ŞEHRİVAN ÖZEL: MEHMET ALİ EKİNCİ İran ile arasında 300 kilometreyi aşkın sınır hattı bulunan Van, koronavirüs sürecinde sınır kentleri arasında en büyük kaybı yaşayan kent oldu. Şubat 2020’den bu yana çeşitli tedbirler, kısıtlamalar ile ülkeye giriş-çıkışlar konusundaki tedbirler yine en çok Van’a kayıp yaşattı. 2019 yılına kadar her yıl yarım milyon İranlı’yı kentte ağırlayan ve hareketli zamanlar yaşayan Van’ın bu hareketliliği koronavirüs tedirbirleri ile birlikte yerle bir oldu. 2020 yılının ilk 6 ayında ülke genelinde alınan tedbirler geçtiğimiz yaz Marmara, Ege ve Akdeniz kentlerindeki geçişlerin açılması ve turizmin yeniden hareketlenme süreci ile son bulurken Kapıköy o dönemki normalleşmeye rağmen açılmadı. Yapılan çağrılara rağmen hiçbir hareketlilik olmayan Kapıköy sınır kapısı 2021 Mayıs ayında açıldığında ise İranlılar’ın geçiş alışkanlığının adeta yitirildiği bir kapıya döndü. Türkiye’nin tek taraflı açtığı kapıyı bu kez İran hükümeti açmazken karşılıklı bu kararlar Van’ın yarım milyon turistten sadece bin civarında İranlı’nın kente girmesine neden oldu. Türkiye’ye en çok turist gönderen 5’inci ülke olan İran’ın Van’daki bu oranı düşerken, hava yolu ile İstanbul, Ankara, Antalya gibi kentlere akışı ise ciddi manada devam etti. KISITLAMALAR İRANLILAR’A VAN’I UNUTTURDU Van’da, 24 Mart 2020'de koronavirüs tedbirleri kapsamında araç ve yaya geçişlerine kapatılan Türkiye'nin İran'a açılan Saray ilçesindeki Kapıköy Gümrük Kapısı, 14 ayın ardından 18 Mayıs’ta Cumhurbaşkanlığı kararı ile açılmıştı. Van halkının, esnafın ve iş dünyasının da beklediği bir haber olan Kapıköy’ün açılış haberi sevinç yaratsa da Kapıköy Sınır Kapısı’nın tek taraflı açılmış olması, İran tarafındaki Razi Sınır Kapısının kapalı tutulması Van’daki sevinci yarım bıraktı. Van ile birlikte bölgede İran’a açılan üç kapı ile ilgili kapalılık en büyük darbeyi turistik geçişlerin en çok olduğu Van’a vururken kaynaklı geçişlerin azaldığı sınır kapısında İranlılar adeta Van’ı unuttu. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü tarafından 2021 yılının ilk yarısına ait sınır istatistikleri yayımlandı. 2021 yılının ilk yarısında Kapıköy Sınır Kapısından bin 381 ziyaretçi giriş yaptı. VAN’A GELEN İRANLI SAYISI BİR ELİN PARMAKLARINI GEÇMİYOR! Kültür ve Turizm Bakanlığı’na Bağlı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü’nün Sınır İstatistikleri Bülteni’ne göre Van’ın sınır komşusu olan İran’dan Türkiye’ye Haziran ayında 79 bin 551 İran vatandaşı giriş yaptı. 300 kilometreden daha uzun bir sınırının bulunduğu Van-İran arasında, Kapıköy gibi önemli bir sınır kapısından geçen İranlı sayısı ise Haziran ayında yalnızca 476 kişi olarak verildi. Nisan ayında 41 bin 461, Mayıs ayında ise 44 bin 398 İranlı’nın giriş yaptığı süreçte Nisan ayında Van’a Kapıköy’den giriş yapan İranlı sayısı 102 kişi, Mayıs ayında ise 311 kişi olarak hesaplandı. Öte yandan 2020 yılında koronavirüs tedbirleri kapsamında geçişlere izin verilmediğinden Ocak – Haziran tarihleri arasında 225 bin 858 İranlı ülke giriş yaparken, 2019 yılı ilk yarısında ise 882 bin 146 İranlı ülkeye giriş yapmıştı. 2019’da bu girişlerin neredeyse yarısı Van’dan yapılmış, 2020’de ise bu girişler Van yerine daha çok hava taşımacılığı ile Türkiye’nin batısına kaymıştı. DİĞER İLLER VAN’A GÖRE DAHA ÇOK GİRİŞ ALIYOR! Sınırlamalar, kısıtlamalar ve sınır kapatma süreci en çok Van’a kaybettirirken, genel anlamdaki azalmaya rağmen en büyük azalmayı Van yaşadı. İran ile karayolu üzerinden geçiş yapılan Hakkari’de bulunan Esendere Sınır Kapısı ile Ağrı’da bulunan Gürbulak Sınır Kapısında ise 2021 yılının ilk çeyreğinde 40 bin 608 kişinin sınır kapılarını kullandığı bilgisi de rapora yansıdı. Hakkari’de bulunan Esendere Sınır Kapısını Haziran ayında 2 bin 206 kişi sınır kapısından geçerken 2021 yılının ilk yarısında ise 7 bin 572 kişi sınır kapısını kullandı. Ağrı’da bulunan Gürbulak Sınır Kapısında Haziran ayında 5 bin 246 kişi geçiş yaparken 2021 yılının ilk yarısında ise 33 bin 36 kişi geçiş yaptı. IRAK İLE GEÇİŞLER DURMADI, O İLLERDE HAREKETLİLİK SÜRÜYOR Irak ile karayolu üzerinden geçiş yapılan Şırnak Habur Sınır Kapısında Haziran ayında 32 bin 249 kişi geçiş yaparken, 2021 yılının ilk yarısında sınır kapısını 125 bin 860 kişi kullandı. Türkiye’deki en yoğun sınır kapılarının yer aldığı Edirne’de ise Haziran ayında 227 bin 152 kişi sınır kapılarını kullanırken, 2021 yılının ilk yarısında ise 611 bin 306 kişi kullandı. Bu yönüyle Şırnak ve Hakkâri Irak ile olan sınırında azalma yaşasa da yine sınır hareketliliğini sürdüren iller olarak sınıflandırdı. Sadece İran ile sınırı bulunan Van-Şırnak Karayolu ile Şırnak’a 3 saatlik bir mesafe ile bağlanmayı bekleyen Van ise İranlı potansiyelini kaybederek tüm yabancı akışının kesildiği bir olarak en büyük kaybı yaşadı. HER YERE İRAN UÇAĞI VAR, VAN’A YOK! Van-İran arasındaki en büyük kayıplardan birisi de hava yolu ile seyahatin olmaması olarak dikkat çekiyor. Türkiye’nin birçok iline İran’dan uçuşlar pandemi sürecine rağmen devam uçuşu olmayan Van bu avantajdan da mahrum kaldı. Halihazırda İsfahan, Tahran, Meşhed, Şiraz, Tebriz gibi illerden Türkiye’nin birçok iline günde onlarca uçak gidiş-geliş yaparken Van’dan giriş yapamayan İranlılar uçak ile Türkiye’nin diğer illerine uçuyor. İran ile yapılan görüşme ve iş birliklerine rağmen yeterli girişim olmaması nedeniyle İran kentleri ile Van arasında bir türlü uçuş başlamazken, bu anlamdaki eksiklik kentin geleceği noktasında da sıkıntılar yaratıyor. EN BÜYÜK SINIR VAN’IN AMA AVANTAJLAR DİĞER İLLERİN Aynı raporun istatistiğinde İran uyruklu vatandaşların sayısının 2021’in ilk altı ayında bin civarında kalması Van’ın en büyük sınır avantajına rağmen en az kazancı yaşadığını bir kez daha ortaya koydu. 300 kilometrenin üstündeki sınırı, kaçak geçişleri, mülteci sorunu gibi sorunları üst seviyede yaşayan Van’ın bu sınır avantajını kullanmaması, hava yolunu kullanamamasının yanında konsolosluğun olmadığı sınır kenti olmasıyla da dikkat çekiyor. İran ile sınırı olmayan Erzurum ve Trabzon’un İran konsolosluğu varken Van’da konsolosluk bulunmaması ilişkilerin aksamasındaki en büyük eksikliklerden birisi olarak öne çıkıyor.