ŞEHRİVAN ÖZEL/HAMİT KARAKUŞ - Van Kahvaltısı’nın Guinness Rekorlar Kitabı’na girmesi, otlu peynirin, murtuğanın, keledoşun tescillenmesi kentin yemekleri konusunda yeni bir beklenti yarattı. Gaziantep’in tam bir gastronomi durağı olduğu, birçok kentin coğrafi işaretlerle yemeklerini ve yöreye özgü gıdalarını tescillediği süreçte mutfağı türkülere konu olan Van Mutfağı ise hala bireysel çabalar ile korunuyor. Van’ın gönüllü elçileri olan Mavi Fularlılar adındaki oluşum Van mutfağının korunması çağrısını yapıyor. Yöresel ürünlerin Coğrafi İşaret ile tescillenmesi ile başlayan ve Türkiye’de bir seferberliğe dönen tescilli yiyecekler yeni bir sürecin de fitilini ateşledi. Birçok kent yöresel ürünlerini kendi kent isimleri ile tescillemek için yarışa girdi. Bu yarış daha sonra mutfakların yarıştığı bir sürece dönerken Gaziantep, Kayseri, Şanlıurfa gibi birçok kent gastronomi turizminin öncüsü olmaya başladı. Özellikle Gaziantep yöresel yemeklerini UNESCO lezzet ödülü ile de tescilleyerek dikkatleri çekerken kentin tüm paydaşlarının katılımıyla tüm yemeklerini bilinir hale getirdi. Van’da da benzer bir atağın yapılması talebi oluşurken bu konuda en büyük çabayı sarf eden taraf tamamıyla gönüllülük esasıyla bir araya gelen Mavi Fularlılar adında bir oluşum oldu. Son bir kaç yıldır her platformda Van yemeklerini yapan, tanıtan ve korumaya çalışan Mavi Fularlılar Van’ın mutfağının korunmasında elçilik görevi görmeye başladı. Van’ın öteden bere gelen Van’a özgü yemeklerinin korunması gerektiğini her fırsatta yenileyen grup Şehrivan’a konuşurken o grubun üyeleri hem Van’a özgü yemekleri sıraladı hem de yol haritasını çizdi. Israrla Van yemeklerini ve mutfağını koruyan Mavi Fularlılar Van’ın bu noktada büyük bir eksiklik olduğunun altını çizerken ilgili tüm ve kurum ve kuruluşlara da sahiplenme çağrısı yaptı. Birçok medeniyete ev sahipliği yapan Van, zengin kültürüyle, zengin yöresel tatlarıyla, geçmişten günümüze birçok insanın ilgi odağı oldu. Van mutfak kültürü unutulmaya yüz tutmuş tatlarını gün yüzüne çıkaran ‘Mavi Fularlılar’ zengin Van mutfağını tanıtmaya devam ediyor. Van’a özgü olan tatları ve unutulmaya yüz tutmuş yemeklerini kendi imkânlarıyla tanıtmaya çalışan ‘Mavi Fularlılar’ maddi anlamda ellerinden bir şey gelmediğinden dolayı Van’ın yöresel yemeklerine sahip çıkmaya davet ediyor. Özellikle Ticaret ve Sanayi Odası'nın (Van TSO) başvurusu üzerine "Van Keledoşu" ve “Murtağa” tescillenmişti. Yakın zamanda yine Ticaret ve Sanayi Odası'nın (Van TSO) girişimlerini sonucu ‘Van Otlu Peyniri’ tescillenmiş ve Van’daki peynirci ve kahvaltıcı esnafı tarafından olumlu karşılanmıştı. MAVİ FULARLILAR VAN YEMEKLERİNİN KORUYUCU MELEKLERİ OLDU Van Mutfak Kültürü geleneği kayıt altına alarak ve Van yemeklerinin tanıtımını yapılarak gelecek nesillere aktarılması konusunda da çeşitli etkinlikler düzenleyen Mavi Fularlılar, ekonomik güçleri olmadığından dolayı, Van'da ekonomik güçleri yerinde olan dernek, vakıf ve şahısların Van Yöresel Mutfağına sahip çıkması noktasında ellerini taşın altına koymaları gerektiği konusunda çağrıda bulundu. Son bir kaç yıldır kendi imkanlarıyla Van yemeğini her platformda tanıtan, gruptaki kadınların kendi elleriyle yaptığı yemekleri her türlü organizasyon ve etniklikte sunan Mavi Fularlılar bu anlamda ciddi bir farkındalık oluşmasını da sağladı. Markalaşmaya da ciddi katkıları olan Mavi Fularlılar buna rağmen çabalarının yetersiz olduğunu söyleyerek daha çok destek gerektiğinin altını çizdi. DEMİRHAN: VAN YEMEKLERİ TESCİLLENSİN 2017 yılında sosyal medya aracılığıyla 13 bayan arkadaş bir araya gelerek Van mutfak kültürünü yaşatmaya çalıştıklarını ifade eden Nuran Demirhan, “Yaklaşık olarak 2 yıldır Van yöresel yemeklerini, kahvaltısını ve gün yüzüne çıkmamış yemeklerini tanıtmaya çalışıyoruz. Van mutfağı zengin ve yöreye ait kendine özgü tatların olduğu bir mutfak kültürüne sahibiz. ‘Keledoş’ yemeğinin tescillenmesinin ardından, Van otlu peynirinin tescillenmesiyle birlikte Van adına çok olumlu bir adım oldu. Yüzyıllardır ‘Keledoş’ yemeği gibi Van’da yapılan ve buraya özgü olan ama son dönemlerde ‘Kürt Köftesi’nin isim değiştirdiğini duyduk ve buna benzer unutulmaya yüz tutmuş Van yöresel yemeklerini gelecekler nesillere ve kültürümüzü unutturmamak adına arkadaşlar olarak bu konuda Van yöresine ait yemeklerin tescillenmesi gerektiğini düşünüyoruz.” dedi. “AMACIMIZ VAN MUTFAK KÜLTÜRÜNÜ DAHA ÇOK GÜN YÜZÜNE ÇIKARMAKTIR” Van mutfak kültürünün oldukça zengin olduğunu ve kaybolmaya yüz tutmuş yemeklerinin kaybolmaması adına gerekli yerlerin adım atması gerektiğini belirten Demirhan, “Mavi Fularlılar olarak amacımız Van mutfak kültürünü daha çok gün yüzüne çıkarmaktır. Burada Van’ın güzelliklerini ve yöresel yemeklerini hem yurt içine hem de yurt dışına tanıtmak adına tescillenmesi gerektiğini düşünüyoruz bu anlamda gerekli Sivil Toplum Kuruluşları (STK) adım atması bizleri mutlu edecektir.” İfadelerine kullandı. DEMİRHAN: BİZE VERİLEN BİR SÖZ VARDI AMA GERÇEKLEŞMEDİ Demirhan, “Van yemeklerinin yapıldığı bir yer yok maalesef. Mavi Fularlılara verilen bir söz vardı ama gerçekleşmedi ve bu konuda bize bir dönüş olmadı. Şimdi soruyorlar Mavi Fularlıların yeri nerde diye. Sizin yaptığınız yemekleri nerde yiyebiliriz. Bizde şuan öyle bir yerimiz yok, elimizde de öyle bir imkân yok maalesef diyoruz. Buradan sayın büyüklerimize sesleniyorum. Bizlere bu konuda imkân verilmesi çağrısında bulunuyorum. Özellikler Van yöresel yemeklerini tanıtımını yapmak adına ve Van yöresel mutfağını yaşatmak adına diğer illerden gelen insanlara biz yemek yapalım ve tanıtımda bizde katkıda bulunalım istiyoruz.” dedi. “VAN’DA BÜYÜK BİR EKSİKLİK VAR” Yaptıkları tanıtım işinin tamam olduğunun ve bundan sonra kentte gelecek olan insanların Van’a özgü yöresel yemekleri tatmaları gerektiği ve bu yörenin yemeklerinin gelecek nesillere aktarılması konusunda adım atılması gerektiğini belirten Elif Işık, “Mavi Fularlılar olarak ortak amacımız Van kültürünü yaşatmak. Baktık ki yemeklerimiz gerçekten unutuluyor. Kültürümüz yok olmaya başladı. Biz 13 bayan bunu fark ettik ve hepimiz hem fikir olarak böyle bir şey yapmak istedik. Bizim yaptığımız yemeklerle, yemeklerimiz gün yüzüne çıktı. Hepimiz ev hanımıyız. İçimizde 3 tane bayan çalışan, onun dışında hepimizi ev hanımıyız. Hiçbir gelirimiz yok. Herhangi bir vakıf değiliz. Herhangi bir yere bağlı değiliz. Hepimiz gönüllü olarak çok yol katlettik. Elimizden geldiğince Van yöresel yemeklerini tanıttık. Kahvaltısından tutunda, çorbasına, baklavasına ve yemeğine kadar en güzel şekilde tanıttık ve tanıtmaya da devam edeceğiz. Biz elimizden geleni yaptık ve tanıtım adına elimizden gelen her şeyi yaptık yapıyoruz. Bu konuda Van’da büyük bir eksiklik var. Van’a yakışır otantik ve bölgeye yakışır bir yer ve yerlerin olması gerekiyor. Biz Mavi Fularlılar olarak bunu en iyi şekilde yapacağımıza inanıyoruz. Bize destek verilmesi halinde en iyi şekilde yapacağımıza inanıyoruz.” dedi. IŞIK: VAN’DA ERZURUM EVLERİ MODELİ Işık, sözlerine şöyle devam etti: “Şehrivan Gazetesi’nden Ömer Bey bu hafta kaleme aldığı ‘Sonradan Gurme’ yazısında konuyu ele almıştı. ‘Beşir Atalay’ın “Van’ın hangi yemeği meşhurdur hele bir söyleyin?” diye bir soru yöneltmesi üzerine biz başladık işte: “Keledoş, helise, ekşili, Van tavası” cevaben Atalay, “İyi de Van’da bunları şehirde yiyebileceğimiz bir yer mi var?” diye yanıt vermişti.’ Bu konuda Van olarak bunun eksikliği yaşıyoruz. Van’ın yöresel yemeklerini yapıldığı ve gerçek anlamda kurumsal bir şekilde bir yer yok maalesef. Mesela Van’da Erzurum evleri modelinde bir yer açılabilir. Bu evlerde hem yöresel yemekler satılsın hem de çay ikramı ile kültürümüzde olan ama unutulmaya yüz tutmuş Gül Şurubuna kesme şeker bandırarak ikram edilebilir. Mevsimine göre bizim kültürümüzde olan değerleri bu evler aracılığıyla gelecek nesillere aktarabiliriz. Bununla birlikte kültürümüzü tanıtmak adına ve Van’a katkı sunabiliriz.” İfadelerini kullandı. DUMAN: VAN’DA VANLI KALMADI! Ortak noktalarının Vanlı olduğunu ve en büyük hedeflerinin Van kültürünü gün yüzüne çıkarmak istediklerinin altını çizen, Neslihan Duman, “Baktık ki, Van’da Vanlı kalmadı. Van’da Vanlı kalmayınca, yemeklerimizin isimleri değişti. Yemeklerimizin tarifleri değişmeye başladı. Buna dur diyen birileri olmayınca gönüllü olarak bu işe el attık. Bu konuda 13 bayan arkadaş olarak büyük bir yol katlettik. Hedefimize ulaştık. Van’da bu yöreye özgü ve değişmeden, değiştirilmeden kültürünü ileriye taşıma konsun da kararlıyız. Van’da bu konuda daha net bir adım atmayı hedefliyoruz. Van’da yöresel yemekleri üzerine bir işletme açmayı düşünüyoruz. Van’da bu konuda büyük bir eksiklik olduğunu düşünüyoruz. Bu anlamda bize destek verilmesi bekliyoruz. Van yemeklerinin tescillenmesi halinde Van’a büyük bir kazanım olacaktır. İller ki nesillere ulaştırmak adına, tanıtım adına ve maddi anlamada çok şey katacağına inanıyoruz.” İfadelerinde bulundu. VAN OTLU PEYNİRİ TESCİLLENDİ Van'a özgü 20 farklı ürünle Van kahvaltısının en önemli ürünlerinden otlu peynirin korunması için Van Ticaret ve Sanayi Odası (TSO) tarafından başlatılan çalışmalar sonuç verdi. Koku ve lezzet açısından diğer peynirlerden farklı olan, koyun sütü, özel mayası ile yaylalardan toplanan ve şifalı olduğu bilinen "yabani nane, kekik, sirmo (yabani sarımsak), mendo, helis, siyabo" gibi otların kullanılmasıyla hazırlanan otlu peynir, Van'a özgü bir lezzet olarak kayıt altına alındı. Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından coğrafi işaret tescil belgesi verilen otlu peynir, kahvaltı veren ve peynir satan esnafı da memnun etmişti. MURTAĞA VE KELEDOŞ TESCİLENDİ! NEDEN DİĞER YEMEKLERDE TESCİLENMESİN Van mutfağının lezzetli yemeklerinden ‘Keledoş’, Ticaret ve Sanayi Odası'nın (Van TSO) başvurusu üzerine Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından onaylanarak coğrafi işaret alarak tescillendi. Van mutfağının lezzetli yemeklerinden Keledoş resmi koruma altına alındı. Van Ticaret ve Sanayi Odası'nın Keledoş yemeği için 15 Ağustos 2017 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu'na yaptığı başvuruyu değerlendiren Coğrafi İşaretler Dairesi Başkanlığı 229 sayı ile Keledoş yemeğinin Van'a ait olduğunu resmen tescilledi. Türk Patent ve Marka Kurumu 8 Kasım 2017 tarihli "Van Keledoşu" Coğrafi İşaret Tescil Belgesi'ni resmi yazıyla Van TSO'ya gönderilmişti. Diğer yandan yine Van TSO girişimleri sonucu ‘Murtağa’ da tescillenmişti. İŞTE TESCİLLENMEYİ BEKLEYEN VAN YÖRESEL YEMEKLERİ Türkiye’nin hemen her şehrinde olduğu gibi Van ilinin de kendine has yöresel lezzetleri bulunmaktadır. Sebze yemeğinden et yemeğine, salata çeşitlerinden tatlılarına kadar Van, kendini diğer şehirlerden ayırmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesinde bulunan Van ili, bulunduğu coğrafi şartlar itibariyle zengin bir mutfak kültürüne sahiptir. Van iline özgü birçok meşhur yemek, içecek, hamur işi ve tatlılar vardır. Ama Van denince akla ilk gelen yöresel lezzetler Ayran Aşı, Keledoş, Sengeser, Umac Helvası, Asude, Ciğer Köftesi, Eşkili, Kürt Köftesi, Helise vb. Bu yöresel lezzetlerin dışında Van iline özgü diğer yöresel lezzetleri de tescillenmeyi bekliyor. İŞTE TESCİL BEKLEYEN O YEMEKLERİMİZ! Diğer kentlerde bir çok yöresel yemek kentteki mekanlarda servis edilirken Van’da ise bir çok yemek halen evlerde pişiyor. Van’a özgü yemeklerin bilinirliği her geçen gün azalırken sadece Van’a özgü olan bir çok yemek ise yitip gitmeden tescillenmeyi ve kayıtlarak geçerek yaşatılmayı bekliyor. İşte tescillenmeyi bekleyen Van yöresine ait değerlerimiz… Ayran Aşı, Sengeser, Bulgur Aşı, , Kürt Köftesi, Kurut Aşı, Cılbır, Ekşili, Helise, Borani, Kurut Köftesi, Askıda Tandır Balığı, Kaşık Tatlısı, Ciğer Köftesi, Acem Köftesi, Soğan Dolması, Erik Kızartması, Çiriş Pilavı, Gavut (Kavut), Kavurmalı Uşgun Eşkilisi. YEMEKLERİMİZİN TÜRKÜSÜ BİLE VAR! Öte yandan yıllar önce TRT’de de yayınlanan bir Van türküsü de Van yemeklerinin lezzetini ve çeşitliliğini anlatıyor. Söz ve müziğin Mehmet Kürşat’a ait olduğu ‘Ne Hoş olur yiyende’ türküsü şu sözlerden oluşuyor: Heybeler bellerde bellerde bellerdeKengere gidende gidende gidendeÇatlanguş evelik biçende biçendeYemilik toplanmış kefkirde kefkirdeNe hoş olur yiyende yiyende yiyende Balığlar tendırde tendırde tendırdeLale gibi kızarmış kızarmış kızarmışBulgur pilav lengerde lengerde lengerdeNeğoş olur yiyende yiyende yiyende Eşkili pişmiş çömlekte çömlekte çömlekteYapılmış uşkun ile uşkun uşkun ileLavaş ekmek ile lavaş lavaş ileNeğoş olur yiyende yiyende yiyende Genç kızların elinde maşrapa maşrapaAyran aşı nehrede nehrede negredeAyran aşı çanağda çanağda çanağdaNe ğoş olur yiyende yiyende yiyende.