ŞEHRİVAN ÖZEL/HAMİT KARAKUŞ- Dövizin yükselişi ile birlikte ciddi bir ekonomik sıkıntının baş verirken, alım gücü iyice düşen vatandaşa bir darbe de stokçular vurdu. Alakalı alakasız bir çok ürünün, özellikle tüketim gıdalarının yüzde 200-300’lerde zam aldığı süreçte Vanlılar artık zam ile baş edemez hale geldi. Temel gıda ürünlerini almanın bile imkansız hale geldiği süreçte Vanlı, “Hiç bir şey alamaz hale geldik” derken, bir taraftan da ülke genelinde başlatılan stokçularla mücadele konusunda yetkililere seslendi. Türkiye’ye karşı yapılan ekonomik savaşında ardından bunu fırsata çeviren stokçuların ardı ardına yaptığı zamlar vatandaşın belini bükmeye devam ediyor. Türkiye orantısız zamları konuşmaya, vatandaş ise evine ekmek götürme hesabı yapıyor. Stokçuların fırsatçılığı Ankara’nın da gündemi olurken konuyla ilgili en sert tepki ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan gelmişti. Erdoğan, stokçulara tepki göstermiş ve bunu ülkeye ihanet ile suçlayarak: “Stokçuluk yapanlar çıktı. Stokçuluk yapanlara gel bakalım bunun hesabını ver denilecek. Ani baskınlar yapılacak. Benim esnafım stokçular yüzünden iş yapamıyor. Haksız kazanç elde etmek isteyen simsarlara meydanı bırakmayacağız.” Demişti. Van’daki serbest piyasa artışın gözlendiği gözlemlenirken, artışın olduğunu ve stok yapıldığını ifade eden Vatandaş, bunu önüne geçilmesi yönünde görüş belirtti. Vatandaş ve Van Esnafı, değişkenlik gösteren fiyatların yeterince denetlenmediğinden yakınırken, stokçular konusunda gerekli mercileri bu konuda gerekli adımları atması gerektiğini ifade etti. Van Büyükşehir Belediyesi Zabıta Daire Başkanı Osman Sevinç ise, piyasada etiket kontrol yetkilerinin olduğunun ve stokçuları ve yüksek fiyatları denetleme yetkisini İl Ticaret Müdürlüğünde olduğunun altını çizdi. Sevinç, İl Ticaret Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilecek denetme bizleri paydaş etmeleri halinde denetime destek vereceklerini ve bununla ilgili ortak çalışma yürüteceklerini belirtti. “İNSANLARIN ALIM GÜCÜ DÜŞTÜ” Van'da fiyat konusunda herhangi bir düzenlenme yapılmadığını belirten Esnaf Harun Yacan, “Piyasada gün geçtikçe yeni bir fiyat belirlenir oldu. Geçen yıl ve ondan önceki yıl ara ara fiyat artışı oluyordu. Biz bunlara bile tepki gösteriyorduk. Yapılan zam bile cüzi miktarlardaydı. Ama bugün haftalık ürün fişi geliyor yüzde 10 gibi bir atış yapılıyor. Biz bunu belli bir kısmını reyona yansıtabiliyoruz. Yansıtamadığımız ise, bizim kar marjımızdan düşüyoruz. Bu sefer esnaf olarak kira, elektrik ve su faturasını ödeyemiyoruz. Sürekli artış seyreden fiyatlarla birlikte kar marjımızın düşük olmasına neden oluyor. Bu da bizim sıkıntılı günler yaşamamıza neden oluyor.” “PİYASADA STOKÇULAR ALDI BAŞINI GİDİYOR” Yacan; “Piyasada stokçular aldı başını gidiyor. Sorun şu an küçük esnafta değil. Küçük esnafa bu ürünleri dağıtan ana firmalardan kaynaklanıyor. Şuan memleketimizde fiyat denetimi ve büyük firmaların denetimi yapılmadığını düşünüyorum. Firmaların denetimi yapılsaydı şuan piyasaya sürülen ürünler fahiş bir fiyatlarla sürülmezdi. Mesela geçen ay aldığım fileto tezgâh satış fiyatım 13 lira iken, şuan tezgâh satış fiyatım 16 lira. Bunun 1,5 lirasını yansıtmadım. Normalde 17,5 lira olması gerekiyordu. Nerden bakarsan yüzde 25 yüzde 30’a tekabül ediyor. Buda ana firmadan direk zam yediği için fiyatlara yansıtmak zorunda kaldık. Böyle olunca satışların düşmesine neden oldu. Piyasanın genelinde satışlar yüzde 40-45 civarında bir düşüş var. İnsanların alım gücü düştü. Sürekli fiyatların artışı piyasayı olumsuz etkiledi. İnsanlar artık 2 kilo et alırken değişkenlik gösteren fiyatlarla birlikte yarım kilo et almak zorunda kaldı.” Dedi. “ZAM NEYE GÖRE YAPILIYOR?” Herkesin kendi kafasına göre fiyat belirlediğini öne süren bir vatandaş ise; “Dün aldığın ürünü bugün zam yapılmış şekilde almak zorunda kalıyorsunuz. Değişkenlik gösteren fiyatlarla birlikte bir vatandaş olarak nasıl bir bütçeyle alışveriş yapacağımızı şaşırır olduk. Geçen ay evime 200 liralık kuru gıda eşyası aldım. Bu ay aldığım kuru gıda fiyatı 400-500 lirayı geçer oldu. Geçen ay aldığım ürünü şuan o fiyata bulamıyorum. Hafta da bir fiyat değişikliği yapılıyor. Bu konuda denetim yapılması lazım. Zam neye göre yapılıyor. Dolar endeksli zamları anlıyoruz. Diğer ürünlerin dolarla ne alakası var. Bu konuda gerekli yerlerin denetim yapıp bu olaya el atmaları gerekiyor.”,, “BUNUN ADI FIRSATÇILIKTIR” Memlekette fahiş fiyatlardan yakınan Ömer adlı vatandaş şöyle konuştu: “1 kilo salça 10 lira para olmuş. 3,5 liradan salça nasıl 10 lira oluyor. 5 kilo salça olmuş 60 lira. 8 kilo deterjan alıyorduk 25 liraya şimdi 50-60 lira para olmuş. Var mı böyle bir adalet. Kendi halkımız bunu yapıyorsa, yabancı ne yapsa azdır. Bu ülkede biz yaşıyoruz. Yabancı yaşamıyor. Başka ülkelerin başına gelenleri hepimiz görüyor ve şahit oluyoruz. Hepsi gün ekmeğine muhtaçlar. Şimdi baktığın zaman Van’da ürünü piyasaya süren firmalar dünya kadar mal stoklamışlardır. Bunun adı fırsatçılıktır. Memlekette denetleme olsa bu böyle mi olacaktı. Bu konuyla ilgili gerekli yerlerin denetleme yapması gerekiyor.” “FİYATLAR DA NEDEN ARTIŞ YAPILDI?” Piyasa da fiyatların artış nedenini vatandaşında onlara soru olarak yönelttiği ve merak ettiğini belirten Esnaf Mahmut Seyitoğlu şöyle konuştu: “İnsanların bize yönelttiği ve merak ettiği soru şu fiyatlar da neden artış yapıldı? Biz küçük esnaf olarak bu konuda büyük firmaların ürünlere zam uygulamasından kaynaklanıyor. Haliyle bizim onlardan ürün almamız ve bizimde ürünlere yansıtmamıza neden oluyor. Şuan fiyat artışı baya oldu. Alım gücü her geçen gün azalıyor. Fiyatlarda sürekli bir değişkenlik var. Bu haliyle piyasayı olumsuz etkilemesine neden oluyor.” Dedi. “DOLAR’IN YÜKSELMESİ SUYLA NE ALAKASI VAR” Piyasanın sıfır noktasında olduğunu Esnaf Zeynel Abidin Enteili; “Esnaf olarak ne alabiliyoruz ne de satabiliyoruz. Piyasa da fiyatların sürekli artış sağlaması dolarla ilgili olduğunu düşünmüyorum. Dolar’ın yükselmesi suyla ne alakası var. Dolara yüzde 50 artış olsun. Piyasada bulunan ürünün üzerine yüzde 50 zam gelmesini anlarım ama yüzde 200 zam yapılmasına anlam veremiyorum. Salçaya yüzde 200 zam gelmiş. Bir esnaf olarak artık eşya alamıyorum. Şuan 2 sattığımı 1 alamıyorum. 2 adet salça sattım 1 adet salça alamıyorum. Devletin kendi çayları 1 lira zam yapılmadı. 25 liraya satıyordum şuan yine 25 liraya satıyorum. Başka özel firmaya ait çayı 20 liraya alıyordum şuan 35 liraya istiyor. Çayda dolar ile ilgilimi sizce, Dünya’ya çayı Türkiye veriyor. Stokçularla ilgili denetim yapılması lazım. Bu konuda denetimlerin sıklıkla yapılması gerektiğini düşünüyorum. “DERDİMİZİ ANLATSAK DERDİMİZE DERMAN BULABİLECEKLER Mİ?” Geçim sıkıntısı yaşadığını ve fiyatların gün geçtikçe artmasından dert yanan Mehmet Kardaş adlı vatandaş: “Kime derdimizi anlatacağız. Derdimizi anlatsak derdimize derman bulabilecekler mi? Fiyatlar aldı başını gidiyor. Geçim sıkıntısı yaşıyorduk. Şimdi daha çok geçim sıkıntısı yaşıyoruz. Hayat şartları çok zor ve her geçen gün daha da zorlaşıyor. Geçen hafta aldığın ürüne bugün zam yapılıyor. Bu zamlar neye göre yapılıyor. Kim tarafından yapılıyor. Bilmiyoruz. Dolar’ın yükselmesi tamamen bahane benzin, mazot ve doğalgazın yükselmesini anlarım peki diğer ürünlerin dolar ile ne alakası var.” “BİR ESNAF OLARAK İLK ÖNCE BENİ DENETLESİNLER” Fiyatların sürekli değişkenlik göstermesi ve artmasının neyden kaynaklandığını ve neden denetimlerin yapılmadığını dile getiren Ayhan Balibay adlı Esnaf; “Bir Esnaf olarak ilk önce beni denetlesinler. Benim faturan burada 8 lira 70 kuruştan bana tavuk geliyor. 9,5 liraya satıyorum. Benim burada 80 kuruş bir karım var. Bir esnaf olarak elektrik, kira ve su parası ödüyorum. Burada temel sorun büyük firmalardan kaynaklanıyor. 1000 gramlık salça 900 grama düşürülmüş ve 100 gram çalınmış ve yüksek fiyattan piyasaya sürüyor. 1 litrelik yağ aynı şekilde gramaja çalınmış durumda. Piyasada hem gramajdan çalınmış hem de yüksek fiyat yansıtılıyor. Bugün bir torba un 50 kilo yazılıyor ama tarttığınız zaman 1 kilo çalınmış durumda. Burada temel sıkıntı neden denetleme yok. Biz bundan dert yanıyoruz. Genel anlamda piyasada kriz var mı bence şahsi fikrim yok. Temel sorun kendi içimizdeki fırsatçılardan kaynaklanan bir kriz var.” “BİZ ESNAF OLARAK NE YAPACAĞIMIZI BİLEMEZ OLDUK” Piysada artan fiyatların dolar ile alakası olmadığını düşünen Resul Daşdelen adlı Esnaf; “Tamamen insanların çıkar peşine düşmesinden kaynaklanıyor. 5 liraya sattığı ürünü 2 gün arayla 6-7 liraya çıkarmasından dolayı piyasada krizin yaşanmasına neden oluyor. Esnaf olarak bundan dolayı iş yapamaz hale geldik. Fiyatların değişkenlik göstermesinin nedeni Van’daki büyük patronlar dediğimiz insanların ürünleri stoklanmasından kaynaklanıyor. Bize gelen ürünlerin sürekli fiyat değişmesi ve artış sağlaması bizimde iş yapamaz hale gelmemize neden oluyor. Biz esnaf olarak ne yapacağımızı bilemez olduk. Ödemelerimiz var ama ödeyemeyecek durumdayız. Piyasa gerçekten şuan çok kötü durumda ve sıcak para yok. Fiyatların artışı vatandaşın alım gücünü düşürdü. Piyasada olan fırsatçıların elinde olan stok malların kendi kafasına göre piyasaya sürmesinden kaynaklanıyor. Bu fiyatların yüksek olmasına ve insanların ürün alamamasına neden oluyor. Mesela 10 liraya aldığım ürünü şimdi 16 lira fiyat biçiliyor. Bu konuda kimse sormuyor ve denetim yapmıyor.” “OLAN VATANDAŞA OLUYOR VE GARİBANLARA OLUYOR” Denetimlerin yapılması gerektiğini söyleyen Hasan Salik adlı vatandaş; “Fiyatların yüksek olmasının nedeni, doların yükselmesini fırsat bilip bunu bahane eden stokçular ve fırsatçılardan kaynaklanıyor. Olan vatandaşa oluyor ve garibanlara oluyor. Geçen ayla bu ay arasında alışveriş arasında yüzde 50 fark var. Bir ürünü 25 liraya alırken şuan aynı ürün 45 lira olmuş. Un torbası 75 lira iken, şuan ki fiyatı 110 lira olmuş. Bunun nedeni büyük firmaların stok yapmaları başka nedeni yok. Devletin bu işe el koyması lazım. Denetim yapılması lazım. Devletin en kısa sürede bu işe durması lazım. Yoksa bu iş bu şekilde devam edecektir.” SUYUN VE YUMURTANIN DOLARLA NE ALAKASI VAR? Fiyatların yükselmesi doların yükselmesiyle endeksli olduğunu ve artışlarından bundan kaynaklandığını belirten Aydın Gülbeldek adlı vatandaş; “Şu an fiyat artışı neredeyse her şey de var. Ama suyun ve yumurtanın doların yükselmesiyle ne alakası var. Bunun gibi birçok örnek var. Vatandaş bundan olumsuz etkilendi. Şu an genel izlenim olarak durum hiç iç açıcı değil. Bizim insanımız her şeyi dolara bağlamış durumda fiyatların önüne geçmek adına yapılacak denetimlerle de önüne geçileceğine inanmıyorum. Doların düşmesiyle fiyatlarında düşmesine neden olacaktır.” SEVİNÇ; “DENETLEME YETKİMİZ YOKTUR” Van’daki serbest piyasada etiket kontrol yetkileri bulunduklarının ve aralıksız kontrol gerçekleştirdiklerinin altının çizen Van Büyükşehir Zabıta Daire Başkanı Osman Sevinç, “Biz zabıta olarak Van’daki serbest piyasada etiket kontrolü gerçekleştiriyoruz. Hangi işletmede hangi ürünün ne kadar satıldığını ve etiketle uygunluğunu aralıksız olarak denetimlerini gerçekleştiriyoruz. Ama serbest piyasada hangi işletmenin hangi ürünü ne kadar satacağına biz karar veremiyoruz. Gerçekleştirdiğimiz etiket araştırması sonucu hangi işletmede hangi ürünün ne kadar fiyatla satıldığını biliyoruz. Serbest ekonomi piyasası olduğundan dolayı bunun denetimlerini İl Ticaret Müdürlüğü gerçekleştiriyor. Bizim gerçekleştirdiğimiz denetimler sonucu gittiğimiz işletmede verilen satış listesindeki satış fiyatlarıyla etiket fiyatlarının uygunluğunu kontrol etme yetkimiz var. Stokçularla ilgili ve fiyat artışı ile ilgili denetleme yetkimiz yoktur.” Dedi. “ORTAK BİR ÇALIŞMA YÜRÜTEBİLİRİZ” Fiyat artışı ve stokçularla ilgili denetimin İl Ticaret Müdürlüğü tarafından gerçekleştirildiğini belirten Sevinç, “Ticaret kanunda 6502 tüketici kanununa göre zabıtalara etiket kontrol yetkisi verilmiş. İl Ticaret Müdürlüğü bu işe el atarsa koordinasyon kurulup bizi paydaş yaparsa, biz gidip tespit eder ortak bir çalışma yürütebiliriz. Tespit ettiğimiz ürünü Tüketici hakem heyetine göndeririz. Şuan zabıta mevzuatında bunu kontrolü yapma gibi bir yetkimiz bulunmuyor.” İfadelerine yer verdi. TÜRKİYE GENELİ '1296 ÜRÜNDE HAKSIZ FİYAT ARTIŞI TESPİT EDİLDİ' Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, 41 bin 821 ürünün denetlendiğini, bin 296 üründe haksız fiyat artışı tespit edildiğini açıklamıştı. İç piyasada spekülasyon oluşturarak tüketicilere zarar veren firmalar üzerinde denetimlerin artırıldığını ve gerekli önlemlerin alındığını söyleyen Pekcan, "Son haftalarda iç piyasada spekülasyon oluşturarak tüketicilere zarar veren, Ahilik kültürü ile bağdaşmayan uygulamalar sergileyen firmalar üzerinde denetimlerimizi arttırdık, gerekli önlemleri alıyoruz. Son 2 haftada ALO 175 hattına ve dilekçelerle başkanlığımıza yaklaşık 18 bin başvuru yapıldı, anında tedbirlerimizi de alıyoruz. Diğer taraftan da tüketicilerimizin fiyat dalgalanmalarından etkilenmemesi için gerek gümrük prosedürleri üzerinde gerekse de gümrük vergileri üzerinde değişiklikler yapıyoruz" ifadelerini kullanmıştı. ERDOĞAN NE SÖYLEMİŞTİ? Etiket fırsatçıları ile stokçuları son defa uyaran Erdoğan “Bunlara baskınlar yapıp ‘gel bedelini öde’ diyeceğiz” ifadelerini kullandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Türkiye çok yakında bu dalgayı aşacaktır ama fırsatçılık yapanları da fedakarlık yapanları da unutmayacaktır” Bazılarının fırsattan istifadeyle milletin kafasını bulandırmak, moralini bozmak için bir sürü yalan yanlış haberler yaydığını kaydeden Erdoğan: “Bu stokçulara gereken cevabı gerek İçişleri Bakanlığımız gerekse Hazine ve Maliye Bakanlığımız verecek. Buralara baskınlar yapmak suretiyle ‘Sen stokçuluk mu yapıyorsun, gel bakalım bunun bedelini öde.’ Bunlara bunun fırsatını vermeyeceğiz. Çünkü stokçuluk Türkiye’de benim normal esnafımı ciddi manada sıkıntıya düşürüyor.” STOKÇULAR KENDİ ÜLKESİNE İHANET EDİYOR! Erdoğan, “Bu dönemler, bize karşı karınlarındaki hayasızlığı dökenleri tespit etme yanında, halisane bir şekilde yanımızda olanları da görme imkanı bulduğumuz dönemlerdir. Kim yanımızda kim değil? Bunu görüyoruz.” dedi. Bu dönemlerin; fırsatçılık, stokçuluk yapıp kendi ülkesine ve milletine ihanet edenler yanında, imkanları sonuna kadar zorlayıp üretime, yatırıma ve istihdama devam edenleri de tespit ettikleri dönemler olduğunu vurgulayan Erdoğan, “Bu dönemler ülkenin ve milletin çıkarlarını şahsi siyasi ve ekonomik çıkarlarının üzerinde tutanların, diğerlerinden ayrıştığı günlerdir. Bunları şimdi gayet iyi tanıyoruz” ifadesini kullandı.