15 Nisan 2013 tarihinde Van’ın tek endemik canlı türü olan İnci Kefali avlanma yasağı dün itibariyle sona erdi. Uçan balıkların ‘kutsal göçü’ olarak anılan mevsimde uygulanan avlanma yasağında her ne kadar yasak delinse de milyarlarca inci kefali bu yıl da soyunu devam ettirmeyi başardı. İnci Kefali balığının neslinin sürmesi ve kaçak avlanma faaliyetlerinin azalmasında en büyük pay sahibi olan Doğa Gözcüleri Derneği Başkanı Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Su Ürünleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Sarı konu ile ilgili değerlendirme yaparak avlanma yasağı sonunda gözledikleri gelişmeleri kamuoyu ile paylaştı.
İnci Kefali başta olmak üzere Van’ın doğasının ve bu doğada yaşayan tüm canlılarının korunmasına yönelik çalışmaları ile hep ön planda olan Doğa Gözcüleri Derneği, bu yıl ki inci kefali kutsal göçünü de ilgi ile izledi. Av yasağının başından sonuna kadar süreci dikkatle izleyen Sarı başkanlığındaki Dernek, her yıl olduğu gibi bu yıl da bu kapsamda yeni stratejiler geliştirdi ve yapılanları izleyerek yol göstermeye çalıştı. Derneğimizin Van Gölü inci kefalinin 2013 yılı üreme dönemine ilişkin değerlendirmesini kaleme alan Sarı, “Güle güle inci kefali” başlığı ile şu ifadelere yer verdi;
“TÜM AKARSULARA GÖÇ VAR”
“Dünyada sadece Van Gölü Havzası’nda yaşayan endemik inci kefalinin üreme dönemi 15 Temmuz 2013 tarihi itibarıyla sona erdi. 15 Nisan 2013 tarihinde başlayan av yasakları da göçün sone ermesi ile birlikte kalkmış oldu. Her yıl olduğu gibi bu yıl da Derneğimiz, inci kefalinin sürdürülebilir balıkçılık yönetimine kavuşması için yapılan uygulamalara katıldı, yeni stratejiler geliştirdi ve yapılanları izleyerek yol göstermeye çalıştı. Derneğimizin Van Gölü inci kefalinin 2013 yılı üreme dönemine ilişkin değerlendirmeleri aşağıdaki gibidir: İnci kefali, esas yaşam alanı olan Van Gölü’nden, göl sularının tuzlu-sodalı suları nedeniyle üremesine uygun olmadığından çevresindeki akarsulara göç etmek zorundadır. Göç, göl çevresinde yer alan büyüklü-küçüklü yaklaşık 101 adet akarsuya doğru yapılmaktadır. Üç yaşından yedi yaşına kadar erkek-dişi tüm balıklar akarsulara göç ederek üremeyi gerçekleştirdikten sonra geri dönmektedir. Bu yüzden balığın üreme alanı sadece birkaç büyük akarsu değil göl çevresindeki tüm akarsular olduğu unutulmamalıdır.”
HERKES İNCİ KEFALİNİ İZLEDİ
“Üreme dönemi öncesi Van Valiliği’nde Bitlis Valiliğinin de katılımıyla yapılan koordinasyon toplantısı ile iş bölümü yapılmış, koruma faaliyetlerinin 24 saat esasına göre yapılabilmesi için ilgili kurumlar buna uygun personel görevlendirmiştir. Van İl Özel İdaresi tarafından koruma çalışmalarında kullanılmak üzere Tarım İl Müdürlüğü aracılığı ile araçlar kiralanmış ve bu araçlar koruma hizmetini yürüten kurum-kuruluşlara tahsis edilmiştir. İnci kefalinin tanıtılması amacıyla 2010 yılında ilki gerçekleştirilen “İnci Kefali Göçü Kültür ve Sanat Festivali” nin bu yıl dördüncüsü “uluslararası” olarak gerçekleştirilmiştir. Festival süresince göç gözlem alanını yaklaşık 30.000 kişi ziyaret etmiş ve çok sayıda TV kanalı inci kefali göçünü canlı olarak seyircileri ile buluşturmuştur. Derneğimiz festival ile inci kefalinin son 20 yılın en iyi tanıtımına ulaştığını düşünmektedir. Festival alanının çevre düzenlemesinin güçlendirilmesi, işletmesinin profesyonelleştirilmesi ile bu tanıtımın daha da artması beklenmektedir.”
ERCÜMEN BÜYÜK KATKI SUNDU
“Kaçak avcılık açısından tam bir gerilim noktası olarak değerlendirilen Muradiye Değirmen Mevkiinde, inci kefalinin tanıtımına katkı sağlayacak bir çevre düzenlemesi yapılmıştır. Çevre düzenlemesinden sonra 24-25 Mayıs 2013 tarihlerinde düzenlenen Muradiye Şelalesi Kültür ve Spor Şenliği’nin açılış başta olmak üzere birçok etkinliği burada yapılarak, dikkatler inci kefalı göçüne çekilmiştir. Dünya serbest dalma şampiyonu Şahika Ercümen, inci kefalinin kutsal göç yolculuğuna dikkat çekmek amacıyla 1 Haziran 2013 tarihinde Van Gölü’nde 61 m serbest ağırlık dünya rekoru denemesi yapmış; bu rekor ulusal ve uluslararası medyada inci kefali için kırılan rekor olarak yer almıştır. Muradiye’de gerçekleştirilen festivale Kalkınma Bakanı Sayın Cevdet Yılmaz, Erciş’te gerçekleştirilen festival ile Şahika Ercümen’in dünya rekoru denemesine Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Sayın Fatma Şahin ile birlikte milletvekillerimiz katılmışlardır. Hem bakanlarımızın katılımı, hem milletvekilleri, hem de çok sayıda üst düzey bürokratımızın inci kefali ile ilgili etkinliklere katılımı inci kefalinin korunması yönünde yapılan çalışmalara güç vermekte, tanıtımı artırmaktadır. 2013 yılı üreme döneminde akarsularda su kesilmesi veya su paylaşımı sorunları yaşanmamış ve buna bağlı olarak ta toplu balık ölümleri olmamıştır. Gelecek yıllarda ilgili yöneticilerin bu yıl gösterdikleri hassasiyeti sürdürmesi ümit edilmektedir.”
BİR ALKIŞ DA MEHMETÇİĞE
“Akarsulardan kum alma ve üreme habitatlarını tahrip etme olayları 2013 yılı üreme dönemi içinde ne yazık ki devam etmiştir. İnci kefalinin korunması için 4 aşamalı koruma çabası sürdürülmektedir. Bu dört aşama aslında birbiri ile ilişkili dört halkalı bir zincir gibidir. Bu dört halka ayrı ayrı değerlendirildiğinde; Akarsularda balık avlanmadan önce tedbir alarak avcılığın önlenmesi: 2011 yılı üreme döneminde Van İl Jandarma Komutanlığı’na bağlı birimler, başta Muradiye ve Erciş İlçe Jandarma Komutanlıkları olmak yaptıkları uygulamalar ile balığın avlanmasına büyük ölçüde engel olmuşlardır. Akarsular ve mansaplarda yürütülen bu başarılı çalışmaların gelecek yıllarda geliştirilerek sürdürülmesi kaçak avcılığı minimum düzeylere indirmede en etkin yol olarak görülmektedir.”
MURADİYE EN BAŞARILI İLÇE
“Kaçak olarak avlanmış balıkların taşınmasının önlenmesi: Bu aşamada Özellikle Muradiye’de çok başarılı uygulamalar yapılmış olup, gelecek yıllarda bu uygulamaların geliştirilmesi faydalı olacaktır. Yollarda oluşturulan kontrol noktalarından bazıları etkin olarak çalıştırılmamıştır. Özellikle Gedik Köyü civarında geçmiş yıllarda uygulanan yol kontrolleri bu yıl neredeyse hiç yapılmamıştır. Kaçak olarak avlanmış balıkların satışının önlenmesi: Bu üçüncü aşama, bir şekilde kaçak olarak avlanmış ve kent merkezlerine sokulmuş balığın satışının engellenmesini içermektedir. Bu aşamanın etkin uygulanması için koordinasyon toplantısı ile ekipler kurulmuş olmasına rağmen, kaçak balıklar kent merkezlerinde ciddi bir engelle karşılaşmadan satılabilmiştir. Geçmiş yıllara kıyasla Van Belediyesi, daha ciddi tedbirler alsa da bu ne yazık ki bu tedbirler etkin bir şekilde uygulanamamıştır. Kaçak balık satışına rastlanıldığında aranan emniyet birimleri her defasında müdahale etmiş, ancak ne kurulan ekipler ne de zabıta ve emniyet birimleri şikayet olmadıkça kaçak balık satışına etkin müdahalede bulunmamıştır. Kaçak avcılığın azaltılmasında önemli bir aşama olan satışın önlenmesi, gelecek yıllardaki koordinasyon toplantılarında daha etkin olarak planlanmalı ve uygulanması şikayete bağlı olmaktan çıkarılarak kurulan ekiplerin sürekliliği sağlanmalıdır.”
2013’TE KAÇAK AVCILIK AZALDI
“Kaçak balık tüketiminin önlenmesi: Önceki üç aşamayı bir şekilde atlayarak tüketicinin önüne kadar gelen kaçak avlanmış balıkların tüketici tarafından satın alınmaması en önemli aşamalardan birisidir. Bunu sağlamak üzere yürütülen tanıtım ve bilinç oluşturma çabaları, basın-yayın organlarının da desteği ile son 7 yıldır etkin olarak sürdürülmektedir. Bunun bir sonucu olarak kaçak balık satışında kent merkezlerinde azalma, kırsaldaki yerleşim yerlerinde artış söz konusudur. Bu yüzden kaçak avlanan balığın tüketimini önleyecek çalışmaların daha fazla kurumsal katılım ve sahiplenme ile medyanın da desteği ile sürdürülmesi gerekmektedir. 2013 yılı üreme döneminde, son 20 yıllık uygulamalar dikkate alındığında kaçak avcılık oranı en düşük seviyeye ulaşmıştır. 2013 yılı kaçak avcılık rakamları Derneğimiz tarafından halen değerlendirildiği için kesin rakamlar verilemese de genel olarak yakalanan kaçak manyat ve uzatma ağı sayısı geçmiş yıllara göre artmış, yerinde müdahale edilen olay sayısı artmış, ele geçirilen kaçak avlanmış balık içindeki canlı balık miktarı artmış, tüketici tarafından doğrudan kolluk kuvvetlerini arayarak yapılan ihbarlar çoğalmış ve kaçak avlanan balık miktarının toplam avcılık içindeki oranı düşmüştür.”
“BİLİNÇ OLUŞTURULMALI”
“Son beş yılda olduğu gibi bu yılda kaçak avcılık, köylülerden daha çok çeşitli kurumlar içinde de uzantıları olduğu düşünülen organize olmuş kaçakçılar tarafından yapılmıştır. Kaçak avcılığın caydırıcı olmayan cezaları ve araçlara ceza uygulanan cezanın 15 günle sınırlı olmasından cesaret alan bu kaçakçılık şebekeleri, yeni yasal düzenlemeler ve ancak kurumlar içindeki bağlantıları kesilerek durdurulabilecektir. Özellikle kaçak balık taşımada kullanılan araçların bu yıl başlatılan 15 gün trafikten men edilmesine ilişkin uygulamanın, gelecek yıllarda en az 3 aya çıkarılması yönünde yapılacak bir yasal düzenlemenin caydırıcı olacağı düşünülmektedir. Doğa Gözcüleri Derneği olarak yukarıda sıralanan değerlendirmeler, her yıl kaçak avcılığın önlenmesinde daha ileriye doğru gidildiğinin en net ifadesidir. Bu değerlendirmeler kapsamında işaret edilen eksiklikler, yapılanları takdir etmeme olarak değerlendirilmemeli, aksine gelecek yıllarda daha etkin uygulamalar için bir yön gösterme olarak dikkate alınmalıdır. 20 yıldır sürdürülen uygulamaların en iyi takipçisi olan Derneğimiz, kaçak avcılıkla mücadelenin güçlüklerini ve sıkıntılarını en iyi bilen kurumlardan olarak asla yapılanları küçümsememekte ve yapılanlara inci kefali adına minnet duymaktadır. Bu kapsamda Doğa Gözcüleri Derneği olarak inci kefalının üreme döneminde kaçak avcılığın önlenmesi, inci kefalinin tanıtılması ve sürdürülebilir balıkçılık için bilinç oluşturma çabalarına destek olan tüm kurum, kuruluş ve kişilere teşekkür eder; koruma çalışmalarında görev üstlenen tüm kurum ve kuruluş amirleri ile çalışanlarının çabalarına duyduğumuz saygı ve minneti kamuoyuyla paylaşırız.”
BU ÇAĞRIYA KULAK VER VAN!
“Ağzı, dili olmayan, geleceği ve nesli bizim insafımıza kalmış inci kefaline da burada bir çift sözümüz var” şeklinde değerlendirmelerini noktalayan Sarı’nın çağrısı ise şu şekilde oldu, “Yukarı Denizin sırrı, dağların sırdaşı inci kefali! Derelerimizi coşkunla doldurup, dansınla şelalelerimizi şenlendirdiğin zaman sana “hoş geldin inci kefali, gönlümüze derelerimize hoş geldin” demiştik. Neslini devam ettirmek üzere aldığın ilahi emri yerine getirmek üzere geldiğin dereleri olabildiğince senin için güvenli yapmaya çalıştık. Sana, üreme çabana ve emeğine saygı duyduk. Seni kaçak avcılardan, üremek için geldiğini bilmeden sana zarar verenlerden tam koruyamasak ta elimizden ne gelirse yaptığımızı sen de gördün, şahit oldun. Şimdi yumurtalarını bıraktın, neslini garantiye aldın ve tekrar yurduna, esas vatanına Van Gölü’ne döndün. Seni kutsal emanet olarak gören bizler, sağ salim esas yaşam alanına döndüğünü görerek, büyük bir sorumluluğu bir kez daha yerine getirme mutluluğu içindeyiz. Gelecek yıllarda derelerin daha güvenli olması için çalışacağımızdan emin olabilirsin. Şimdi Van Gölü’nün engin maviliğinde bir kez daha başarmanın tadını çıkar. Süphan Dağı’nın doruklarını, Nemrut Krateri’nin azametini, göl çevresindeki endemik çiçeklerin eşsiz renklerini doya doya seyret. Senin coşkunu, geri dönmeyi bilmeyen azmini, neslini devam ettirmedeki kararlılığını derelerde bir kez daha görmek için, bir yıl sonrasını hasretle beklediğimizi unutma. Şimdilik seni Van Gölü’nün, 60 bin yıllık vatanının merhametli kollarına emanet ediyoruz. Güle güle inci kefali!”
