ŞEHRİVAN ÖZEL: ÖMER FARUK TOKTAŞ- Van’da kent merkezindeki sokaklarda, kafelerde, iş merkezlerinin neredeyse tamamında bir okey salonu ve bu okey salonunu dolduran yüzlerce vatandaşı görmenin kentin en büyük gerçeklerinden biri haline geldi. Çalışması gerekirken gün boyunca kahve, kafe ve oyun salonlarında zaman öldüren gençlerin sayısı hızla artmaya başladı. Ekonominin zor süreçlerden geçtiği bir zamanda Van’da işsizlikten kaçan gençlerden dolayı bu tarzde mekanların sayısı hiç hız kesmeden artış gösterdi. Haftanın tüm günlerinde öğlen saatlerinden itibaren vatandaşların gidip oturduğu ve akşam saatlerine kadar da aynı yoğunluğun sürdüğü okey salonlarında oturan gençlerin sayısı artarken Şehrivan, bu gidişatı zamanını bu mekanlarda geçiren isimlere sordu. Çoğu vatandaş geçim sıkıntısından, yapacak başka bir aktivite bulamamaktan zamanını bu şekilde harcadığını söylerken, Vanlıların okey salonlarına akın etmesine sundukları en büyük gerekçe ise adeta kanayan bir yara haline gelmiş olan işsizlik olduğu belirtildi. Kişi başına düşen gelir, gayri safi hâsıla gibi rakamlarda hala sonlarda yer alan Van, genç nüfusu ve genç işsiz nüfusunun durumu yürek burkacak bir noktaya gelirken, Van’ın okeye dönme sebebi de temelde ‘işsizlik’ üzerine kuruldu. Van’da son zamanlarda eğlence, kafe/modern kahve benzeri mekanların sayısında ciddi artış yaşandı. Şehrin dört bir yanında başta zincir markalar olmak üzere bir çok mekan açıldı. İkinisan caddesi ile başlayan değişim ve dönüşüm bir çok cadde ve sokakta da devam etti. Halen her gün yeni bir mekanın açıldığı Van’da kahvelerde oynanan okey ve benzeri oyunlar kafelerde de hız kesmeden artmayı sürdürdü. Mesai saatleri içerisinde, akşam saatlerinde bile tıka basa dolu olan ve Van’ın tamamının şehir merkezinde olduğunu hissettiren manzaralar her geçen gün daha da artarken, Şehrivan, Van halkını okeye döndüren sebepleri yine vatandaşlara sordu. “İŞSİZLİĞİMİZİN EN BÜYÜK RESMİ OKEY SALONLARIDIR” Okey oynamanın bir boş vakit aktivitesi olmanın ötesinde işsizlikten dolayı başka çare bulmayan insanların yaptığı bir uğraş olduğunu belirten Kenan Ayten “İnsanın işi gücü olmayınca kusura bakmayın ama okey oynamaktan başka bir şey de kalmıyor. Bizim kültürümüzde erkeklerin evde oturması pek alışıldık bir durum değil. İşimiz de olmayınca evde de oturamadığımız için gün içerisinde kahveye ya da bir okey salonuna gidip arkadaşlarımızla buluşarak okey oynuyoruz ya da muhabbet ediyoruz. Sadece okey salonlarında olan insan gücü ile emin olun Van’da birçok iş yapılabilir. Özellikle Cumartesi veya Pazar günü gidip bir okey salonuna girdiğinizde ne kadar dolu olduğunu görebilirsiniz. Aslında bu sadece insanların boş vakitlerini değerlendirdiği değil işsizliklerinden yapabileceği bir şey bulamamasının da resmidir. İş imkânları yok demiyoruz var ama 2-3 çocuklu bir aileyi asgari ücretle kıt kanaat bile geçindiremiyorsunuz. İŞKUR üzerinden de bir işe girdiğimizde genelde kalıcı olmuyor o yüzden dönüp dolaştığımız yer okey salonları oluyor.” Şeklinde konuştu. “YA OKEY OYNUYORLAR YA İNŞAATTA ÇALIŞMAK İÇİN GÖÇ EDİYORLAR” İnsanların kırsal hayattan kente göç etmesinin ardından bir iş bulamadığı için soluğu bu tarz aktivitelerde aldığını belirten Kinyas Hayıt ise “Aslında gerçekten basit bir soru olarak görünmesi ile birlikte insanın üzerine düşünmesi gereken de bir konudur bu. İnsanlar özellikle bizim yöremizde okey salonlarını mutlak surette doldururlar. Bugüne kadar nereye giderseniz gidin çalışmayan bir okey salonu bulamazsınız. İnsanlar ya işsizlikten ya da boş vakitleri olduğu için okey oynarlar. Malum okey salonları da sürekli dolu olduğuna göre bu kadar fazla boş vakti olacak insanlar demek ki işsizdir. İşsizlik bizim bölgemizin artık bir kaderi haline gelmiş durumda. İnsanlar kırsal hayatı bırakıp kente göç ediyorlar ve burada çalışma imkânı bulamayarak veya kısıtlı imkânlar bularak Van’ın da dışına göç etmek zorunda kalıyor. Batı illerine gidip inşaat sektörü başta olmak üzere onlarca sektörde çalışan binlerce Vanlı bulabilirsiniz. Bu insanlar bu iş gücünü Van’da kullansalardı Van için de onlar için de daha iyi olmaz mıydı?” ifadelerini kullandı. “İŞ ÇIKIŞLARINDA OKEYLE VAKİT GEÇİRİYORUZ” Okey oynamayı iş çıkışlarında arkadaşlarıyla yaptığı bir etkinlik olarak gören Sercan İpek isimli vatandaş ise “Okey oynamak özellikle bizim bölgemizde insanların en iyi boş zaman aktivitesi haline gelmiş ve yıllardır da böyle. En iyi boş zaman aktivitesi diyoruz ama bunun yanında başka bir alternatif olduğunu söylemek de zaten pek mümkün değil. Kısıtlı alternatiflerimiz var. Ya bir kahvede boş oturuyoruz ya da böyle gördüğünüz gibi 3-4 arkadaş birleşince okey oynuyoruz. Aslında bu boş zamanları Yaz döneminde zaman zaman göle giderek de değerlendirdiğimiz oluyordu fakat göle girme sezonunun bu son dönemlerinde havaların soğuması ile bize yapacak tek aktivite okey oynamak kaldı. Arkadaşlarımız içerisinde farklı farklı işlerde çalışanlar var. Her birimiz ayrı bir işle uğraşıyoruz ve mesailerimiz bittikten sonra ya da boş günlerimizde okey salonlarına geliyoruz. Hem bir sohbet muhabbet oluyor aramızda hem de bu sohbetin yanında oyalandığımız bir şeyler oluyor elimizin altında. Zaten neredeyse gencinden yaşlısına kadar içinde bulunduğumuz dönem içerisinde okey bilmeyen insan yok denecek kadar az.” Diye ekledi. “TEK DERDİMİZ ‘SEN ELİNİ AÇTIN MI?’ DEĞİL” Okey oynayan insanların aslında ‘Sen elini açtın mı?’ kaygısından çok daha fazla derde sahip olduğunu ve okey oynayarak bunları bir nebze unuttuğunu belirten Recep Yıldırım isimli vatandaş ise “Kendi dertlerimiz artık boyumuzu aştığı için bizde bunları düşünmek yerine gelip burada bir şeylerle oyalanıyoruz, stres atmaya çalışıyoruz. Yani o dertlerdense 4’üncü bulma derdi ya da sen açtın mı açmadın mı derdini çekmek insana çare olmasa da en azından oyalanmasını sağlıyor. Hayattaki pahalılık ortada, insanların çalışma şartları aldıkları maaşlar da ortada e haliyle çocuk okut, evi geçindir derken insanın nefes almaya vakti kalmıyor. Bizde buralara geliyoruz hem ekonomik hem de eğlenceli bir şekilde vakit geçiriyoruz. Zaten okey olmazsa ne yaparız diye düşününce de hiçbir cevap bulamıyoruz. Başka bir alternatif yok. Ya kahvede oturup çay içiyoruz; ya kahvede oturup çay içip okey oynuyoruz. Artık okey bizim için çok sürpriz bir aktivite olmanın ötesinde alışkanlık haline gelmiş durumda. Ne yapalım diye düşündüğümüzde tek yükselen ses okey oynayalım olunca bize de başka bir şey kalmıyor.” Diye konuştu. “NORMALDE YAŞLILARIN EMEKLİLERİN OLMASI GEREKİR AMA” Normalde oyun salonlarında yaşlıların, emeklilerin olması gerektiğini fakat iş gücü yüksek bireylerin okey salonlarında daha ağırlıkta olduğunu belirten Kadir Yıldırım isimli vatandaş ise “Sizin şu an kahvelerde ya da okey salonlarında gördüğünüz o doluluk tablosu bu şehrin işsizliğinin resmidir. İnsanlar her gün bu okey salonlarını, oyun salonlarını dolduruyorsa bu yapacak başka bir şey bulamamalarından kaynaklanıyordur. Genel de okey salonlarına gelen insanların emekli insanlar, yaşlılarımız, büyüklerimiz olması gerekirken bugün baktığınızda yetişkin sınıfına girecek olan insanlar bu salonları doldurmuş durumda. Elbette gelip boş vakitlerinde ya da iş çıkışlarında da oynayan vardır ama okey salonları öğlen saatlerinden başlayarak akşam saatlerine kadar haftanın her günü doluluğunu koruyor. Bu doluluğun sebebi de bu şehirde işsiz olan ve bir iş kapısı bekleyen insanlardır. Belli bir süre bekleyip ellerine bir şey geçmedikten sonra da gidip Batı’nın bir ilinde inşaatlarda çalışacak olan bu insanlar ellerinden gelen bir şey olmadığı için ailelerini arkalarında bırakıp gidiyorlar. Daha yeni evlendiğini bildiğim komşularım var 4-5 aylık eşini bırakıp çalışmaya gitmek zorunda kalan. Bırakıp gidemeyenler adresi de gördüğünüz gibi okey salonları oluyor.” Dedi. “İŞİ VE UMUDU OLMAYAN BİR KALABALIK” 2 senedir üniversite sınavına hazırlandığını fakat yerleşemediğini belirten Zahir Çitağ isimli öğrenci ise şu şekilde konuştu: “Kalabalık arkadaş gruplarımızla bir araya geldiğimizde Van’da yapacak başka bir şey bulamadığımız için gelip okey salonlarında oturuyoruz. Okey salonlarında oturmazsak gidip aynı şekilde bir bilardo salonuna gidiyoruz. Ben 2 senedir üniversite için sınava hazırlanıyorum fakat istediğim yere yerleşemiyorum. Artık umudumu kesmiş durumdayım. Bir işin ucundan tutup çalışayım diyorum ama elle tutulur bir iş bulmak 2 sene boyunca hazırlandığım üniversite sınavından daha zor gibi görünüyor. Çünkü Van’ın okey salonlarında da sokaklarında da bir kalabalık var ve bu kalabalık herhangi bir işi ve umudu olmayan bir kalabalık.” PEKİ VAN VE BÖLGEDE İŞSİZLİK ORANLARI NASIL? 2014-2018 Türkiye işgücü göstergeleri istatistik verilerine göre; Türkiye'de 2014 yılında işsizlik oranı yüzde 9,9 istihdam oranı yüzde 45,5, işgücüne katılım oranı yüzde 50,5 seviyesindeyken, 2018 yılında işsizlik oranı yüzde 11,0, istihdam oranı yüzde 47,4, işgücüne katılım oranı 53,2 seviyesinde yer aldı. Türkiye'de 2015-2019 yılları arasında yıllara göre işsizlik oranı istatistik verilerine göre; 2015 yılında işsizlik oranı yüzde 10,3 oranında iken, 2019 (Şubat) yılında ise yüzde 14,7 seviyesinde yer aldı. 2015-2018 TRB2 Bölgesi (Van, Muş Bitlis, Hakkâri) bölgesinde ise, 2015 yılında işsizlik oranı yüzde 9,5 iken 2018 yılında bu sayı 21,5 seviyesinde gerçekleşti.