaya çalışılıyor. Sürekli olarak düzenlenen seminerler ve toplantılar ile Van’a gerek uluslararası gerekse de ulusal yatırımcıların gelmesinde büyük katsı sağlayan DAKA, aynı zamanda yerelde birçok kurumun da güneş enerjisinden kendi elektriklerini üretmelerine de ön ayak olacak. VANLI KURUMLAR DA HAZIR Van’ı gelecekte güneş enerjisi elektrik ve ekipman üretimi noktasında Türkiye’de ve dünyada lider bölge haline getirmek için çabalayan DAKA, iki yılı aşkın süredir sürdürdüğü çalışmaların meyvesini almış gibi görünüyor. Zira bu projeler kapsamında İsviçre ve Almanya'da faaliyet gösteren iki firmaya Van OSB’de 155 dönüm arazi tahsis edildi. İnvertör fabrikası kurmayı hedefleyen İsviçre-Alman ortaklığı bir firma Organize Sanayi Bölgesi'nden (OSB) yer tahsis etti ve resmi yatırım sürecini başlattı, bir diğer Türk-Alman ortaklığı şirket ise Van’da 400’ü aşkın bir istihdam sağlayacak güneş paneli entegre üretim tesisi için çalışmalara başladı. Yatırım süreci yabancı yatırımlarla da sınırlı kalmadı. Aralarında Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Çatak Belediyesi ve Van İl Özel İdaresi’nin de bulunduğu kurumlar da kendi elektrik enerjisi ihtiyaçlarını karşılamak projelerini sundu ve projesi kabul edilen 13 güneş enerjisi yatırımcısı arasına isimlerini yazdırdı. BAKANLIK DA ‘VAN’ DEDİ DAKA’nın uzun süredir Van’ı lider konuma taşımak için çalışmalarını yürüttüğü güneş enerjisi alanında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından da desteklendi. Bakanlık 8 Ocak 2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan kararı ile “31.12.2013 tarihine kadar güneş enerjisine dayalı üretim tesislerinin toplam gücü 600 Megawatt’dan fazla olamaz” kararı ile bu sektörün detaylarını da belirlemiş oldu. Bakanlığın 600 MW’lık güneş enerjisi yatırım kotasında Türkiye’de Konya’nın(92MW) ardından en yüksek ikinci payı(77 MW) verdiği Van’da güneş enerjisi santralleri ilk olarak Başkale 380kV, Engil, Erciş, Van, Van 380kV trafo merkezlerine bağlanacak. VAN TÜRKİYE’NİN ELEKTRİK İHTİYACINNIN YÜZDE 6’SINI KARŞILAYABİLİR Toplamı yaklaşık 2500 MW kurulu güçte GES yatırım kapasitesine karşılık gelen mera alanları dikkate alındığında, Van’da güneş enerji sistemleri toplamı en az 7.000 MW kurulu güce karşılık gelen büyük bir saha potansiyeli bulunuyor. Öte yandan DAKA’nın program çerçevesinde Van’ın yapısı ve üretime geçilmesi halindeki verimliliği hakkında şu verilere yer veriliyor, “Van’da teknik olarak iletim sistemine bağlanabilir özellikte güneş enerjisi santrali (GES) yapımı için uygun vasıfsız arazilerin toplam büyüklüğü yaklaşık 240 km2 olup, 14 milyar Euro yatırım büyüklüğündeki en az 7.000 MW kurulu güçte güneş enerjisi santraline karşılık gelmektedir. Bu potansiyelin hayata geçirilmesi durumunda bugünkü orta seviye teknolojilerle Türkiye’nin yıllık elektrik tüketiminin (2010 yılı elektrik enerjisi tüketimi 21 TWh) yaklaşık yüzde 6’sı Van İli’nden karşılanabilecektir. Aynı zamanda sahip olunan potansiyel Türkiye’nin mevcut kurulu elektrik gücünün yüzde 16’sına denk gelmektedir. Enerji Bakanlığı’nın 2023 yılı güneş enerjisi elektrik kurulu güç hedefi 5000 MW’tır. Van İli bu yatırım hedefinin çok daha fazlasını karşılayabilecek potansiyele sahiptir.” HEM İSTİHDAM SAĞLAYACAK, HEM EKONOMİYİ CANLANDIRACAK Öte yandan DAKA’nın iki yıldır süren çalışmalarının ardında sadece güneş enerjisine yönelik çalışmalar değil, bu sistemin Van’a kazandıracakları konusunda da ciddi tespitler yer alıyor. DAKA’nın yaptığı değerlendirmelere göre 2011 yılında yaşanan büyük depremler ile sarsılan Van güneş enerjisine yönelik yatırımların yapılması halinde ilk etapta 12 bin kişilik geçici, 1100 kişilik de bir kalıcı istihdam yaratılacağını öngörüyor. Diğer bir öngörü ise; GES yatırımlarında işletme aşamasına kadar 124 milyon Avro, işletme aşamasında ise her yıl en az 12 milyon Avro’luk bir gelir Van İli ekonomisine aktaracak. Bu sayede hem Van’da istihdam artacak hem de ekonomi canlanacak. VATANDAŞ DA KAZANÇLI ÇIKACAK Öte yandan güneş enerjisi ile ilgili bölgede gerçekleştirilecek uygulamalar ve yatırımlar sayesinde bölgede başta turizm ve imalat sanayi olmak üzere diğer sektörlerin gelişiminde ciddi katkılar sağlanacak. Gerek yerel sermayenin arttırılmasında ve harekete geçirilmesinde, gerekse de il genelindeki verimsiz arazilerin değerlendirilmesinde, üniversite-sanayi işbirliğinin geliştirilmesinde, yenilenebilir enerji kullanımının yaygınlaştırılmasında ve özendirilmesinde, nitelikli personel istihdamında il ve bölge insanına ciddi katkılar sunulacak. Bu şekilde Hakkari’den Van’a, Bitlis’ten Muş’a kadar verimsiz diye nitelendirilen arsalar güneş enerjisi tarlaları ve rüzgar gülleri ile donatılacak. Bu sistem ile hem Van hem de vatandaş kazanacak. ELEKTRİK SORUNU GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ÇÖZÜLÜR MÜ? DAKA’nın yürüttüğü yenilenebilir enerji sistemleri ile ilgili çalışmanın en önemli katkısı da hiç şüphesiz Van’ın yıllardır kanayan yarası haline gelen elektrik sıkıntısının çözülmesi olacak. Projelerin hayatı geçirilmesi halinde Van’ın elektrik sorunun ciddi ölçüde çözüleceğinin belirtildiği çalışmada DAKA, konu ile ilgili olarak şu verilere yer veriyor, “Van İli’nde enerji nakil hatları ve trafo merkezleri bağlantı kapasitesi 2011 yılı sonu itibari ile 1375 MVA’dır. Van İli’nin Türkiye ile İran arasındaki enterkonnekte sistem ile enerji koridoru konumunda olması ve devam eden enerji nakil altyapı yatırımları ile Van İli GES yatırımları açısından çok uygun ve avantajlı durumdadır. Ayrıca TEİAŞ 17. İletim ve Tesis İşletme Grup Müdürlüğü tarafından trafo merkezleri bağlantı kapasitesinin kısa süre içerisinde mevcut kapasitenin en az iki katına çıkarılabilecek altyapıya uygun olduğu bildirilmiştir. Tüm bu veriler Van ilinde 1000MWp’lik bir GES yatırımının teknik açıdan rahatlıkla gerçekleştirilebileceğini göstermektedir.”