ŞEHRİVAN ÖZEL: HAMİT KARAKUŞ- Toplumsal açıdan önemli bir sorun olan intihar olgusu Van’ın son dönemlerde en çok karşılaştığı konulardan birisi olmaya başladı. Kimisi toplumsal nedenlerden kimisi bireysel sorunlardan dolayı gencecik insanlar canına kıyıyor. Günümüz yaşam koşullarının ani değişikliği, kalabalıklar içinde yalnızlaşan bireyler sayısız sebeplerden dolayı ölümü seçerken Van’daki intihar vakalarının artışı ise tedirginlik yaratıyor. Türkiye’de son 10 yıl içerisinde intihar vakalarında inişli çıkışlı istatistiklere yansısa da intihar vakalarının önüne bir türlü geçilemiyor. Özellikle de Van’da bu rakam her geçen gün artış gösteriyor. Ruhsal bozukluk, sosyal etkiler gibi kendini değersiz hissetme ve toplumdan dışlanma birçok etkinin neden olduğu intihar vakaları Van’da son aylarda çarpıcı bir şekilde yükseliş gösterdi. Depremin yarattığı travmalar, toplumsal baskı, yalnızlaşma, iş ve aile hayatındaki ciddi sorunlar Van’daki intihar sebeplerinin başını çekerken Kentte yaşanan intihar vakalarıyla ilgili Psikiyatrist Dr. Özgür Deniz Değer, önemli açıklamalarda bulunarak olayın ciddiyetine dikkat çekti. Dünyada ortalama olarak her 3 saniyede 1 kişinin intihar girişiminde bulunmasıyla beraber her 40 saniyede 1 kişi intihar sonucu yaşamına son veriyor. Özellikle ülkemizde ruhsal ve sosyal etkilerden dolayı çok sayıda insan intihar ediyor. İntihar vakalarının son aylarda arttığı Van’da insanların hangi sebeplerden dolayı hayatlarına son verdiği ve intihar vakalarının zincirleme olarak artmasının nedeni ise düşündürüyor. Van’da yaşanan intihar vakalarıyla ilgili Psikiyatrist Dr. Özgür Deniz Değer, önemli açıklamalarda bulunarak olayın ciddiyetine dikkat çekti. Değer insanların çeşitli sebeplerle intihar girişimini bir çıkar yol olarak gördüğünü belirterek “Bir insan ‘ben intihar edeceğim’ diyorsa veya ölümden bahsediyorsa bunu yapmaz diye yanlış bir algı var bu doğru değildir. Birey böyle bir durumdan bahsediyorsa bunu ciddiye almak gerekiyor.” Şeklinde konuştu. VAN'DA SON AYLARDA 4 KİŞİ HAYATINA SON VERDİ Van’da son aylarda yaşanan intihar vakaları arasında Eylül ayı içerisinde 3 intihar vakası gerçekleşti. Bunlardan bir tanesi İpekyolu ilçesi Kevenli TOKİ civarında meydana geldi. Bir haftadır kayıp olan M. Çiftçi sabah saatlerinde evine yakın bir yerde ağaca asılı bulundu. Olayın ardından kısa bir süre sonra Tuşba İlçesi Akköprü Mahallesinde C.T, adlı 22 yaşındaki genç kız bilinmeyen bir nedenden dolayı intihar etti. Yine Eylül ayı içerisinde Başkale ilçesinde zorla evlendirilmek istendiği iddiasıyla 19 yaşındaki kız intihar ederken son olarak 1 Ekim tarihinde İpekyolu ilçesi Karşıyaka mahallesinde ikamet eden. Belediyede taşeron işçi olarak çalıştığı iddia edilen Abdullah A. (34) girdiği bunalım sonucu intihar etti. İNTİHAR SAYISI 2015’TE ARTTI Van’da 2014 yılında 42 olan intihar sayısı 2015 yılında 52’ye yükseldi. Ölümle sonuçlanan intihar sayısı revize edilen 2014 yılında 3 bin 169 iken 2015 yılında yüzde 1,3 artarak 3 bin 211 kişi olduğunu söyledi. İntihar edenlerin yüzde 72,7'sini erkekler, yüzde 27,3'ünü ise kadınların oluşturduğunu dile getiren Coşkun, "Van'da 2014 yılında 42 olan intihar sayısının 2015 yılında 52'ye, Muş'ta 2014 yılında 22 iken 2015 yılında 24'e; Bitlis'te 2014 yılında 10 iken 2015 yılında 12'ye yükselirken; Hakkâri’de ise 2014 yılında 13 iken 2015 yılında 11'e düştü. 2015 YILINDA VAN’DA KABA İNTİHAR HIZI TÜRKİYE ORTALAMASININ ÜZERİNE ÇIKTI Kaba intihar hızının yüz bin nüfus başına düşen intihar sayısı olup, 2014 yılında Türkiye'de yüz binde 3,97 iken 2015 yılında yüz binde 4,11'e yükseldi. Diğer bir ifade ile 2015 yılında her yüz bin kişiden yaklaşık dördü intihar etti. Kaba intihar hızı Van'da 2014 yılında yüz binde 3,90 iken 2015 yılında 4,77'ye; Muş'ta 5,34'ten 5,85'e; Bitlis'te 2,96'dan 3,54'e yükselirken; Hakkâri’de ise 4,73'ten 3,96'ya düştü. Bu verilerle Van'da ve Muş'ta kaba intihar hızı Türkiye ortalamasının üzerinde gerçekleşti. VAN’DA SADECE 2016 YILINDA 48 KİŞİ İNTİHAR ETTİ 2016 yılında ölümle sonuçlanan intihar sayısının Türkiye ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde düşerken ölümle sonuçlanan intihar sayısının (revize edilen) 2015 yılında 3 bin 246 iken, 2016 yılında yüzde 5,6 azalarak 3 bin 64 kişi oldu. İntihar edenlerin yüzde 76,1’ini erkekler, yüzde 23,9’unu ise kadınlar oluşturdu. Van’da intihar edenlerin sayısı 2015 yılında 52 kişi iken, 2016 yılında 48 kişi oldu. Muş’ta intihar sayısı 2015 yılında 25 iken, 2016 yılında 24 olurken; Bitlis’te 2015 yılında 12 kişi, 2016 yılında 5 kişi intihar etti. Hakkâri ilinde ise ölümle sonuçlanan intihar sayısı 2015 yılında 11 iken, 2016 yılında 9 kişi oldu. 2014-2017 YILLARI ARASINDA VAN’DA İNTİHAR SAYISI 142 OLDU Türkiye'de 2014 ve 2017 yılları arasında intihar eden erkek sayısı 7 bin 041 oldu. Aynı yıllar arasında intihar eden kadın sayısı ise 2 bin 438 olarak açıklandı. İntihar vakaları en fazla 20-24 yaşları arasında görüldü. 2016 yılında 20- 24 yaş arasındaki 341 kişi intihar ederken, 2015’te bu sayı 415, 2014’te ise 407 oldu. 15 ve 19 yaşındaki gençlerin 709’u hayatına son verirken, 15 yaş altı 284 çocuk da intihar etti. İntihar aralığının en düşük olduğu yaşlar ise 70-74 yaş üstü oldu. Üç senede bu yaş aralığında 231 kişi hayatına son verdi. Verilere göre kadınlar en fazla 15-19 yaş aralığında intihar ediyor. Erkeklerde ise intihar vakaları 20-29 yaş aralığında daha sık görüldü. Üç yıllık süreçte Adana’da 328 kişi, Antalya’da 304 kişi, Arvtin’de 20 kişi, Batman’da 66 kişi, Bursa’da 385 kişi, Çankırı’da 11 kişi, Kayseri’de 206 kişi, Mersin’de 298 kişi, Van’da 142 kişi, Yalova’da 13 kişi, Yozgat’ta 30 kişi, Zonguldak'ta 79 kişi intihar etti. Öte yandan TÜİK verilerine göre 2006-2015 yılları arasında Van'da 506 kişi intihar ederken yıllara göre sayısı ise şu şekilde; 2006'da 90, 2007'da 47, 2008'de 59, 2009'da 43, 2010'da 47, 2011'de 52, 2012'de 27, 2013'te 47, 2014'te 42, 2015'te ise 52 kişi intihar etti. İSTANBUL BİRİNCİ SIRADA, VAN 12’İNCİ SIRADA YER ALIYOR İntihar olaylarında en fazla nüfusu olan İstanbul birinci sırayı çekti. İstanbul'da üç senede 1262 kişi yaşamına son verdi. İntihar olaylarının en düşük yaşandığı il olan Bayburt'ta ise üç senede 4 kişi intihar etti. Ankara’da 619 kişi yaşamına son verirken, İzmir’de ise üç senede bu sayı 637 oldu. Van’da ise, üç senede 142 kişi intihar ederek hayatına son verdi. YAŞAMSAL KOŞULLAR DA İŞ HAYATI DA BIKTIRIYOR Van’da son dönemlerdeki intiharların büyük bölümünü genç nüfus oluşturuyor. Bir çoğu yaşadığı çevresel koşullardan dolayı canına kıyan gençler ya genç yaşta evlilikleri, ya aile ve aşiret baskısını ya da sevgisine karşılık bulamadığını gerekçe göstererek canına kıyıyor. Ruhsal sıkıntıların çok da önemsenmediği süreçte bir çok genç ise yaşadığı ruhsal bunalımın farkında olunmadığı için göz göre göre ölüme gidiyor. Yalnızlaşan ve psikolojik sıkıntılardan kurtulamayan gençler ölümü seçerken, iş dünyasının yarattığı sıkıntılar da Van’daki ölümlerin diğer kısmını oluşturuyor. Son dönemlerdeki ekonomik sıkıntılardan dolayı bir çok ismin çıkmaza girdiği anda ölümü tercih etmesi dikkat çekerken, ailesel ve toplumsal sebeplerden sonra en çok intihar sebebini de maddi konular oluşturuyor. DEĞER: İNTİHAR ETMENİN İKİ SEBEBİ VAR İntihar vakalarına ilişkin önemli değerlendirmelerde bulunan Psikiyatrist Dr. Özgür Deniz Değer, intihar eden insanların iki sebepten dolayı intihar girişiminde bulunduğunu söyledi. Değer, “İntihar girişiminde bulunan insanlar ilk sebep olarak ruhsal sıkıntı veya var olan sıkıntıdan dolayı diğer insanlardan yardım çağrısında bulunarak bunu göstermek için intihar girişiminde bulunuyor. Diğer bir sebep ise, gerçekten ölme arzusuyla yapılan intihar girişimidir. Ama bütün intihar söylemleri ve girişimleri bizim açımızdan ciddi ve önemlidir. Çünkü kişinin yardım çağrısında bulunması intihar girişimiyle bir şeyleri elde etme çabasında olduğunu göstermiyor. Ruhsal bir yardım çağrısında bulunduğunu gösteriyor. Bu yüzden de her iki intihar sebebine de ciddiyetle yaklaşmak gerekiyor. İntihar girişimlerinde hem psikolojik hem de sosyal etkenler ön plandadır. İntihar riskini arttıran bazı durumlar; depresyon, şizofreni gibi ruhsal hastalıklarda intihar istemi ve girişimi fazla, diğer hastalıklara göre ve toplumdaki rahatsızlığı olmayan insanlara göre fazla oluyor” diye belirtti. “BİR İNSANIN İNTİHARDAN BAHSETMESİNE DİKKAT EDİLMESİ GEREKİYOR” Bir bireyin intihardan bahsetmesi ve intihar etmek istediğini dile getirmesine dikkat edilmesi gerektiğine vurgu yapan Değer, “Bir insan ‘ben intihar edeceğim’ diyorsa veya ölümden bahsediyorsa bunu yapmaz diye yanlış bir algı var bu doğru değildir. Birey böyle bir durumdan bahsediyorsa bunu ciddiye almak gerekiyor. Genelde bu tür bireyler dönemsel olarak kriz içerisinde yer alıyorlar; iş kaybı, ayrılık, ergenlik, yaşlılık, ölüm veya ruhsal bir rahatsızlıktan kaynaklanıyor olabilir. Özellikle son yıllarda bölgemizde ‘kadın intiharları’ çok fazla görülüyor ama bu demek değildir ki onlar intihar etti. Kişi kendisi istese dahi zorla evlenme baskısı, özellikle erkek egemen bir toplumda gördüğü baskı ya da kendini öldürmeye zorlama gibi durumları da göz ardı etmemek lazım” dedi. “İNTİHAR SEBEBLERİNE DİKKAT EDİLMESİ GEREKİYOR” İntihar eden bireylerin sebeplerine bakılması gerektiğini ifade eden Değer, “Bireylerin kendi başına ruhsal olarak çözemediği ve aynı zamanda kendine ait değeri hissetmediği zaman, kendini değersiz hissettiğinde yaşamın bir anlamı olmadığını düşündüğünde bütün bu sebepleri bir araya topladığınızda bireyin yapabilecek başka bir şeyi kalmıyor. Kendini yalnız hissettiği ve kimsenin yardım etmediği zaman birey intihar yolunu seçiyor” “İNTİHAR ETMEK SORUNU ÇÖZME YOLU DEĞİLDİR” Değer son olarak şu ifadeleri kullandı: “İnsanlar ölmeyi düşünecek kadar kendini kötü hissedebilir. Bu anlaşabilir ama bu her şeyin tek çözüm yolu olduğunu göstermez. Mutlaka insanların kendini fark edemeyeceği, içinde bulunduğu kıstırılmış olan duygusuyla fark edemedikleri mutlaka ayrı bir yol vardır. Bu yol açısından diğer insanlara söylemekle bu en yakın insanlar olabilir, aile hekimi, herhangi bir doktor veya psikiyatri olabilir. Yaşadıklarını söylemekte çekinmemeleri gerekiyor. Çünkü bu sıkıntıların mutlaka bir çözüm yolu vardır. Hayatı sonlandırma bazı sorunları çözüyormuş gibi görünebilir ama aksine sorunları çözmez. İntihar etmek sorunu çözme yolu değildir” şeklinde konuştu. VAN’DAKİ İNTİHAR VAKALARI MASAYA YATIRILDI Öte yandan geçtiğimiz haftalarda ise Van Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanı Dt. Şebnem Kartal başkanlığında “İntiharı Önleme İl Kurulu” toplantısı yapıldı. Toplantıda; İntiharı Önleme İl Kurulu’nun toplanması ve ayrıca intiharı önleme çalışmalarının etkin bir şekilde yürütülebilmesi amacıyla ‘Van İli İntiharı Önleme Yerel Eylem Planı’ hazırlanması ve ‘Van İli İntihar Risk Haritası’ oluşturması değerlendirilerek, paydaş kurumlarla yapılması planlanan ve yapılabilecek çalışmalar değerlendirildi. Toplantı; Sağlık Müdürlüğü Ruh Sağlığı Biriminde görevli Psikolog Fadıl Berk tarafından intihar hakkında genel bilgiler ve Van’a ait intihar verilerini içeren bir sunum yapması, hazırlanan “İntiharı Önleme İl Eylem Planı” görüş ve önerileri alınmak üzere kurul üyelerine sunulması ve 2019 yılı için yapılması planlanan çalışmaların görüşüldü.