Sınır ticareti, tarım, hayvancılık ve turizm gibi birçok alanda önemli bir potansiyele sahip olan Van, bu imkânlara rağmen ekonomik sorunlarla mücadele etmeyi sürdürüyor. Kentte uzun yıllardır devam eden işsizlik ve diğer sorunlar, yaşam kalitesini olumsuz etkilerken, göç ve yoksulluk her geçen gün daha görünür hâle geliyor. Yaşanan bu tablo, yayımlanan araştırma ve raporlara da yansıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı 2024 yılı İl Bazında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla verileri, Van’ın ekonomik göstergelerdeki yerini bir kez daha ortaya koydu. Verilere göre, Van il düzeyinde kişi başına GSYH sıralamasında, 203 bin 49 TL ile son sıralarda yer aldı. Veriler, Van’da kişi başına düşen GSYH’nin 2023 yılında yaklaşık 108 bin TL iken 2024’te 203 bin TL’ye yükseldiğini ve bir yılda yaklaşık yüzde 88 oranında artış yaşandığını da ortaya koydu. Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan mali müşavir İbrahim Şahin, Van’ın ekonomik tablosunun sürpriz olmadığını belirterek acil çözüm çağrısında bulundu.
TÜİK AÇIKLADI: VAN KİŞİ BAŞINA GSYH’DE SON SIRALARDA
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılına ait İl Bazında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) verilerini açıkladı. Açıklanan verilere göre, kişi başına düşen GSYH’de İstanbul 802 bin 669 TL ile ilk sırada yer aldı. İstanbul’u 788 bin 873 TL ile Kocaeli, 788 bin 859 TL ile Ankara izledi. İl düzeyinde kişi başına GSYH sıralamasının son basamaklarında ise Van yer aldı. TÜİK verilerine göre Van’da kişi başına düşen GSYH, 2024 yılında 203 bin 49 TL olarak hesaplandı. Van’ı 194 bin 660 TL ile Ağrı, 188 bin 144 TL ile Şanlıurfa takip etti.
VAN’DA GSYH BİR YILDA YÜZDE 88 ARTTI!
Öte yandan veriler, Van’da kişi başına düşen GSYH’nin bir önceki yıla göre önemli oranda arttığını da ortaya koydu. 2023 yılında yaklaşık 108 bin TL olan kişi başına GSYH, 2024 yılında 203 bin TL’ye yükseldi. Buna göre Van’da kişi başına GSYH, bir yıl içerisinde yaklaşık yüzde 88 oranında artış gösterdi.
ŞAHİN: VAN’IN SON SIRALARDA YER ALMASI BİZİM İÇİN SÜRPRİZ OLMADI!
Şahin, Van’ın kişi başına düşen gelirde son sıralarda yer almasını değerlendirerek, “Van’ın kişi başına düşen gelirde son sıralarda yer alması benim açımdan sürpriz olmadı. TÜİK verileri de bunu açıkça ortaya koyuyor. Van, Türkiye genelinde en düşük GSYH’ye sahip iller arasında yer alıyor. Bu tablo, kısa vadeli bir durum değil; uzun yıllardır devam eden bir sürecin sonucu. Özellikle 2011 yılında yaşanan büyük deprem, kentin ekonomik ve sosyal yapısını ciddi şekilde etkiledi. Deprem sonrası dönemde uygulanan kalkınma ve iyileştirme projeleri yetersiz kaldı, bu da kentin toparlanmasını zorlaştırdı” dedi.
VAN’DA BİRÇOK GÖSTERGEDE ALT SIRALARDA YER ALIYOR!
Van’ın yalnızca kişi başına gelirde değil, eğitim, işsizlik ve kişi başına düşen milli gelir gibi birçok göstergede de alt sıralarda yer aldığını aktaran Şahin, “Van’ın yaşadığı sorunlar yalnızca kişi başına gelirle sınırlı değil. Eğitim, işsizlik, kişi başına düşen milli gelir ve yaşam kalitesi gibi birçok alanda benzer bir tablo söz konusu. Bu göstergeler uzun süredir Van’ın alt sıralarda yer aldığını gösteriyor. Ekonomik durum ile eğitim ve istihdam arasındaki bağ oldukça güçlü. Bu nedenle ekonomik gerilik, diğer sosyal alanları da doğrudan etkiliyor” ifadelerini kullandı.
İŞSİZLİK VAN’DA NASIL BİR SORUN HÂLİNE GELDİ?
Şahin, Van’da genç nüfusun işsiz olmasına değinerek, “İşsizlik, Van’daki en temel problemlerden biri olarak öne çıkıyor. Özellikle genç nüfus arasında işsizlik oranı oldukça yüksek. Genç nüfusumuz yüksek ama işsiz. Eğitimini tamamlayan gençler, şehirde yeterli iş imkânı bulamadıkları için başka illere yöneliyor. Bu durum hem iş gücü kaybına hem de Van’ın üretim kapasitesinin zayıflamasına yol açıyor” dedi.
VAN GÖÇ VERMEYE DEVAM EDİYOR!
Van’ın verdiği göçe dikkat çeken Şahin, “Van uzun yıllardır göç veren bir şehir. Kırsaldan kente göç artarken, kentten de batı illerine doğru yoğun bir nüfus hareketi yaşanıyor. Ancak kent merkezinde yeterli istihdam alanı olmadığı için bu göç ekonomik bir rahatlama sağlamıyor. Aksine, kentteki işsizlik ve geçim sıkıntısı daha da belirgin hâle geliyor” diye konuştu.
“VAN, İRAN İLE SINIR KOMŞUSU OLMASINA RAĞMEN BU AVANTAJI EKONOMİK KAZANCA DÖNÜŞTÜREMİYOR”
Van’ın sınır ili olmasına rağmen bu avantajı yeterince kullanamadığını ifade eden Şahin, “Van, İran ile sınır komşusu olmasına rağmen bu avantajı ekonomik kazanca dönüştüremiyor. Sınır ticaretinin geliştirilmesi için gerekli altyapı ve lojistik imkânlar yeterli değil. Ayrıca bürokratik engeller ve planlama eksiklikleri de bu süreci zorlaştırıyor. Oysa doğru düzenlemelerle Van, sınır ticaretinde önemli bir merkez olabilir” diye aktardı.
“SANAYİNİN GELİŞMEMESİ, İSTİHDAM OLANAKLARININ ARTMASINI DA ENGELLİYOR”
Yatırım eksikliğinin Van’daki temel sorunlardan biri olduğunu vurgulayan Şahin, “Van’da sanayi ve üretim faaliyetleri sınırlı düzeyde. Organize sanayi bölgeleri ve üretim tesisleri ihtiyaca cevap vermekte yetersiz kalıyor. Sanayinin gelişmemesi, istihdam olanaklarının artmasını da engelliyor. Bu durum, kentin ekonomik yapısının güçlenmesini zorlaştıran başlıca etkenlerden biridir” şeklinde konuştu.
VAN’DA ÜRETİMDE SÜREKLİLİK SAĞLANAMIYOR!
Tarım ve hayvancılığın da kuraklık ve artan girdi maliyetleri nedeniyle olumsuz etkilendiğini söyleyen Şahin şunları aktardı: “Tarım ve hayvancılık Van için önemli bir potansiyel barındırıyor. Geniş meralar, yaylalar ve tarıma elverişli alanlar mevcut. Ancak kuraklık, sulama altyapısının yetersizliği ve artan girdi maliyetleri üreticileri zor durumda bırakıyor. Bu nedenle üretimde süreklilik sağlanamıyor. Üreticiler geçmişteki gibi tarım ve hayvancılık yapamıyor.”
VAN SAHİP OLDUĞU POTANSİYELİ KULLANAMIYOR!
Van’ın potansiyelinin yüksek olduğunu ancak bu potansiyelin yeterince değerlendirilemediğini belirten Şahin, “Van, doğal ve kültürel zenginlikler açısından güçlü bir şehir. Van Gölü, Akdamar Adası, Muradiye Şelalesi ve Van Kalesi gibi önemli değerler bulunuyor. Buna rağmen konaklama, ulaşım ve tanıtım eksiklikleri nedeniyle turizm potansiyeli tam anlamıyla değerlendirilemiyor. Turizmin yıl geneline yayılması için daha planlı adımlar atılması gerekiyor” dedi.
“VAN’DA ÜRETİM VE İSTİHDAMI ARTTIRACAK UZUN VADELİ POLİTİKALARIN HAYATA GEÇİRİLMESİ GEREKİYOR”
Şahin, Van’ın ekonomik ve sosyal sorunlarının çözümü için uzun vadeli ve sürdürülebilir bir kalkınma planına ihtiyaç olduğunu belirterek, “Van’da uygulanan destek ve teşvikler genellikle kısa vadeli ve sınırlı kalıyor. Kalıcı yatırımların önünü açacak, üretim ve istihdamı arttıracak uzun vadeli politikaların hayata geçirilmesi gerekiyor. Bu olmadan ekonomik göstergelerde kalıcı bir iyileşme sağlamak zor görünüyor. Bu yüzden Van’a yatırım yapılması lazım” diye aktardı.
VAN NASIL BU ÇIKMAZDAN ÇIKABİLİR?
Van için nasıl bir yol haritası izlenmesi gerektiğini dile getiren Şahin sözlerini şöyle tamamladı: “Van’ın ekonomik ve sosyal sorunlarının çözümü için uzun vadeli ve sürdürülebilir bir kalkınma planına ihtiyaç var. Yatırım teşviklerinin arttırılması, sanayi alanlarının geliştirilmesi, sınır ticaretinin önündeki engellerin kaldırılması önemli adımlar olacaktır. Tarım ve hayvancılığın desteklenmesi, turizm altyapısının güçlendirilmesi ve gençlere yönelik istihdam projelerinin hayata geçirilmesiyle Van daha güçlü bir ekonomik yapıya kavuşabilir.”