ŞEHRİVAN HABER: FATMA NUR POLATCAN-UĞURCAN DEMİR Doğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük ve önemli kentlerinden biri olan Van, kronikleşmiş sorunlarıyla gündeme gelmeyi sürdürüyor. Doğal güzelliklerine, tarihi yapılarına gölge düşüren problemleri bir türlü çözüme kavuşmayan Van, TÜİK’in verilerine göre 2021’de ihracatta 69, eğitimde 75, kişi başına düşen milli gelirde 77, GSYH’de 80, en yaşanabilir kentler arasında 71, en çok göç veren iller arasında 5’inci sırada yer aldı. Yine Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmalarının (SEGE) verilerine göre, Türkiye’de 973 ilçenin gelişmişlik sıralamasında Van’ın 8 ilçesi en son sıralarda yer aldı. Bu gibi birçok sıralamada sonlarda yer alan Van, bağımsız bir grup araştırmacı ve sivil toplum gönüllüsü tarafından hazırlanan ve TÜİK temelli bir çalışma olan Eşitsizlik Bülteni’nin ‘Çalışma Hayatı’ araştırmasına göre hem istihdam hem de işsizlik oranında yine memnun olmayan bir görüntü verdi. EŞİTSİZLİK BÖLGESİNDE VAN’DA YER ALIYOR… TÜİK’geçtiğimiz yıllarda paylaştığı veriler ve bir dizi parametrelerin de dahil edilerek hazırlanan Eşitsizlik Bülteni, birçok farklı kurumdan aldığı güncel veriler ışığında Türkiye’deki bölgesel eşitsizliği inceledi. Eşitsizliği gözleyebilmek adına ağırlıklı olarak TÜİK’in düzenlediği “İllerde Yaşam Endeksi” çalışmasında kullandığı göstergelere odaklanan araştırma Van ve bölge illerinin içinde bulunduğu durumu net bir şekilde fotoğraflayan veriler ve göstergeler paylaştı. Bu göstergeler; konut, çalışma hayatı, gelir ve servet, sağlık, eğitim, çevre, güvenlik, sivil katılım, altyapı hizmetlerine erişim, sosyal yaşam ve yaşam memnuniyeti olarak listelendi. Bültende TÜİK verilerinin yanı sıra hem Türkiye’de hem de dünyada resmi ve bağımsız veri kuruluşları tarafından üretilmiş verilerden de faydalanıyor. Eşitsizlik Bülteni’ndeki Eşitsizlik Bölgesi’nde 16 il yer alıyor ve bu iller arasında Van’da var. VAN, İSTİHDAMDA SONDAN 3’ÜNCÜ… Eşitsizlik Bülteni’ndeki ‘Çalışma Hayatı’ araştırmasında istihdam oranı, işsizlik oranı, ortalama günlük kazanç, işinden memnuniyet oranı esas alındı. İstihdam oranına bakıldığında en düşük istihdam oranına sahip bölgelerin Eşitsizlik Bölgesi illerinin yoğunlukta olduğu bölgeler olduğu görülüyor. 26 bölgenin baz alındığı araştırmada TRB2 bölgesinde yer alan Van, yüzde 36,4 ile son 3’te yer alıyor. Eşitsizlik Bölgesi illerinin yoğun bulunduğu bölgelerdeki ortalama istihdam oranı yüzde 34,8 iken Türkiye’nin geri kalanında yüzde 44,1. Tüm bölgelerin istihdam oranlarının ortalaması yüzde 45,2 olduğu hesaba katılırsa Eşitsizlik Bölgesi’nin istihdamda Türkiye’nin geri kalanına göre ne denli geride olduğu görülüyor. İSTİHTAM AZ, İŞSİZLİKTE DE VAN ZİRVEDE Eşitsizlik Bülteni’ndeki işsizlik oranına bakıldığında TRB2 bölgesinde yer alan Van, yüzde 23,6 ile, 26 bölge içerisinde ilk 2’nci sırada yer aldı. Araştırmaya bakıldığında en yüksek işsizlik oranına sahip bölgelerin Eşitsizlik Bölgesi illerinin yoğun bulunduğu bölgeler olduğu görülüyor. Eşitsizlik Bölgesi illerinin yoğun bulunduğu bölgelerdeki ortalama işsizlik oranı yüzde 20,3 iken Türkiye’nin geri kalanında yüzde 10,9. Eşitsizlik Bölgesi’ndeki işsizlik oranının Türkiye’nin diğer bölgelerine göre yaklaşık iki kat daha yüksek olduğu görülüyor. Kadın ve erkek işsizlik oranlarına bakıldığında Eşitsizlik Bölgesi illerinin ağırlıklı olduğu 5 bölgede kadın işsizlik oranı ortalaması yüzde 18,8 iken diğer bölgelerin ortalaması yüzde 13,6. Yani kadın işsizlik oranı da Eşitsizlik Bölgesi illerinde çarpıcı biçimde yüksek. EŞİTSİZLİK BÖLGESİNDE GÜNLÜK KAZANÇ DA AZ… Bültendeki Eşitsizlik Bölgesi’nde ortalama günlük kazanç 137,6 lira iken diğer kalan illerde bu kazanç 147,9 lira. Eşitsizlik Bölgesi’ndeki günlük kazanç ortalaması hem kamu hem de özel sektör çalışanları için diğer 65 ilin ortalamasından daha düşük. Başka bir deyişle ister kamuda ister özel sektörde çalışsın Eşitsizlik Bölgesi’nde yaşayanlar daha az kazanç elde ediyor. Eşitsizlik Bölgesi’ndeki istihdamın kamu ağırlıklı olduğunu göz önünde bulundurulursa özel sektörde istihdamın Eşitsizlik Bölgesi'nde daha düşük ve kayıt dışı çalışmanın daha yüksek olduğu sonucu ortaya çıkıyor. Örneğin bütün sigortalılar içinde, Eşitsizlik Bölgesi’nde kamunun payı yüzde 32,9 iken bu oran diğer 65 il için yüzde 10,7. “TÜRKİYE’DE ZORUNLU SİGORTALI HER 10 KİŞİDEN 7’Sİ ERKEK, 3’Ü KADIN” Duruma cinsiyet penceresinden bakıldığında ise hem genel olarak kadınlar hem de Eşitsizlik Bölgesi’ndeki kadınlar için durum daha çarpıcı bir hal alıyor. Türkiye’de zorunlu sigortalı her 10 kişiden 7’si erkek, 3’ü kadın. Toplam sigortalılar arasında kadınların oranı Eşitsizlik Bölgesi’nde yüzde 23 iken, bu oran diğer 65 ilin toplamında yüzde 31. Bu görüntüye bir başka açıdan bakılırsa Türkiye’deki sigortalı her 100 kadından yalnızca 5’i Eşitsizlik Bölgesi’nde. Dolayısıyla istihdam verilerinde kadınların dezavantajlı durumu, söz konusu Eşitsizlik Bölgesi kadınları olunca çok daha çarpıcı bir hal alıyor. “TÜRKİYE GENELİNDE İŞİNDEN MEMNUNİYET ORANI YÜZDE 78,8” Eşitsizlik Bülteni’ne bakıldığında, Türkiye genelinde işinden memnuniyet oranı yüzde 78,8. İşinden memnuniyet oranı en düşük 20 ilden 14 tanesi Eşitsizlik Bölgesi’nde yer alıyor. Eşitsizlik Bölgesi’nde işinden memnuniyet oranı ortalama yüzde 70,2 olarak ölçülmüşken bu oran kalan diğer illerde ortalama yüzde 81,1 olarak karşımıza çıkıyor. Kentsel hizmet merkezlerinin dağılımı incelendiğinde en üst derece merkezlerin ülkenin batı ve orta kesiminde bulunduğu görülüyor. Ülkenin en doğusunda yer alan en üst derece hizmet merkezleri ise Samsun ve Gaziantep’in merkez yerleşimleri. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da Gaziantep hariç önemli kentsel yerleşim bulunmuyor. Diğer taraftan, çalışmaya göre kırsal hizmet merkezlerinde en üst derece Ege, Marmara, Akdeniz ve Batı Karadeniz Bölgeleri’nde yoğunlaşıyor. İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgeleri’nin iç kesimlerinde üst derece kırsal hizmet merkezleri seyrek olarak var.