Son yıllarda açıklanan pek çok araştırma sonucun ve raporlamalardan çıkan verilerden hareketle iyi bir tablo çizmediği görülen Van, bir veride daha sınıfta kaldı. Pek çok göstergede 81 ile kıyasla son sıralarda yer alan Van, Türkiye İstatistik Kurumu’nun geçtiğimiz haftalarda (TÜİK)açıkladığı 2018-2022 yıllarına ait ‘İl Seviyesinde Beşeri Kalkınma Endeksi’ verilerinde de şaşırtmadı. TÜİK’in açıkladığı verilere göre Van, beşeri kalkınma açısından Türkiye ortalamasının oldukça gerisinde kaldı. Hatta bazı alanlarda Van’ın gerileme yaşadığını ortaya koydu. 2018 yılında 0,743 olan Van’ın beşeri kalkınma endeksi, 2022’de yalnızca 0,764 seviyesine çıkabildi. Van, bu veri ile Ağrı, Şanlıurfa, Muş ve Bitlis ile birlikte en düşük kalkınma endeksine sahip iller arasında alırken, konuyla ilgili Şehrivan’a konuşan mali müşavir İbrahim Şahin, mevcut kaynakların yeterince verimli kullanılamadığına dikkat çekerek, “Van’ın kalkınması için önce niyet, sonra plan, sonra da yatırım gerekir.” dedi.
VAN EN DÜŞÜK KALKINMA ENDEKSİNE SAHİP İLLERDEN BİRİ OLDU
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan İl Seviyesinde Beşeri Kalkınma Endeksi 2018-2022 verileri, Van için olumsuz bir tablo ortaya koydu. Türkiye genelinde beşeri kalkınma endeksi yükselirken, Van’da özellikle yaşam beklentisi alanında gerileme yaşandı. Van, Türkiye’nin en düşük gelişmişlik seviyesine sahip illeri arasında yer almaya devam etti. 2018 yılında 0,743 olan Van’ın beşeri kalkınma endeksi, 2022’de yalnızca 0,764 seviyesine çıkabildi. Ancak bu artışın temel sebebi eğitimdeki kısmi iyileşme olurken, diğer göstergeler Van’daki yaşam koşullarının kötüleştiğini gösteriyor.
VAN’DA YAŞAM KOŞULLARI KÖTÜ, GELİR DÜZEYİ DÜŞÜK!
Özellikle yaşam beklentisi endeksi, 2018’de 0,890 iken 2022’de 0,887'ye düştü. Bu durum, Van’da yaşam koşullarının kötüleştiğini gösteriyor. Gelir endeksine bakıldığında ise 2018’de 0,700 olan değer, 2022’de sadece 0,704’e çıktı. Bu durum, ekonomik kalkınmanın çok yavaş ilerlediğini ve Van’da gelir düzeyinin hâlâ çok düşük olduğunu ortaya koyuyor. Türkiye genelinde beşeri kalkınma endeksi, 2018’de 0,844 iken 2022’de 0,854 seviyesine çıktı. Bu artış, Türkiye’yi "çok yüksek gelişmişlik" seviyesine taşırken, Van "yüksek beşeri kalkınma" seviyesinin ancak alt sınırlarında kalabildi. 2022’de beşeri kalkınma endeksinde en yüksek değere sahip il 0,891 ile Ankara oldu. İstanbul, Kocaeli, İzmir ve Muğla da en yüksek endekse sahip iller arasında yer aldı. Van ise Ağrı, Şanlıurfa, Muş ve Bitlis ile birlikte en düşük kalkınma endeksine sahip iller arasında kaldı.
ŞAHİN: YATIRIM YOK, ÜRETİM YOK, GELİR YOK!
Şahin, Van’ın beşeri kalkınma verileriyle ilgili değerlendirme yaparak, “Van’ın gelir endeksindeki artış neredeyse yok denecek kadar az. 2018’de 0,700 olan endeks, 2022’de sadece 0,704’e çıkmış. Bu çok düşük bir artış. Neden? Çünkü kentte üretim yok, yatırım yok. Ne organize sanayi bölgeleri aktif çalışıyor ne de yeni fabrikalar kuruluyor. Hal böyle olunca istihdam da yaratılmıyor. Van’da insanlarımız ya işsiz kalıyor ya da günübirlik işlerle geçimini sağlamaya çalışıyor. Beşeri kalkınmanın az olmasının en büyük nedenleri bunlardır.” dedi.
VAN BEŞERİ KALKINMADA DÜŞÜŞTE!
Şahin, ekonomik sorunların yalnızca gelirle sınırlı kalmadığını, diğer alanlara da doğrudan etki ettiğini belirterek, “Geliriniz düşükse, iyi beslenemezsiniz, iyi bir evde oturamazsınız, özel sağlık hizmetine ulaşamazsınız. Çocuğunuzu iyi bir okulda okutamaz, gelişimine destek olamazsınız. Yani beşeri kalkınma dediğimiz şey, birbirine bağlı zincirlerden oluşur. Van’da bu zincirin halkaları tek tek kopmuş durumda. Ekonomi kötüye gittikçe sağlık, eğitim, yaşam kalitesi de geriliyor.” diye konuştu.
“YAŞAM BEKLENTİSİNDEKİ DÜŞÜŞ ÇOK CİDDİ BİR UYARI”
Van’daki yaşam beklentisi endeksinin düşmesini “önemli bir alarm zili” olarak yorumlayan Şahin, “İnsanlar artık daha az umutlu, daha çok yorgun. Sağlık koşulları kötüleşiyor, psikolojik yıpranma artıyor. Eskiden kırsalda dayanışmayla ayakta duran insanlar bile artık zor geçiniyor. Yaşam beklentisinin düşmesi, sadece hastalıklarla ilgili bir gösterge değil. Aynı zamanda halkın umut seviyesini de gösterir.” ifadelerini kullandı.
VAN’DA GENÇLER İŞSİZ: GENÇLER MEMLEKETİNDE DURMUYOR
Van’da genç işsizliğin çok ciddi boyutlarda olduğuna dikkat çeken Şahin, “İşsizliğin bu kadar yüksek olduğu bir kentte gençlerin kentte kalmasını bekleyemezsiniz. Göç kaçınılmaz hale geliyor. Ki Van son yıllarda ciddi anlamda göç veriyor. Okulunu bitiren ya da iş bulamayan genç ya İstanbul’a gidiyor ya da başka şehirlere. Bu da Van’ın nitelikli insan kaynağını kaybetmesine neden oluyor. Oysa bu insan gücü burada tutulabilse, kentin potansiyeli çok daha iyi değerlendirilebilir.” diye aktardı.
VANLI ESNAF DA ZOR BİR DÖNEMDEN GEÇİYOR
Şahin, Van’da küçük esnafın da zor bir dönemden geçtiğinin altını çizerek, “Van’da birçok esnaf ayakta kalmak için kredi çekmiş durumda. Esnaflar borçlarını ödemekte zorlanıyorlar. Maliyetler arttı, vergi yükleri arttı, ama alım gücü düştü. Vatandaş alışveriş yapamıyor. İranlı turistler de geçmişte olduğu gibi yoğun şekilde Van’a gelmiyor. Bu da esnafın iş yapamamasına neden oluyor. Zaten ticaret zayıfsa, kentte ekonomik döngü durur. Van’da şu an yaşanan tam da budur.” ifadelerini kullandı.
“SORUNLAR BİRBİRİNİ TETİKLİYOR”
Şahin, Van’daki kalkınma sürecinin önündeki en büyük engelin, sorunların birbirini tetiklemesi olduğunu vurgulayarak, “Düşük gelir, diğer sorunlarını artırıyor. Eğitim, sağlık, turizm vb. gibi sektörlerdeki sorunlar, iş gücü verimliliğini düşürüyor. İş gücündeki verimsizlik yatırımcıyı uzaklaştırıyor, yatırım olmayınca işsizlik artıyor. İşsizlik göçü tetikliyor, göç ise insan kaynağını zayıflatıyor. Bu döngü böyle devam ediyor. Bir noktada bu zinciri kırmak lazım. Van için özel kalkınma planlarının geliştirmesi, bütüncül bir strateji izlenmesi şarttır.” dedi.
ŞAHİN’DEN ÇÖZÜM ÖNERİSİ: ÖNCE NİYET, SONRA PLAN VE YATIRIM
Çözüm önerilerini de paylaşan Şahin, “Van’ın kalkınması için önce niyet, sonra plan, sonra da yatırım gerekir. Tarım, hayvancılık, turizm gibi alanlarda ciddi bir potansiyelimiz var. Bu potansiyeller birçok kentte yok. Fakat sahip olduğumuz bu potansiyel atıl durumda. Girişimci destekleri artırılmalı, gençlere yönelik projeler uygulanmalı. Bir ilin kalkınması tesadüf değil, bilinçli bir tercihtir. Van da bu tercihi hak ediyor.” diyerek sözlerini tamamladı.