ŞEHRİVAN ÖZEL: MERAL YILDIZ / GÜLÜZAR ORUÇ- Bölgenin bir çok iliyle birlikte Van’da da şu sıralar her köşe başında envai çeşit otun kokusu yayılıyor. Her yıl baharın gelmesiyle birlikte dağlarda, yaylalarda toplanan onlarca çeşit ot ve bitki tezgahlarda satılıyor. Karların erimesiyle birlikte hemen satışa çıkan uçkun başta olmak üzere peynirin lezzet iksiri sirmo, mendi, heliz, yine Vanlılar’ın yemeklerini süsleyen çiriş ve daha niceleri kentte dört bir yanda sergileniyor. Mahallelerde seyyar satıcıların sattığı otlar şehir merkezinin ara sokaklarında ise esnafların tezgahını süslüyor. Her biri ayrı bir şifa kaynağı olan atlar hem ekonomik kazanç kapısı olurken hem de kentin ara sokaklarının mis gibi kokmasını sağlıyor. Ara sokaklarda renkli görüntüler de oluşturan bu otlar adeta şifa pazarına dönüşürken Vanlılar bu aylarda tüm bu otlara büyük rağbet gösteriyor. Bu yıl Ramazan ayına denk gelen bitki ve otların satışı, buna rağmen ciddi manada alıcı buluyor. Esnaflar ise sayısız faydası olan bitkilerin kısa süreli ömürlerine vurgu yaparak tüketme çağrısında bulunuyor. Van’da havaların ısınmasıyla birlikte dağların yüksek kesimlerinde yetişen ve pırasaya benzerliği ile bilinen ‘Çiriş’ otu ile otlu peynirde kullanılan kenger, heliz, spitank, soryaz, sirmo bir çok şifalı ve Vanlı’nın sofralarını süsleyen bitki tezgâhlardaki yerini aldı. Tezgahlardaki yerini alan bitkiler otlu peynir ve yemekler dışında ayrıca şifa kaynağı olan bitkiler birçok hastalığa iyi geldiği söyleniyor. Çiriş ve kenger otonun Van'ın Erek Dağı etekleri ile Hakkari'nin Şemdinli ilçesinde getirilen otlar baharın gelişinin birer göstergesi olarak biliniyor. İlkbaharın gelmesiyle birlikte yöre halkı dağların yüksek kesimlerinde çiriş ve kenger otunu toplayıp hem kendi evlerinde kullanıyor hem de çarşı pazarda bunları satarak aile bütçelerine katkıda bulunuyor. BU BİTKİLER ÇOK SAĞLIKLI Bölge halkı çiriş otunu doğunun pırasası şeklinde tanımlarken, çiriş, özellikle yöresel yemeklere lezzet katıyor. Kimi vatandaşlar da çirişi alıp kurutarak kış mevsimlerinde tüketiyor. Doğal olmasından dolayı insanlar sağlık anlamında da faydalı olduğuna inanıyor. Onun için gerek bölgede gerekse ilimizde çiriş fazlaca tüketiliyor. Vanlı vatandaşlar baharın gelişiyle birlikte dağlarda yeşeren şifalı otları toplayarak tezgahlarda satışa sunuyor. Uçkun, çiriş, kenger, sirmo, soryaz, sipitank, heliz gibi hem yemekte hem de salamurası yapılarak tüketilen şifalı bitkileri toplayan vatandaşlar, bu otlara ilginin yoğun olmasından memnun. OTLAR TEZGÂHLARDAKİ YERİNİ ALDI Dağlarda topladıkları bitkileri Van’da satan Huzeyfe Girgin isimli vatandaş, ilk etapta çiriş ve kenger otlarının getirildiğini ifade ederek, “İleri ki zamanlarda ise uçkun, mende, sirmo ve siyabo olarak adlandırdığımız gerek yöresel yemeklerde kullanılan otlar, gerekse de Van'ın meşhur otlu peynirinde kullanılan otlar tezgâhlarımızda yerini alıyor.” Dedi. YEMEKLERE AYRI LEZZET KATIYOR Dağda topladıkları otları tanıtan Girgin, “Keçi Kulağı normalde sulu yemeklerde falan kullanılıyor. Siyamo bulgurlarda kullanıyorlar. Mendi, yumurtanın içine katılınca çok güzel olur. Sirmo, Van’ın otlu peyniri dediğimiz peynirin içine katılır başka bir şeyde kullanılmaz. Çiriş, birçok yemekte kullanılır. Yemeğin tadını bambaşka yapar. Köyde yaşayan insanlar uzun süre yaşıyorlar. Bunlar doğal olan bitkilerden, yeşilliklerden ve doğal olan malzemelerden kaynaklıdır. Bunlar sayesinde sağlığı yakalayabiliyor. Zaten senede yaklaşık bir ay sadece bulunuyor. Yüksekova, Şemdinli, Çukurca taraflarından geliyor. Dağların diplerinde yetişiyor sadece. Mesela uçkun var, dağ diplerinde, taş aralarında yetişiyor. Oda yılda sadece bir ay yetişir.” Diye konuştu. HER DERDE DEVA Toplanan bitkilerin kalp, damar, tansiyon, migren hastalıklarına iyi geldiğini ifade eden Girgin, bitkilerin şifalı olduğunu vurguladı. Girgin, “Keçi kulağı mideye, mide ağrısına çok iyi geliyor ve köfte yemeklerinde çok şahane bir tat bırakır damaklarımızda. Sirmo sadece peynirde kullanıldığı için, peynirin kokusundan dolayı başka bir yemekte kullanılmaz ama tabi her bitkinin yararları vardır. Bu saydığım bitkileri dışarıya da gönderiyoruz. Bursa’ya İzmir’e, Antalya’ya. Bu bitkiler, şifalı bitkilerdir.” Dedi. “AİLE EKONOMİSİNE KATKI SAĞLAMAYA ÇALIŞIYORUZ” Özellikle yüksek kesimlerde doğal olarak yetişen şifalı otları toplayan tezgahtarlar, belirli bir süre içerisinde tüketilmesi gereken ve yöreye ait otların satışıyla aile geçimlerini bir süreliğine sağlamak için uğraşıyorlar. Bu şifalı otların satışıyla ailesini geçindirmeye çalışan tezgahtar Mehmet Aydın, “Dağlardan kendi imkanlarımızla topladığımız bu şifalı bitkilerin satışını yaparak azda olsa aile ekonomisine katkı sağlamaya çalışıyoruz. Bin bir zahmet ile topladığımız bu şifalı otları getirip çarşı merkezinde satıyoruz. Bu işi yaparak ekmeğimizi kazanıyoruz. Bahar aylarında şifalı bitkileri satıyorum.” Dedi. “ATALARIMIZ VE DEDELERİMİZ BU BİTKİLER SAYESİNDE UZUN YILLAR YAŞAMIŞLAR” Şifalı olduğuna inanılan bitkilere yoğun ilgi gösteren vatandaşlar ise “Antibiyotiklerin satışı yasaklandığından beri, bizler de şifalı otları alıp evlerimize götürüyoruz. Bu şifalı otlar her türlü hastalığa iyi geliyor. Zaten antibiyotiklerin çoğu da bitkisel ürünlerden yapılıyor. Bizim atalarımız ve dedelerimiz hep bu şifalı bitkileri tüketerek uzun yıllar yaşamışlar. Bizlerde atalarımızın ve dedelerimizin yıllarca tükettiği şifalı otları, bu pazarda bulabiliyoruz.” Dedi. UÇKUN DA KANSER İLACI Van ve bölge insanının severek tükettiği ve şu sıralar tezgahlarda çokça bulunan uçkun bitkisi de bu anlamda en çok rağbet gören bitkiler arasında. Son yıllarda faydalı yönünün de ön plana çıkması ile daha büyük bir rağbet gören uçkunun faydaları bilimsel olarak da konuşulmaya devam ediyor. Geçtiğimiz yıllarda Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çalışmalarda da kanser ilacı olduğu tespit edilen ve bilimsel olarak da kanıtlanan uçkun, taze olarak tüketilmesinin yanında kurutularak da tüketiliyor. Acı kökünün kanser ilacı olmasıyla birlikte, şeker hastalığı gibi hastalıklarda etkili olduğu belirtiliyor. VATANDAŞLAR DA MEMNUN Konuyla ilgili Şehrivan’a konuşan vatandaşlar ise tüm bu otlara bir yerde ulaşabiliyor olmanın mutluluğunu yaşıyor. Konuyla ilgili görüş belirten Ömer Balcı adlı vatandaş, “Hala bu otları yiyebildiğimiz ve görebildiğimiz için çok şanslıyız. Çocukluğumuzda bir çoğumuzun yanı başındaki bu otlar artık yeni neslin tanımakta hatta hiç yemediği besinler oldu. Yeni nesil bu otları tanımıyor bile. Halbu ki bu otlar bizim zamanımızda her biri ayrı bir derde deva şifa ürünleri olarak tüketiliyordu. Şu sıralar nereye gitsem karşılaşıyorum. Her defasında da gördüğüm gibi alıp tüketmeye ve aileme de tükettirmeye çalışıyorum. Bu nimetlerden hala faydalanabiliyor olmamız çok güzel. Bence daha çok yaygınlaştırılması ve kurumlar eliyle de tüketimi ve ekonomiye kazandırılması noktasında çalışılması gerekiyor.” Dedi.