En büyük Türk-İslam mezarlıklarından biri olan, 50 dönüm alana sahip mezarlıkta Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle geçen ay kazı ve restorasyon çalışması başlatıldı. Van Müzesi başkanlığında, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ercan Çalış'ın bilimsel danışmanlığında yapılan çalışmada, ilk etapta 701 mezar tespit edildi. 700 yıl önce yaptırılan Halime Hatun Kümbeti'nin de bulunduğu alanda uzman akademisyenlerce gerçekleştirilen kazılarda, sandukalı 6 mezar ortaya çıkarıldı. Boyları 2,5 metreye varan, üzerindeki yazı ve geleneksel motiflerle ilgi çeken mezar taşlarının bulunduğu alanda hem mezar taşları restore ediliyor hem de kitabe ve süslemeler çözümleniyor. "İlk günkü hale gelmesini sağlıyoruz" Doç. Dr. Ercan Çalış, tarihi Selçuklu Mezarlığı'nda çalışma yürüttüklerini söyledi. Şu ana kadar 46 şahide (baş ve ayak ucuna konulan mezar taşı) ve sandukanın blokaj çalışmasını, 26'sının da liken (kayalarda ve ağaçlarda oluşan, kirletici maddelerin varlığını gösteren su yosunu ve mantar birleşimi) temizliğini tamamladıklarını belirten Çalış, şunları kaydetti: "Program dahilinde sanduka ve mezar taşlarının zemin güçlendirmeleri yapıldı, toprakları sıkıştırıldı. Şahide ve sandukaların terazi yardımıyla simetrileri sağlandıktan sonra liken temizlikleri yapılarak ilk günkü hale gelmesini sağlıyoruz. Alanda görülen tüm taşların blokaj sorunu var. Tamamında bir tahribat söz konusu. Mezar taşlarını ayağı kaldırmak için uzman ekibimizle yoğun çalışma yürütüyoruz. Buradaki bilgiler Ahlat Selçuklu Mezarlığı'nda ortaya çıkan tarihi bilgilerle birlikte değerlendirildiğinde ortaya önemli sonuçlar çıkacaktır. Bu veriler değerlendirildiğinde Türk sanatına, kültürüne ve bilim dünyasına yeni kazanımlar katacağını öngörüyoruz. Buradaki mezar taşları Anadolu'nun öteden beri bir Türk yurdu olduğunu belgeleyen önemli kanıtlardır." "Topraktan tarih fışkırdı" Çalışmalarda önemli bulguların ortaya çıkarıldığını anlatan Çalış, "Bazı taşlar, yumuşak zeminden dolayı meydana gelen göçmelere bağlı olarak yerin altına gömülmüş. Bu taşlar neredeyse ilk günkü halini koruyor. Bu şekilde 6 sandukayı ortaya çıkardık. Toprak altında kaldıkları için bir tahribata uğramamış. Bu bizim için çok önemliydi. Kelimenin tam anlamıyla topraktan tarih fışkırdı. Bu sayede o günün tarihi dokusu hakkında bilgiler elde edeceğiz." değerlendirmesinde bulundu. Çalış, mezarlıktaki taşların restorasyonu ve tarihi dokunun gün yüzüne çıkarılması kapsamında ilk çalışmanın yapıldığına işaret ederek şöyle konuştu: "Hocalarımız daha önce elbette burada çalışma yapmışlar ama genel manada ilk defa kapsamlı bir çalışmanın yapıldığını söyleyebiliriz. Sandukalarda birbirinden farklı geometrik şekil ve bitki süslemeleri göze çarpıyor. Türk sanatında geometrik süslemeler genelde ahşap ve mimari yapılarda karşımıza çıkıyordu. Burada geometrik süslemelerin farklı ve zengin örneklerini görüyoruz. Mezar taşlarında muazzam bir süsleme sanatı yapılmış. Bunların ortaya çıkarılması Türk sanatına yeni bir kazanım sağlayacaktır. Çalışmalarımız tamamlandığında burası inanç turizmi açısından önemli bir merkez olacak." "Burası açık hava müzesi haline gelecek" Van YYÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli ise Gevaş ilçesindeki Selçuklu Mezarlığı'nın ikinci büyük Türk-İslam mezarlığı niteliği taşıdığına dikkati çekti. Van Gölü Havzası'nda restorasyon ve kazı yapılması gereken birçok alanın bulunduğunu aktaran Şevli, şöyle devam etti: "Burada görüldüğü gibi mezarlar, kitabeler ve sandukalar gömülü durumda kalmış. Bunların gün yüzüne çıkarılması, restorasyonunun yapılması gerekiyor. Çalışmalar tamamlandığında burası adeta açık hava müzesi haline gelecek hem inanç hem de kültür turizmine katkı sağlayacak. Üniversitemizde bu konuda önemli çalışmalar yürütülüyor. En büyük Türk-İslam mezarlığı niteliğini taşıyan Ahlat Selçuklu Mezarlığı gibi ilçemizdeki Selçuklu Mezarlığı'nda da hocalarımızın gayret ve çabalarıyla 700 mezar taşı, kitabe ve sanduka gün yüzüne çıkarılacak." Van Müze Müdürü Fatih Arap da çalışmalara bir ay önce başlandığını belirterek, "Alanda temizlik, restorasyon ve belgeleme çalışmaları yürütülüyor. Sona erdiğinde başta inanç turizmi olmak üzere pek çok yönden ilgi çekeceğini öngörüyoruz. Çalışmalarımız 2023 yılında da devam edecek." dedi.