Özellikle Van Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından dar gelirli ailelere dağıtılan kalitesiz kömürün neden olduğu kirlilik, kenti yaşanılamaz noktaya getirirken, geçtiğimiz günlerde vatandaşlar tarafından Edremit TOKİ konutlarında çekilen bu fotoğraflar ise kentin havasının kirli olduğunu gösteriyor. 2009 yılından bu yana limit değerlerinin aşılmadığını söyleyen, Çevre ve Şehircilik İl Müdürü Cengiz Adıgüzel ise, kentte hava kirliliğinin olmadığını belirterek, kentin hiçbir şekilde kirli iller kapsamında yer almadığını ifade etti.Van’da kış aylarının gelmesiyle birlikte her yıl yaşanan hava kirliliği bu yıl da kendini yoğun bir biçimde hissettirmeye başladı. Son yıllarda doğal olarak çok büyük tahribatlara uğrayan Van’da özellikle SYDV tarafından dar gelirli ailelere dağıtılan kalitesiz kömürler hava kirliliğinin en büyük sebebi olarak görülüyor. Konuyla ilgili birçok kez haber yapılan hava kirliliği konusunda yetkililer ise havanın kirli olmadığını, hava kirlilik ölçümlerinin 24 saat esasına göre düzenli olarak yapıldığını belirtti.ZEHİRLENMEYE TERK EDİLDİDünya Sağlık Örgütü'nün 2014 raporuna göre Türkiye'nin neredeyse tamamı zehir soluyor. WHO’nun verilerine göre Türkiye’nin en kötü durumda olan, zehirlenmeye terk edilen listedeki 44 kentte ciddi hava kirliliği yaşanıyor. Yıllık ortalaması 20 birimi aşan ve 50-100 μg/metreküp arasında seyreden kentler şöyle: “Isparta 100, Aydın 95, Düzce 93, Mardin 89, Denizli 87, Zonguldak 87, Burdur 86, Adıyaman 83, Kütahya 80, Balıkesir 79, Edirne 79, Manisa 78, Diyarbakır 77, Niğde 76, Çorum 75, VAN 74, Muğla 74, Uşak 72, Malatya 72, Hakkâri 71, Maraş 71, Bartın 71, Kilis 71, Aksaray 70, Kırşehir 69, Trabzon 64, Konya 63, Antalya 63, Ordu 61, Kırıkkale 60, Erzurum 59, Bolu 59, Gümüşhane 59, Ankara 58, Yozgat 58, Bilecik 58, Nevşehir 55, İzmir 54, Kars 54, Kayseri 53, Karabük 52, Ağrı 51, Adana 51.”HAVAMIZ TEMİZ Mİ?Hal böyle olunca Van’daki durum vatandaşların tedirgin ediyor. Yetkililer yaptıkları açıklamada kentin havasının temiz olduğunu söylerken, geçtiğimiz gün Edremit TOKİ konutlarında çekilen fotoğraflarda havanın ne kadar kirli olduğunu görülüyor. Özellikle deprem sonrası kentte yapılan Toplu Konutların ciddi anlamda hava kirliliği yarattığı görülürken, vatandaşlar önümüzdeki yıllarda çözüm bulunamaması halinde kentin zehirlenmeye terk edileceğini söylüyor.‘YETKİLİLER AÇIKLASIN’Konuyu defalarca gündeme getirmemize rağmen yetkililerin sessizliğini sürdürürken, sorunun çözümü konusunda büyük caba sarf eden Van Çevre Derneği Başkanı Ali Kalçık ise, Van halkının yetkililere değil, gözlerine inandığını belirterek, “İnsanların nefes almasına dahi etki yapan bu hava kirliliğinin nedeni nedir? Yetkililer bunu önce açıklasın. İnsanların yaşamını ciddi derecede rahatsız eden bir hava kirliliği söz konusudur. Bunu bilmek herhangi bir bilimselliği gerektirecek bir şey değildir. Sokaklara çıktığın zaman bunu net olarak görüyorsun zaten. Özellikle akşamları havada oluşan gaz tabakasından dolayı vatandaşlar nefes almakta bile zorlanırken yetkililerin yaptığı açıklamaların sadece siyaset amaçlı olduğunu kaydetti.‘KÖMÜR DAĞITIMLARI DURDURULMALIDIR’Kalitesiz kömürlerden çıkan bütün is yediğimiz gıdalara sirayet ediyor. Devlet farkında mı bilmiyorum ama hepimiz zehirleniyoruz. Zehir soluyup, zehir yiyoruz. İnsanlar yoksul diye bu tür insanlık dışı bir yaklaşım sergilemek her şeyden önce insan haklarına aykırıdır. Yoksula kömür vereceksen neden kalitelisinden vermiyorsun? Bu mudur sosyal devlet anlayışı?. Bu kalitesiz kömürün dağıtımı biran önce durdurulmalı, mümkünse dağıtılan bütün kömürler de toplatılmalıdır. Bu dakikadan sonra alınacak başka tedbir yoktur. Yarın için çocuklarımıza bırakabileceğimiz tek sermaye çevredir. Bu şekilde bu sermayeyi de yok ediyoruz.” Dedi.KÜRKÇÜ: YAPILAN ÖLÇÜMLER GÖSTERMELİKHava Kalitesi İzleme İstasyonları aracılığıyla yapılan ölçümlerin veriler halinde açıklanması gerekirken birçok veri vatandaşlardan gizleniyor. Konuyla ilgili Çevre ve Şehircilik Bakanı İdris Güllüce’nin cevaplaması istemiyle soru önergesi veren Halkların Demokratik Partisi (HDP) Mersin Milletvekili Ertuğrul Kürkçü Hava Kalitesi İzleme İstasyonları aracılığıyla hava kirliliği verileri toplandığını, ancak açıklanan verilerin bir takım temel eksikliklere işaret ettiğini ve yapılan ölçümlerin göstermelik olduğunu söyledi.‘SÜREKLİ OLARAK ÖLÇÜMLER YAPILMALI’Kürkçü verdiği soru önergesinde, “Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri yapılan bilimsel araştırmalarla tartışmaya mahal bırakmayacak biçimde ortaya konmuştur. Bu nedenle hükümetler, halkların sağlığını korumak ve ortaya çıkan büyük sağlık masraflarından kaçınmak için bazı önlemler almışlardır. Ancak alınan önlemlerin çoğu zaman yeterli olmadığı, sanayileşme ve tüketim toplumunun doğurduğu kirletici etkilerle kıyaslandığında göstermelik kaldığı ve halk sağlığından çok propagandaya hizmet ettiği görülmektedir. Çevre kirliliği ve ekolojik tahribat, neoliberalizm ve kolaylaştırıcı ideolojilerinin ‘insana-doğaya rağmen ve eşitsiz kalkınma’ anlayışının alamet-i farikası haline gelmiştir. Dolayısıyla çevre adaletinin sağlanması, tüm yurttaşların sağlıklı yaşam hakkının ve ekosistemlerin korunması için beşeri faaliyetlerin çevresel etkilerinin ayrıntılı olarak ölçülmesi ve sürekli izlenmesi gerekmektedir.” Dedi.‘VERİLER ŞEFFAF OLARAK AÇIKLANSIN’Yapılan ölçümlerin şeffaf bir şekilde kamuoyuyla paylaşılması gerektiğini söyleyen Kürkçü, “Hükümetlerin, toplumu hava kirliliğine karşı koruyup uyarabilmek ve hava kirliliği sorununun üstesinden gelebilmek için ilk atmaları gereken adım, insan sağlığı ve çevre için önem arz eden hava kirliliği verilerini ülke çapında ölçmek ve bu ölçümlerin yöntem ve sonuçlarını şeffaf bir biçimde kamuoyuyla paylaşmaktır. Türkiye’de de bu çerçevede bakanlığınız bünyesinde faaliyet gösteren Hava Kalitesi İzleme İstasyonları aracılığıyla hava kirliliği verileri toplanmaktadır. Ancak açıklanan veriler, bir takım temel eksikliklere işaret etmekte, bu ölçümlerin göstermelik olduğu şüphesi doğurmaktadır.” Dedi.‘TEK BİR İSTASYON VERİ TOPLAYAMAZ’Sadece bir noktadan değil, birkaç noktadan ölçümlerin yapılması gerektiğini ifade eden Kürtkçü, “Ölçümlerde kullanılan örnekleme yöntemi ve modellemeler ile ölçüm istasyonlarının kurulduğu bölgelerin fiziksel özellikleri, elde edilen verilerin kalitesini ve güvenilirliğini belirlemektedir. Çevre Mühendisleri Odası Mersin İl Temsilcisi Zehra Korkmaz, hava kalitesi ölçümü ve izlenmesinde tek bir noktadan veri toplanmasının kentlerin tamamını temsil edemeyeceği ve bu şekilde elde edilen sonuçların kent bütünü açısından bilimsel anlamda bir değer taşımadığı konusunda uyarıda bulunmuş, elde edilen verilerin bilimsel geçerlilik taşıması için akredite olmuş cihaz veya kurumlar tarafından elde edilmiş olması gerekliliğini hatırlatmıştır.” Dedi.‘HAVA KALİTESİ İZLEME İSTASYONLARI SAYISI KAÇTIR?’HDP Mersin Milletvekili Ertuğrul Kürkçü, Bakan Güllüce’ye verdiği soru önergesinde şu soruları yöneltti: “Türkiye’de hava kirliliği ölçümlerini gerçekleştiren “Hava Kalitesi İzleme İstasyonları” kaç adettir, bunlar nerelerde bulunmaktadır ve ne zaman kurulmuşlardır? Buralarda yapılan ölçümler akredite olmuş cihaz veya kurumlar tarafından mı gerçekleştirilmektedir?. Ölçümlerde hangi örnekleme yöntemi ve modellemeler kullanılmaktadır?. “Hava Kalitesi İzleme İstasyonları”nın yer tespitleri hangi kriterlere göre yapılmıştır?. Hava kalitesi ölçümlerinin sadece il merkezlerinde ve tek bir noktada yapılması, toplumu hava kirliliğinin oluşturduğu sağlık risklerine karşı korumak için yeterli midir? İlçe merkezleri, belli büyüklükteki yerleşimler ve kentlerin farklı bölgelerinin de hava kalitesi ölçümlerine dahil edilmesi için bir çalışma yürütülmekte midir?. İnsan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri atmosferdeki PM 10 (aerodinamik çapı 10 mikrometreden küçük partikül maddeler) oranından daha fazla olduğu bilinen ve Türkiye’nin tarafı olduğu Uzun Menzilli Sınırlar Ötesi Hava Kirliliği Sözleşmesi çerçevesinde sağlamakla yükümlü olduğu ve Dünya Sağlık Örgütü’nün de yönergesinde bulunan veriler arasında olan PM 2.5 (aerodinamik çapı 2.5 mikrometreden küçük partikül maddeler) oranlarının ölçümleri hangi nedenlerle açıklanmamaktadır? Bakanlığınızın kullandığı hava kirliliği endeksinde PM 2.5 kriterinin (diğer gelişmiş ülkelerin aksine) kullanılmamasının gerekçesi nedir?. Hava kirliliği ölçümlerinde PM 2.5 ölçümü yapabilen istasyonlar nerelerde bulunmaktadır? PM 10 ölçümü yapan istasyonlardan, PM 2.5 ölçümü yapamayanlar hangileridir ve bunun gerekçesi nedir? Bunların yaygınlaştırılması için bir çalışma yürütülmekte midir?. Bakanlığınızca atmosferdeki PM 2.5 ve ağır metal (civa, kurşun, vb) oranları için bir yönetmelik hazırlanarak azaltım hedefi belirlenmesi yönünde bir çalışma yürütülmekte midir? Yürütülmüyorsa gerekçesi nedir?. HDP Iğdır Milletvekili Sayın Pervin Buldan’ın T.B.M.M. 7/2102 Esas No’lu Yazılı Soru Önergesine 12 Ocak 2012 tarihinde verilen cevapta “2014 yılına kadar” 8 adet temiz hava merkezi kurulacağı ve buralarda başta PM10 ve ağır metaller olmak üzere mevcut istasyonlarda bulunanlar dışındaki parametrelerin de analizinin yapılacağı ve 2013 yılı sonuna kadar hava kalitesi ön değerlendirme çalışmalarının tamamlanacağı bilgisi verilmiştir. Bu 8 temiz hava merkezi kurulumları ne aşamadadır? Aradan geçen zamanda analizine başlanan yeni parametre(ler) bulunmakta mıdır? PM10 kirleticisinin kimyasal bileşiminin tespit edilerek kaynakta azaltılması yönünde yapılacağı belirtilen çalışmalarda ve hava kalitesi ön değerlendirme çalışmalarının tamamlanarak raporlarının yayınlanmasında hangi aşamaya gelinmiştir?. Bakanlığınızda sonuç bekleyen toplam kaç adet kömürlü termik santral ÇED başvurusu bulunmaktadır? Bunların illere göre dağılımı nasıldır? Bu santrallerde PM değerlerini azaltmak için hangi teknik donanımlar planlanmaktadır? Bu santrallerin tahmini PM salınım değerleri nelerdir? Bu konuda bakanlığın belirlediği sınır değerler nelerdir ve bu sınırlar gelişmiş ülkelerdeki (mesela ABD veya Almanya) sınırlardan farklı mıdır?Termik Santral faaliyetleri ve kömür ve linyit yakılması sonucu atmosfere salınan partikül maddelerin kanserojen etkileri Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2013 yılında kesin olarak kabul edilmiştir. Bu kararın ardından Bakanlığınızın PM 10 hedef seviyelerinde bir azaltıma gitmemesinin gerekçesi nedir?. Halk sağlığının korunması ve akademik çalışmalar için son derece değerli olan Ulusal Emisyon (Baca Gazı) Ölçüm Ağı verilerinin kamuoyuna açık olmamasının nedeni nedir? İnternetten kullanıcı adı ve şifre ile girilebilen bu ağdaki verileri kimler görebilmektedir? Faal kömürlü termik santrallerin emisyon ölçüm sonuçlarının kamuoyuyla paylaşılmamasının nedeni nedir?.ADIGÜZEL: HAVAMIZ TEMİZSon günlerde konuşulan Van’ın hava kirliliği ile ilgili; görüşlerine başvurduğumuz Çevre ve Şehircilik İl Müdürü Cengiz Adıgüzel, 2005 yılından bu yana hava kirliliği ölçüm istasyonunun kurulduğunu ve sürekli olarak veri topladığını belirtti. 2006 yılından 2009 yılına kadar istasyondan alınan verilere bakıldığında sadece birkaç gün dışında hava kirliliği limitlerinin aşılmadığını söyleyen Adıgüzel, 2009 yılından bu yana istasyonda limit aşımının gerçekleşmediğini hatta ölçülen değerlerin en alt limitlerde olduğunu ifade etti. Vatandaşlara da çağrıda bulunan Adıgüzel, kaloriferlerini işi bilen elemanlara yaktırılmasını ve kaliteli yakıtın kullanılması gerektiğini belirtti. Bu konu ile ilgili Halk Eğitimi Müdürlüğü tarafından açılan “Ateşçi Kurslarına” katılım sağlandıktan sonra Kurslarda başarılı olanlara Ateşçi Belgesinin verildiğini ve bunun mutlaka alınması gerektiğini söyledi.“2009’DAN BU YANA YÖNETMELİK LİMİT DEĞERLERİ AŞILMAMIŞTIR”Hava kirliliği ölçüm istasyonuna hiçbir şekilde müdahale edilmediğini söyleyen Adıgüzel, “Bizim hava kirliliği ölçüm istasyonumuz 2005 yılından bu yana ilimizde faaliyet göstermektedir. İstasyonumuza hiçbir şekilde müdahale etme şansımız yok. Tamamen otomatik bir şekilde çalışarak, topladığı verileri Bakanlık veri bankasına, oradan da inter aktif ortamda servis edilmektedir. 2005 yılından bu yana kurulan istasyonumuzda hava kirliliğine neden olan 2 parametre ölçümü gerçekleştirilmektedir. Partikül Madde (PM) ve Kükürtdioksit (SO2) parametreleri. Limit değerlere bakıldığında, partikül maddenin; 24 saatlik ortalamasının 300, Kükürtdioksit (SO2), ise 400 miligram/m3 tür. ( Yönetmelik sınır değerleri ). Bu değerlerin üzerinde ölçüm olduğu zaman ilimizde ciddi anlamda hava kirliliği var demektir. Eğer bu değerlerin altında bir ölçüm gerçekleşmiş ise hava kirliliğinin normal değerlerde olduğunun anlaşılması gerekir. Dikkat edilmesi gereken, 24 saatlik verilerin ortalamasının dikkate değer alınmasıdır. 2005 yılında kurulan istasyonumuzda, Yönetmelik limit değerleri aşılmamıştır. 2006 yılında günlük ortalama bazda 3 gün, 2007 yılında 1 gün, 2008 yılında 3 gün, 2009 yılında ise 3 gün limit değerlerin üstünde olan ölçümler gerçekleştirilmiştir. Bu yılların dışında, yani 2009 yılından bu yana hiçbir günde limit değerleri aşan günümüz bulunmamaktadır. Bu da kentimizde hava kirliliğinin olmadığını göstermektedir” dedi.ADIGÜZEL: KİRLİ İLLER KAPSAMINDA DEĞİLİZKentte hava kirliliği olmamasının nedenlerini de sıralayan Adıgüzel, “Peki neden hava kirliliğimiz yok. Bir İlde Hava Kirliliğinin oluşması için, o kentin ya sanayi kenti olması, yada kalitesiz yakıtların (kömür) ısınmada kullanılması sonucunda oluşan kirlilikle olan bir olaydır. İlimiz, sanayi kenti olmadığından dolayı sanayiden kaynaklı bir kirlilik yoktur. Dolayısıyla sanayiden kaynaklı bir kirlilik söz konusu olmadığına göre o zaman geriye ısınmadan kaynaklı kirlilik kalıyor. Doğalgazın ilimize gelmesiyle birlikte; Apartman-Site ve İş Merkezlerinin yaklaşık 70’i doğalgaza geçiş yaptı. Yani bizim ekstra bir önlem almamıza gerek kalmadan hava kirliğinin yüzde 70’ini bitirdik. Baca sayısının doğalgazdan dolayı yüzde 70’e kadar düştüğü bir kentte hava kirliliğinin olması düşünülemez. Kalorifer ve sobaların yakma saatlerinde bir kirlilik meydana gelebilir. Bu da geçici bir durumdur. Bu dönemde ölçülen saatlik verilere bakıldığında ölçülen değerlerin de Yönetmelik limit değerlerinin çok altında olduğu görülmektedir. Ölçülen bu veriler ışığından bakıldığında; İlimiz hiçbir şekilde kirli iller kapsamında yer almamaktadır. 24 saatlik veri üzerinden bakıldığında 2006 ile 2009 yılına kadar sadece birkaç günde limit değerlerin aşıldığı görülmektedir. Ancak, 2009-2014 yılları arasında hiçbir günde limit değerler aşılmamıştır” dedi.ADIGÜZEL: İSTASYON SAYIMIZ 4’E ÇIKARILACAKVan’da 1 istasyonun bulunduğunu söyleyen Adıgüzel, istasyon sayısının bu yıl içerisinde 4’e çıkarılacağını belirtti. Adıgüzel, “Van’da 1 istasyonumuz bulunmaktadır. Bu istasyonumuz eski Özel İdare sahası içerisinde faaliyet göstermektedir. Ancak Bakanlığımız, 2015 yılı içerisinde kentimize 3 yeni istasyon kuracaktır. Bundan sonra bölge bölge elimizde net veriler alınarak, ilimizde daha sağlıklı bir şekilde hava kirliliği ile ilgili değerlerini almış olacağız. Vatandaşlarımızdan da isteklerimiz var. Kaloriferlerini işi bilen elemanlara yaktırmaları gerekiyor. “Ateşçi Belgesi” olmayan kalorifercileri çalıştırmasınlar. Kapıcı veya kaloriferciler genelde rahatlarına düşkün oldukları için 1 torba kömür atması gerekirken, 5 torba kömür atıyor ve bu da kazanın boğulmasına vesile oluyor. Dolayısıyla bu şekildeki yanma verimi ve kömür kalitesi düşüyor. Bu konuyu site yöneticilerinin takip etmesi gerekir. Tüm bunların ötesinde standartlara uygun ve İlimiz Mahalli Çevre Kurulunda alınan standartalara uygun kaliteli yakıtın kullanılması gerekiyor. Kullanılan yakıtlarının kalite ve menşei hakkında talep edilmesi durumunda, analize tabi tutttuklarını ve ona göre kullanımına izin veildiğini, bu konuda denetimlerinin oluşturulan “Denetim Ekibi” ile sürekli bir şekilde denetimlerine devam edildiğini, bu konuda çok hassas davrandıklarını belirtti. Kirli iller ile kentimizi kıyasladığımızda, vatandaşlarımızın rahat olması gerektiğini ve İlimizde hava kirliliğinin söz konusu olmadığını, doğalgazın kentimiz için çok büyük şans olduğunu belirtti.‘VATANDAŞLAR DA ÖLÇÜMLERİ TAKİP EDEBİLİR’Vatandaşların hava kirliliği konusunda kafasına takılan soruları ise www.havaizleme.gov.tr adresinden takip edebileceğini söyleyen Adıgüzel, sistemin her zaman vatandaşlara açık olduğunu bu nedenle vatandaşların gönül rahatlığıyla bu sistem üzerinden hava kirliliği ölçümlerine bakabileceğini ifade etti.Orhan AŞAN – Şehrivan ÖZEL