ŞEHRİVAN ÖZEL-ÖMER FARUK TOKTAŞ - Doğu Anadolu’nun lokomotif kenti olmasına rağmen birçok alanda Türkiye’nin son 10 ili arasında gösterilmekten kurtulamayan Van’ın Ağustos ayı durumu paylaşıldı. Birçok alanda mevcut durumuna dair rakamlar ve verilerin paylaşıldığı Van’da en önemli eksiklik ve ihtiyacın sağlık ve eğitim alanlarında olduğu gözlendi. Her ay düzenli olarak Türkiye ve il geneli raporlamalar ile Van’ın durumunu kamuoyu ile paylaşan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Van’ın Ağustos ayındaki durumu paylaştı. Sağlıktan ekonomiye, tarımdan ulaşıma kadar 21 başlıkta kentin durumunu ele alan TÜİK, hangi alanda yükselişler, hangi alanda düşüşler olduğunu istatistikler ile ortaya koydu. İşsizliğin, göçün, boşanmaların artışı ile dikkat çektiği değerlendirmede Van’ın sağlık başta olmak üzere diğer alanlardaki ihtiyaçları da sıralandı. Hem eğitimde hem de sağlıkta sağlık hizmetleri ve sağlık hizmeti verecek olan sağlık personeli konusunda ihtiyacın büyük olduğu Van’da kişi başına düşen hemşire sayısının Türkiye ortalamasının çok altında olduğu gözlendi. Son dönemlerde de sık sık doktor ihtiyacı, alanında uzman doktorların kentten ayrılması, teşhis ve tedavi konusundaki sıkıntılarla gündeme gelen Van’da hekim başına 717 hastanın düştüğü belirtildi. Hemşire başına da 580 hastanın düştüğü kentte hastanelerdeki yatak başına düşen hasta sayısının 383 olduğu belirtildi. Bu ortalama ile sağlıktaki durumu bir kez daha gözler önüne serilen Van’da, doktor ihtiyacı resmi araştırmalarla da gözler önüne serilmiş oldu. Öte yandan en çok ölüm sebebi olan hastalıklar, doğum-ölüm oranları gibi diğer sağlık sorunları da yine TÜİK tarafından paylaşılan konular arasında yer aldı. Van’ın ihtiyaçlar listesinde yer alan diğer alanları eğitim, istihdam takip etti. Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK, ‘Sayılarla Türkiye’ TRB2 Bölgesi (Van, Muş Bitlis, Hakkâri) Ağustos 2019 istatistikleri verilerini açıkladı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Van Bölge Müdürlüğü tarafından açıklanan ‘Sayılarla Türkiye’ raporunda 21 başlık ele alındı. Raporda nüfus ve göç durumu, dış ticaret rakamları, konut satışları, araç sayısı, öğrenci başına düşen öğretmen sayısı, okur-yazar oranları, hane halkı büyüklüğü ve daha birçok alanda Van’ın bölge iller ve Türkiye ortalaması ile olan karşılaştırmaları rahatlıkla görülebiliyor. Van olarak konut satışı, araç sayısı ve hayvancılık alanında her ne kadar ortalamanın üzerinde değerlere sahip olsak da işsizlik ve boşanma artışlarında da ne yazık ki aynı artışlar söz konusu. Özellikle son yıllarda çevre illerinde göç alan bir kent konumuna gelen Van, işsizliğin artmasıyla birlikte iş bulamayan gençlerini göç etmek zorunda bırakıyor. İşte Van’ın yıllara tüm sektörlerde yaşamış olduğu değişimleri ve mevcut durumunu gösteren istatistikleri… VAN’DA NÜFUS HER GEÇEN YIL ARTIYOR TRB2 Bölgesi 2016-2018 yılları arası nüfus ve göç istatistik verilerine göre; Van'ın nüfusu 2016 yılında 1 milyon 100 bin, 2017 yılında 1 milyon 107 bin ve 2018 yılında 1 milyon 124 bin olarak belirlendi. 2015-2018 yılları arasında yıllık nüfus artış hızı istatistik verileri göre; 2015-2016 yılları arasında Van'da 3,5 oranında artış, 2016-2017 yılları arasında yüzde 6,1 oranında artış, 2017-2018 yılları arasında ise oranında artış gerçekleşti. Van büyük bir göç vermesine rağmen çevre illerden ciddi göç almayı sürdürürken göç rakamlarında da bölgenin zirvesinde yer aldı. BÖLGE’DE EN ÇOK NUFÜS YOĞUNLUĞU DA VAN’DA Van'da 2016-2017 yılları arasında kilometre düşen insan sayısında aynı seviyede gerçekleşirken, 2018 yılında artış yaşandı. Van'da 2016-2017 yılları arasında kilometreye düşen insan sayısı 57 iken, 2018 yılında 58 kişi oldu. Muş'ta 2016-2017 yıllarında arasında 50 kişi, 2018 yılında 51 kişi oldu. Bitlis'te 2016-2017 yılları arasında 49 kişi, 2018 yılında 50 kişi oldu. Hakkâri’de ise, 2016 yılında 37 kişi, 2017 yılında 38 kişi, 2018 yılında 40 kişi olarak gerçekleşti. OKURYAZAR NÜFUS ORANI ARTIYOR AMA HALEN BAŞARI SIRALAMASINDA SONLARDAYIZ! 2016-2018 yılları arasında okuryazar nüfus oranı (6+ yaş) istatistik verilerine göre; Van’da 2016 yılında okuryazar nüfus oranı yüzde 92,4, 2017 yılında yüzde 92,9 ve 2018 yılında yüzde 93,5 olarak gerçekleşti. 2017-2018 yılları arasında net okullaşma oranı istatistik verilerinde göre; Van'da yüzde 94,1 ilkokul, yüzde 92,5 ortaokul ve yüzde 91,5 oranıyla ortaöğretim (lise) izledi. 2017-2018 yılları arasında net okullaşma oranı istatistik verilerinde göre; Van'da yüzde 94,1 ilkokul, yüzde 92,5 ortaokul ve yüzde 91,5 oranıyla ortaöğretim (lise) izledi. Öte yandan artan okuryazar oranına rağmen Van son yıllarda sınavlarda beklenen başarı bir türlü gösteremedi. Son yapılan sınavlarda da 70’li hanelerden kurtulamayan Van, başarı sıralamalarında 81 il arasında son 10’da yer alma geleneğini devam ettirdi. TÜRKİYE’DE 12 KİŞİYE BİR ÖĞRETMEN DÜŞERKEN VAN’DA 48 KİŞİ BİR ÖĞRETMEN DÜŞÜYOR! Van’ın en önemli ihtiyaçlarından birisi de okullar. Son dönemlerde birçok okul yapılmasına rağmen eğitim yatırımlarındaki ihtiyaçları sürüyor. Bir diğer eksiklik ise öğretmen açığı. Yapılan atamalara rağmen Van hala öğretmen açığında en üst sıralarda yer alıyor. Rakamlar da bu ihtiyacı doğrularken Van’ın bu noktada hala Türkiye ortalamasının çok gerisinde olduğunu gösteriyor. 2017-2018 yılları arasında öğretmen başına düşen öğrenci sayısı istatistiklerine göre; Türkiye'de öğretmen başına ilkokul 17, ortaokul 16, ortaöğretim 12 öğrenci düşmektedir. Van'da bu sayısı ise, ilkokul da 19, ortaokulda 19 iken ortaöğretimde öğretmen başına düşen öğrenci sayısı 48 olarak gerçekleşti. Bölge'de diğer illerde ise, Muş'ta İlkokul 19, Ortaokul 18, Ortaöğretim 47 iken, Hakkâri’de İlkokul 19, Ortaokul 20, Ortaöğretim 55 olarak gerçekleşti. DERSLİK SAYIMIZ DA HALA YETERLİ DEĞİL 2017-2018 yılları arasında derslik başına düşen öğrenci sayısı istatistiklerine göre; Türkiye’de ilkokul ile ortaokul da derslik başına düşen öğrenci sayısı 24 iken, ortaöğretim de derslik başına düşen öğrenci sayısı 21 oldu. Van'da ise, ilkokul ile ortaokul da 28, ortaöğretim de 25 olarak gerçekleşti. Bölge'de en dikkat çeken il ise Hakkâri oldu. Hakkâri’de derslik başına düşen öğrenci sayısı ilkokul ile ortaokul da 31, ortaöğretim de 29 oldu. VAN’DA SAĞLIK PERSONELİ İHTİYACI VAR! 2017 yılı sağlık personeli başına düşen kişi sayısı istatistik verilerine göre; Türkiye'de hekim başına 539 kişi, hemşire başına 486 kişi düşerken bölgede bu oran daha yüksek seviyelerden seyrediyor. Van'da hekim başına 717 kişi, hemşire başına 580 kişi düşüyor. Muş'ta hekim başına 996, hemşire başına 609 kişi, Bitlis'te hekim başına 796, hemşire başına 525 kişi, Hakkâri’de hekim başına 1126 kişi, hemşire başına ise 637 kişi düşüyor. 2017 sağlık kurumlarında yatak başına düşen kişi sayısı istatistik verileri göre; Türkiye ortalaması 358 olurken, bölgede bu oran yüksek seviyede izliyor. Van'da yatak başına düşen kişi sayısı 383 kişi, Muş'ta 549, Bitlis'te 370, Hakkâri’de ise, 702 kişi oldu. VAN VE BÖLDE’DE İŞSİZLİK ORANI YÜZDE 21,5’E DAYANDI 2014-2018 Türkiye işgücü göstergeleri istatistik verilerine göre; Türkiye'de 2014 yılında işsizlik oranı yüzde 9,9 istihdam oranı yüzde 45,5, işgücüne katılım oranı yüzde 50,5 seviyesindeyken, 2018 yılında işsizlik oranı yüzde 11,0, istihdam oranı yüzde 47,4, işgücüne katılım oranı 53,2 seviyesinde yer aldı. Türkiye'de 2015-2019 yılları arasında yıllara göre işsizlik oranı istatistik verilerine göre; 2015 yılında işsizlik oranı yüzde 10,3 oranında iken, 2019 (Mayıs) yılında ise yüzde 12,8 seviyesinde yer aldı. 2015-2018 TRB2 Bölgesi (Van, Muş Bitlis, Hakkâri) bölgesinde ise, 2015 yılında işsizlik oranı yüzde 9,5 iken 2018 yılında bu sayı 21,5 seviyesinde gerçekleşti. VAN'DA EVLİLİK DÜŞTÜ, BOŞANMA ARTTI 2016-2018 kaba evlenme hızı (binde) istatistikleri göre; Türkiye'de 2016'da yüzde 7,5, 2017'da yılında yüzde 7,1, 2018 yılında ise yüzde 6,8 seviyesinde gerçekleşti. Van'da 2016 yılında yüzde 8,6, 2017 yılında yüzde 8,0, 2017 yılında ise yüzde 7,5 seviyesinde gerçekleşti. 2016-2018 kaba boşanma hızı (binde) istatistiklerine göre ise, Türkiye'de kaba boşanma hızı yıllara artış gösterirken istatistikleri şöyle yansıdı; 2016'da yüzde 1,59, 2017'da yılında yüzde 1,60 2018 yılında ise yüzde 1,75 seviyesinde gerçekleşti. Bölge'de Van'da kaba boşanma hızı 2016i ile 2017 yıllarında aynı seviyede iken 2018 yılında artış göstermiştir. Van'ın kaba boşanma hız istatistik verilerine göre; 2016 yılında yüzde 0,30, 2017 yılında yüzde 0,30, 2017 yılında ise yüzde 0,36 seviyesinde gerçekleşti. VAN NE KADAR İTHAL, NE KADAR İHRAÇ EDİYOR? Dış ticaret istatistiklerine göre; 2017-2019 (Nisan) ihracatta; Van, 2017 yılında 41,8 milyon dolar, 2018 yılında 37,5 milyon dolar, 2019 Haziran ayı itibariyle 37 milyon dolar ihracat yaptı. 2017-2019 (Nisan) ithalat verilerinde ise, 2017 yılında 69,1 milyon dolar, 2017 48,3 milyon dolar, 2019 Ağustos ayı itibariyle 60,4 ithalat gerçekleştirdi. VAN KONUT SATIŞINDA ZİRVEDE 2017-2019 yılları arasında illere göre konut satış sayıları istatistik verilerine göre; Van bölge illeri içerisinde en çok konut satışı sıralamasında ilk sırada yer alırken, onu Muş takip etti. Van, 2017 yılında 7 bin 934 konut, 2018 yılında 7 bin 496 konut, 2019 yılında 3.144 konut satışı gerçekleştirdi. Van’ın diğer illere nazaran ilk sırada bulunsa da son dönemlerde bir düşüş yaşandı. Diğer bölge iller arasında ise, en yüksek konut satışı ile 2017 yılında bin 627 konut, 2018 yılında 2 063 konut, 2019 yılında 600 konut satışı ile Muş takip ediyor. VAN’DA BİR AYDA EN ÇOK ZAM ALAN ÜRÜNLER Van, Bitlis, Muş ve Hakkâri illerinde Temmuz ayına oranla Ağustos ayı içerisinde fiyatı en çok artan ürünler sıralamasında Doğalgaz yüzde 14.33’lük artışla fiyatı bir önceki aya göre en çok yükselen ürün oldu. Doğalgazı domates yüzde 11.82, limon yüzde 8.12, Yumurta yüzde 6.79, altın yüzde 4.15 ile takip etti. BİR AYDA FİYATI EN ÇOK DÜŞEN ÜRÜNLER İSE… Yine Van, Bitlis, Muş ve Hakkari illerinin genelinde Temmuz ayı ve Ağustos ayı baz alınarak yapılan hesaplamada Temmuz ayına oranla Ağustos ayı içerisinde fiyatı en çok düşen ürünler sırasıyla Sivri Biber yüzde 25.59, Kavun yüzde 20.27, Tavuk eti yüzde 14.04, Kuru soğan yüzde 14.00, ve LPG dolum ücreti yüzde 5.56 oldu. VAN’DA ARAÇ SAYISI ARTIYOR Ulaştırma istatistiklerine göre; Türkiye'de 2014-2019 yılları arasında motorlu kara taşıtı sayısı verilerine göre; 2014 yılında motorlu kara taşıtı sayısı 18,8 milyon (adet) iken, 2019 (Temmuz) yılında ise bu sayısı 23,0 milyon (adet) oldu. Van 2015-2019 motorlu kara taşıtı sayısında 2015 yılında motorlu kara taşıtı sayısı 76 bin (adet) iken 2019 Ağustos ayı itibariyle bu sayısı 79 bin (adet) oldu. KÜÇÜKBAŞ HAYVAN SAYISINDA İLK SIRADAYIZ 2018 yılında illere göre büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayıları istatistik verilerine göre; bölgede küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayısı bakımında ilk sırada Van yer alıyor. Van’da 2018 yılında büyükbaş hayvan sayısı 177 bin iken, küçükbaş hayvan sayısı 3 milyon civarında oldu. Van’ı 307 bin büyükbaş, bir milyon 552 küçükbaş hayvan sayısıyla Muş takip etti. VAN’DAKİ TOPLAM TARIM ALANI VE EKİLEN ALAN 2018 yılında İllere göre büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayıları istatistik verilerine göre; 2018 yılında Van'ın toplam tarım olanı 2 bin 900 dekar iken, ekilen alanı ise, bin 802 dekar oldu. Van'dan sonra toplam tarım alanı ve ekilen alan bakımından Muş takip etti. En düşük seviyede ise, toplam tarım alanı 408 dekar, ekilen alanı 377 dekar alan ile Hakkâri oldu. ORTALAMA HANEHALKI BÜYÜKLÜĞÜNDE HAKKÂRİ’Yİ VAN İZLEDİ 2018 yılında ortalama hane halkı büyüklüğü istatistik verilerine göre; Bölge'de ortalama hane halkı büyüklüğünde ilk sırayı Hakkâri yer alırken, ardından Van ve Muş izledi. Ortalama hane halkı büyüklüğü Van'da 5,1, Muş'ta 5,1, Bitlis'te 4,7 iken Hakkâri’de 5,5 olarak gerçekleşti. VAN’DAN 2017-2018 YILLARI ARASINDA 45 BİN KİŞİ GÖÇ ETTİ 2017-2018 yılları arasında illerin aldığı ve verdiği göç istatistik verilerine göre; 2017-2018 yılları arasında Van'a 34 bin 700 kişi göç ederken, 45 bin kişi göç etti. Diğer bölge illerinde ise, Muş'a 15 bin 700 kişi göç ederken, 20 bin 800 kişi göç etti. Bitlis'e 17 bin 600 kişi ederken, 17 bin 400 kişi göç etti. Hakkâri’ye ise, 12 bin 800 kişi göç ederken, 10 bin 200 kişi göç etti. 2018 YILINDA VAN’DAKİ ÖLÜM NEDENLERİ 2018 yılı ölüm nedenleri istatistik verilerine göre; Van’da yüzde 29,5 ile dolaşım sistemi hastalıkları insanlar hayatını kaybederken, sırasıyla yüzde 23,2 solunum yolu hastalıkları, yüzde 19,1 İyi huylu ve kötü huylu tümörler, yüzde 13,2 endokrin (iç salgı bezi), beslenme ve metabolizmayla ilgili hastalıklar, yüzde 6,5 Sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları, yüzde 4,3 dışsal yaralanma ve zehirlenmeler takip etti. BEBEK ÖLÜMLERİNDE DÜŞÜŞ VAR! 2016-2018 kaba doğum hızı (binde) verilerine göre; Türkiye'de 2016'da yüzde 16,5, 2017'da yılında yüzde 16,1, 2018 yılında ise yüzde 15,3 seviyesinde gerçekleşti. Van'da 2016 yılında yüzde 26,1 2017 yılında yüzde 25,9, 2017 yılında ise yüzde 24,4 seviyesinde gerçekleşti. Bebek ölüm hızında (binde) ise, Türkiye'de 2016 yılında yüzde 9,8, 2017 yılında yüzde 9,4, 2018 yılında ise, yüzde 9,3 seviyesinde gerçekleşti. Van'da 2016 yılında yüzde 13,9, 2017 yılında yüzde 12,0, 2018 yılında yüzde 11,4 seviyesinde gerçekleşti. EN ÇOK NEYE HARCIYORUZ? 2017 Türlerine göre hane halkı tüketim harcamaları istatistik verilerine göre; Türkiye'de yüzde 24,7 ile en çok kira ve konut harcaması yaparken, yüzde 2,2 ile en az sağlık harcaması yapıldı. Van ve Bölge illerinde ise, yüzde 32,6 ile en çok harcama gıda ve alkolsüz içeceklere yapılırken, yüzde 0,7 ile en az harcama eğitime yapıldı. VAN YİNE BİLİNDİĞİ GİBİ SON SIRALARDA YER ALIYOR 2017 yıllında bölgesel gayrisafi yurt içi hâsıla, (Cari fiyatlarla) istatistik verilerine göre; 2017 yılında bölgesel gayrisafi yurt içi hâsıla ilk sırada 970,2 Milyar TL ile İstanbul yer alırken, Van, Muş, Bitlis ve Hakkâri 32,2 Milyar TL seviyesinde yer aldı. Son sırada ise, 19,3 Milyar TL ile Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan oldu. 2015-2017 yılları arası illere göre kişi başına gayrisafi yurt içi hâsıla (Cari fiyatlarla) istatistiklerinde Van'da 2015'te binde 3,9 dolar, 2016'da binde 4,1 dolar, 2017 yılında ise binde 3,9 dolar olarak gerçekleşti.