Geçmişte tarım ve hayvancılık kenti olan Van, son yıllarda artan girdi maliyetleri ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle üreticiler açısından zor günler yaşıyor. Bu zorlukların üzerine Türkiye genelinde olduğu gibi Van’da da şap hastalığı yayılmaya başladı. Hayvan pazarlarının kapatılması ve bazı bölgelerde karantina uygulanmasına rağmen hastalık, sürülerin sağlığını tehdit etmeye devam ediyor. Hastalığın etkileri sadece çiftliklerde kalmıyor; süt ve et fiyatlarındaki artış, Vanlının sofrasına da yansıyor.
Bir taraftan da yetersiz destekler nedeniyle zor günlerden geçen çiftçiler nefes almak için destek beklerken konuyla ilgili Şehrivan’a konuşan Aram’ın Çiftliği işletmecisi ve aynı zamanda çiftçilik yapan Ercan Ensari, ekonomik kriz ve hastalık nedeniyle üreticilerin büyük kayıplar yaşadığını vurgulayarak yetkililerden sınır denetimlerinin arttırılması, aşılamaların düzenli ve takipli yapılması gibi desteklerin önemine dikkat çekti.
ŞAP HASTALIĞI HEM VANLI ÜRETİCİYİ HEM DE VATANDAŞI VURDU
Ensari, şap hastalığı ile ilgili bilgi vererek, “Şap hastalığı, özellikle büyükbaş ve küçükbaş hayvanlarda görülen, ağız, tırnak ve meme bölgesinde yaralar oluşturan bulaşıcı bir virüs hastalığıdır. Hayvanın yem yemesini, süt vermesini ve yürümesini zorlaştırır. İnsanlara doğrudan zarar vermez ama hayvancılığı ciddi biçimde etkiler” ifadelerini kullandı. Van’da şap hastalığının görülmesinin nedenlerine değinen Ensari, “Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği’nin de (TÜSEDAD) raporlarında vurguladığı gibi şap hastalığının görülmesinin en önemli nedenleri; kontrolsüz hayvan hareketleri, aşılama takviminin aksaması ve sınır ticaretinde yeterli denetim olmamasıdır. Van gibi sınır illerinde İran ve Irak’tan kaçak hayvan girişleri ve yaylalarda sürülerin karışması hastalığın yeniden yayılmasına neden oluyor. Bazı üreticiler de ekonomik sıkıntılar yüzünden aşı yaptırmayı geciktiriyor” diye konuştu.
ŞAP HASTALIĞI VAN’I OLUMSUZ ETKİLEDİ
Van gibi tarım ve hayvancılıkla geçinen bir kentte şap hastalığı nasıl bir etki yarattığını açıklayan Ensari, “Van’da binlerce aile doğrudan hayvancılıkla geçiniyor. Şap çıktığında süt üretimi düşüyor, hayvan pazarı kapanıyor, nakliye yasaklanıyor. Bu durum sadece üreticiyi değil, yem satıcısından mandıracıya kadar tüm zinciri etkiliyor. Yani Van’da şap hastalığı demek, köylünün gelirinin kesilmesi demek” dedi.
VAN’DA HASTALIĞIN YOĞUN OLDUĞU BÖLGELER NERELER?
Van’da şu an hastalığın yoğun olarak görüldüğü bölgeleri açıklayan Ensari, “Resmî karantina bölgeleri genelde Merkez, Gürpınar, Erciş ve Muradiye çevresinde yoğun. Özellikle yayla dönüşü dönemlerinde vaka sayıları artıyor. Biz üreticiler de bu dönemde hayvan temasını en aza indirmeye çalışıyoruz. Üreticiler hayvanlarının aşısını zamanında yaptırsın, hasta hayvanı gizlemesin. Komşu köylerle hayvan karışımına izin verilmesin” diye aktardı.
ŞAP, VANLININ SOFRASINA YANSIDI: ET, SÜT, PEYNİR FİYATLARI ARTIYOR
Ensari, şap hastalığının Vanlının sofrasına da yansıdığını belirterek şunları aktardı: “Şap hastalığı sadece hayvancılığı mı etkilemiyor, vatandaşın sofrasına da yansıyor. Süt azaldığında mandıralar hammadde bulmakta zorlanıyor, bu da süt ve peynir fiyatlarını arttırıyor. Et üretimi düşünce de kırmızı et fiyatları yükseliyor. Yani şap hastalığı sadece çiftlikte değil, vatandaşın sofrasında da hissediliyor. Van gibi tarım ve hayvancılığın yoğun olarak yapıldığı bir ilde bunu hissedebiliyoruz. Ekonomik sorundan dolayı evine doğru düzgün et alamayan Vanlı bu defa da şap hastalığından dolayı et, süt alamayacak. Üretici de aynı şekilde şaptan dolayı satış yapamayacak.”
ÜRETİCİ SÜTÜNÜ SATAMAZ, HAYVANINI GÖNDEREMEZ HALE GELİYOR
Son dönemde hastalık nedeniyle hayvan hareketlerinin kısıtlanmasının üreticileri nasıl etkilediğini dile getiren Ensari şunları söyledi: “Hayvan nakilleri yasaklanınca üretici sütünü satamaz, hayvanını gönderemez hale geliyor. Zaten yem fiyatları yüksek, bir de satış olmayınca üretici ciddi zarar ediyor. Bazı arkadaşlarımız sütü zararına satmak zorunda kaldı. Bu da çiftçiyi üretimden soğutuyor. Hastalığa yakalanan ineklerin sütü bazen yarı yarıya azalıyor, bazıları tamamen kesiyor. Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) verilerine göre şap salgınlarının yaşandığı dönemlerde ülke genelinde süt üretimi ortalama yüzde 12 düşüyor. Ayrıca hayvan kilo kaybediyor, besi süresi uzuyor. Bu da et verimini azaltıyor.”
“KARANTİNA ÜRETİCİ İÇİN ZOR OLSA DA UZUN VADEDE HASTALIĞIN ÖNLENMESİ İÇİN ŞART”
Ensari, hastalığın yayılmaması için sahada ne tür önlemler alındığını aktararak, “Tarım ve Orman İl Müdürlüğü ekipleri aşılama çalışmalarını hızlandırdı. Hayvan pazarları geçici olarak kapatıldı, bazı köylerde karantina uygulaması var. Biz üreticiler olarak da çiftliklerimizde dezenfeksiyon, ziyaretçi kısıtlaması ve yem araçlarının kontrolü gibi önlemler alıyoruz. Bazı üreticiler aşı konusunda çok duyarlı ama hâlâ ihmalkâr davrananlar da var. TÜSEDAD’ın da önerdiği gibi aşılamalar zorunlu ve takipli sistemle yürütülmeli. Karantina üretici için zor olsa da uzun vadede hastalığın önlenmesi için şart” diye konuştu.
“ÜRETİCİYE BU NEFES VERİLMEZSE ÖNÜMÜZDEKİ YIL VAN’DA BİRÇOK AHIR BOŞ KALACAK”
Üreticilerin ekonomik zorluklarına da değinen Ensari, özellikle şap hastalığının yol açtığı üretim kayıpları nedeniyle tarımsal kredi borçlarının en az 1 yıl süreyle ertelenmesi çağrısında bulunarak, “Şap hastalığı nedeniyle hayvan satamayan, sütünü değerinde pazarlayamayan üretici borçlarını ödeyemez hale geldi. Yem, mazot, elektrik ve işçilik maliyetleri zaten tavan yaptı. Bu şartlarda üreticiye sadece ‘dayanın’ demek çözüm değil. Tarımsal krediler ve Ziraat Bankası başta olmak üzere kamu bankalarındaki borçlar en az bir yıl faizsiz şekilde ertelenmeli. Üreticiye bu nefes verilmezse önümüzdeki yıl Van’da birçok ahır boş kalacak.”
VAN GİBİ HAYVANCILIKLA GEÇİNEN İLLERDE ÖZEL DESTEK PAKETİ AÇIKLAMASI GEREKİYOR
Ensari, üreticinin desteklenmediği bir ortamda ülke genelinde süt ve et üretiminin daha da azalacağını belirterek, “Şap hastalığı sadece sağlık sorunu değil, aynı zamanda bir ekonomik kriz tetikleyicisi. Bugün süt üreticisi ayakta kalamazsa yarın market raflarında süt bulmak da zorlaşır. Devletimizin bu durumu görüp Van gibi hayvancılıkla geçinen illerde özel destek paketi açıklaması gerekiyor. Biz üreticiler bu ülkenin gıda güvencesiyiz. Biz ayakta kalamazsak sofralar da eksilir. Şimdi destek zamanı; bir yıllık erteleme bile köylünün elini güçlendirir, hayvancılığın çökmesini önler” ifadelerini kullandı.
ENSARİ’DEN YETKİLİ VE VATANDAŞLARA ÇAĞRI: ŞAP HASTALIĞI HEPİMİZİN ORTAK MESELESİ
Yetkililere ve vatandaşlara çağrıda bulunan Ensari sözlerini şöyle tamamladı: “Vatandaşlarımız da kaçak veya kontrolsüz kesimlerden et almamaya özen göstersin. Devletin ise özellikle sınır bölgelerinde daha sıkı denetim ve destek politikaları uygulaması gerekiyor. Biz üreticiler ülke ekonomisi için çalışıyoruz. Şap hastalığıyla mücadele sadece bizim değil, devletin ve halkın ortak meselesidir. Hayvan sağlığı korunmazsa, gıda güvenliği de korunamaz.”