ŞEHRİVAN ÖZEL: ORHAN SAĞLAM/ŞABAN BEYAZSAÇ VAN SEBZE HALİ ESNAFI DERTLİ Bir dönemlerin tarım ve hayvancılıktaki başkenti Van’da son dönemlerdeki üretim atağına, üretim alanlarının artırılma çabasına beklenen üretim kendi haline gelinmemesi, köyden kente akan büyük göç, nitelikli nüfusun kentte istihdam edilmemesinin olumsuzlukları yaşanmaya devam ediyor. 2000’li yıllar öncesinde hem tarımsal üretimde hem hayvancılıkta marka kent olan Van, kış memleketi olması gibi temel nedenlerden dolayı sebze ve meyvecilikte de yüzde 90’a oranında dışa bağımlı bir kent konumunda bulunuyor. Bu gibi türlü sebepten dolayı dışa bağımlılığı süren Van’da son dönemlerdeki sebze-meyve fiyatı artışı işi tam anlamıyla sancılı hale getirdi. Vatandaş yüksek fiyattan dert yanarken, aracılar ise kazamamaktan dert yanar hale geldi. Sancılı süreç devam ederken Van Sebze Meyve Komisyon Dernek Başkan Yardımcısı Metin Abi, sektörün durumun, sıkıntılarını, üretimin önündeki engelleri ve daha birçok sorunu Şehrivan aracılığı ile değerlendirdi. Abi, Van sebze halinin de son zamanlarda yaşanan ekonomik olumsuzluklardan etkilendiğini vurgularken, hal esnafının artık günü bile kurtaramadığına dikkat çekti. Abi, mevcut yükselişte en az sorumluğunun aracı firmalar olduğunu söyledi. SEBZE-MEYVENİN DE TADI KALMADI! Van’da tarım arazilerinin yeteri kadar kullanılmaması, üretimin azlığı, yetersiz destekler, üreten nüfusun batıya göçmesi, nakliye maliyetleri ve ülke genelindeki enflasyon rakamlarının yüksekliği temel gıda ürünleri olan sebze ve meyve sektörünü de olumsuz etkiliyor. Son yıllarda kış aylarının vazgeçilmez sebze ve meyvelerde ciddi fiyat artışları yaşanıyor. Ürünlerin yüzde 90’ını ithal eden ve üretim konusunda da diğer kentlerin çok daha gerisinden gelen Van kentinde tezgahlardaki ürünler vatandaşların cebini zorluyor. Özellikle mazot fiyatlarındaki artış taşımacılığı doğrudan etkilediğinden pek çok üründe fiyat artışı yaşanırken, Mersin ve Antalya gibi illerden ürün getirilen Van’da ise olumsuz etkileri tezgahlara yansıyor. Son yılların en sıkıntılı konusu gıda fiyatlarındaki fahiş artışlar olurken, Van Sebze Meyve Komisyon Dernek Başkan Yardımcısı Metin Abi de Şehrivan aracılığıyla sebze ve meyvelerde yaşanan fiyat artışlarının nedenlerini anlattı. EKONOMİK DARBOĞAZ KOMİSYONCULARI DA SARSTI! Van Sebze Meyve Komisyon Dernek Başkan Yardımcısı Metin Abi, “Mülkiyeti Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı 94 tane iş yerimiz var. Bu kış şartlarında burada sebze ve meyveleri en yakın olan Mersin ve Antalya’dan getirerek burada halka sunuyoruz. Bizim bu sektörümüz çok zor şartlarla görevini yerine getirmeye çalışıyoruz. Burada sattığımız ürünler yazın sıcaktan kışın soğuktan deforme olan ürünlerdir. Şu an ki mTürkiye’deki birçok sektör gibi bizim durumumuz da iyi değil. Ciddi anlamda sıkıntılar yaşıyoruz. Pandemi döneminde başlayan ve bugüne halen devam eden sıkıntılar var. Bu nedenle bütün maliyet girdilerimiz arttı. Giderler ciddi manada arttı buna paralel olarak gelirimizde düşüş var. Bugün burada bütün esnafımız kendini kurtarmaya bakıyor.” Şeklinde konuştu. ZATEN YÜZDE 90’I İTHAL… sıkıntılarının olduğunu söyleyen Başkan Yardımcısı Abi, “Van ciddi anlamda üretim yapan bir il değildir. Mevsimsel olarak yazın açık tarla sebzeciliği yapılıyor. Yalnız bu Van için çok yeterli değildir. Ürünlerimizin yüzde 90’ı dışardan geliyor. En yakın olan Mersin ve Antalya’dan geliyor. Bizim burada en büyük tüketim kalemimiz nakliye giderleridir. da bizim Mersin’de bir araç nakliyemiz bize en az 12 bine mal oluyor. Antalya’dan gelen bir nakliye ise 16 bine kadar dayandı. Bunu 6 ay öncesine kıyasladığımızda bu rakamların yarısı kadar ödüyorduk. Bunun en büyük sebeplerinden biri yakıttır. Buna bağlı olarak giderlerimiz arttı yalnız gelir tablomuz hiç değişmedi.” Dedi. VAN’IN YAZ AYLARINDAKİ ÜRETİMİ KENDİSİNE YETMİYOR! Van kendi üretimini yapıyor yalnız hava şartlarının buna çok uygun olmadığını dille getiren Abi, şunları kaydetti: “Van iklim olarak soğuk bir yer. Karasal iklim olan Van’da kış erken başlar geç biter. Bu nedenle iklimi sıcak olan en yakın illerden Diyarbakır, Mardin ve Şanlıurfa’da üretim bizim ilimizden ortalama 2 iki ay önce başlarken ve bizden 2 ay kadar sonardan duruyor. Bu nedenle Van’da üretim yapmak çok zordur. Van’ın Gevaş, Erciş ilçelerinde yazın üretim yapılıyor. Açık tarla sebzeciliği olarak Van’da karpuz kavun, son zamanlarda elma olmak üzere birçok ürün yetiştiriyoruz. Tabi bu Van’ın mevsimsel olarak istenilen performansı da olmuyor.” İŞTE DAHA ÇOK ÜRETİMİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER! Van’da yetişen ürünlerin kent için yalnız 3 ay kadar yetebildiğini belirten abi, yetişen meyve ve sebzelerin ise çok kaliteli ürünler olduğunu söyledi. Kentte üretim yapan insanların üretimden çekilmeye başladığını kaydeden abi, devamında şunları anlattı: “Bunun en büyük nedeni ise gider maliyetlerinin artmasıdır. Giderlerin en başında gelen mazot ve gübre geliyor. Mevcut maliyetler böyle devam ederse yazın birçok kişi üretim yapamayacaktır. Devletin üretim için yaptığı yardımlar yeteri kadar değildir. Bunun içinde devletin üreticilere özelikle baş gider olarak değerlendirdiğimiz mazot ve gübre yardımın yapılmasıdır.” “VATANDAŞLARDA TANE İŞİ ALMAYA BAŞLADI” Alım gücünün azaldığı ve insanların artık kendi ihtiyacı kadar aldığını dille getiren Abi, “İnsanlar bir markete girdiğinde kilo olarak değil artık tüketebileceği kadar alabiliyor. Bu da ister istemez bizim satışlarımızı ciddi anlamda düşürüyor. Biz, iki yıl öncesine kadar olan tonaj bazında olan ciromuzun şuna yarısını yapamıyoruz. Bunun en başında yakıt geliyor. Yanı sıra eleman, elektrik ve kira ödemeleri de çok fazla arttı. Yeni gelen asgari ücretle beraber gelen eleman çalıştırma kişi başına 6 bine yakın giderimiz olacak. Bundan dolayı bizim burada elemanlarımızı çalıştırabilmemiz için bunu fiyatlarımıza yansıtmamız gerekiyor. Alım gücünün arıtmadığı bir sezon daha yaşarsak çoğu esnafımız sezonu bitirmeden iflas bayraklarını çekebilir. Bunun yanı sıra korsan satıcılar var. Kayıt dışı olarak ellerindeki malzemeleri yarı fiyatına satıyor. Belediye bu konu çalışmaları var ama yeterli değil. Bunun için tedbirlerin biraz daha sıkı olmasını istiyoruz.” İfadelerini kullandı. HAL ESNAFININ KENDİ SORUNLARI DA VAR Van için mevcut olan sebze ve meyve halinin yetersiz olduğunu söyleyen Abi sözlerini şöyle tamamladı: “1991 yılında kurulan sebze ve meyve hali o zamanın nüfus ihtiyacına göre yapılmıştır. Bizler ilk buraya geldiğimizde Van’ın nüfusu 200 bin kadardı. Şimdi ise 1 milyon 200 bini aştı. Haliyle burası bizler için yeterli değildir ve bu kentin kapasitesine uygun değilir. Bu husus ile ilgili de büyükşehir belediyesi ile görüşmeler gerçekleştiriyor. Şu an mevcut yönetim ile istişare halindeyiz. Belediye de bu sorunun farkında olduğunu biliyorlar. Çalışmalar devam ediyor. En yakın zamanda belediye ile yapacağımız toplantılarda basın aracılığı ile esnafımıza ve milletimize duyuracağız.”