Önder ALTINAL – Şehrivan ÖZEL Van’ın 2011 yılında meydana gelen depreminden bu yana ‘ölü’ duruma düşen emlak sektörü hala eski günlerine dönemedi. Deprem sonrasında sadece TOKİ’nin afet konutları nedeniyle canlanan sektör Van’a ve Vanlı esnafa hiç uğramadı. Sadece TOKİ konutlarının Pazar haline geldiği emlak ve inşaat sektöründe imar belirsizliği, yerel kriz, pasif durumdaki inşaat sektörü ve düşen alım gücü yüzünden emlak sektörü hala enkaz altında bekliyor.Şehrivan Gazetesi olarak bolca siyasetin konuşulduğu, yerel sorunların rafa kaldırıldığı seçimlerin hemen sonrasında Van’ı ve Vanlı’nın sorunlarını konuşmaya devam ediyoruz. Tarım, hayvancılık, turizm ile ilgili geniş çaplı araştırmaların ardından bu kez de Van’ın 2011’den bu yana can çekişen emlak ve inşaat sektörünün halini işin içindeki isimlerle konuştuk. Van emlağının ne noktada olduğunu ve geleceğe dair beklentilerinin ne olduğunu Vanlı emlakçılara sorduk. Vanlı emlakçılar piyasa ile ilgili olarak; depremden sonra satışların azaldığını, depremden önce yapılan yapılara rağbetin azaldığını ve satışlarda artık yapı satışlarından daha çok arsa satışına bir yönelme olduğunu belirtti. TOKİ’ler tüm emlakçıların ortak ‘derdi’ olurken netleşmeyen imar nedeniyle inşaat sektörü, dolayısıyla emlak sektörünün de hala yerinde sayıldığı belirtildi. İşte Vanlı emlakçıların sorunları ve beklentileri;KAHRAMAN: TOKİ’LER GAYRİ RESMİ SATILIYORGazeteniz olarak Van’ın inşaat ve emlak sektörü ile ilgili haberimizde ilk durağımız Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan Kahraman Emlak oldu. Kahraman Emlak Sahibi İsmail Kahraman yaptığı açıklamalarda, depremden sonra arazilere bir yönelmenin olduğunu belirtti. TOKİ’lerde satışların olduğunu ama bu satışların doğru olmadığını belirten Kahraman ayrıca imar belirsizliğinin de satışlarda etkili olduğunu dile getirdi. Kahraman şu sözlere yer verdi: “8 yıldır bu işletmenin sahibiyim. 2011 yılında yaşadığımız iki büyük depremden sonra elbette ki satışlarımızda azalma oldu. Depremden sonra şöyle bir durumda söz konusu oldu. İnsanlar artık daha çok arazi almaya başladı ve bu arazileri değerlendirmeye başladılar. Bunun yanı sıra deprem sonra insanlarımız var olan evler yerine depremden sonra yapılan binaları ve evleri tercih ediyorlar. Ama dediğim gibi depremden sonra daha çok müstakil evler tutulmaya başladı ve arsaya rağbet biraz daha arttı.EMLAK PİYASASI DURGUN!“Bunun dışında depremden sonra yapılan TOKİ’ler bulunuyor. Bu TOKİ’lerin satışlarına bizler gibi sizlerde çok şahit olmuşsunuzdur. TOKİ’ler için şu kadarını söyleyebilirim ki, TOKİ’lerin bu satışları gayri resmi gerçekleşmektedir. Bu yüzden bizim her hangi için de olduğumu bir durum yoktur. Ama bu satışların olumlu ve faydalı bir şekilde satışlar olduğunu da düşünmüyorum. Deprem konutlarının o şekilde satılması bana göre kesinlikle yanlıştır. TOKİ’ler için son olarak depremden önce dışardan Van’a gelen birisi Van’da 2-3 gün içerisinde kiralık evler kolay kolay bulamazlardı. Fakat TOKİ’lerden sonra böyle bir durum söz konusu olmuyor. Dışardan gelen insanlar hemen TOKİ’den kısa bir gün içerisinde eve kiralayabiliyorlar. Buda kiralarda az da olsa elbette ki düşüşlere neden oldu. Şimdi TOKİ’lerinde neden bu kadar kiraya verildiğini ya da neden bu kadar satıldığını da soracak olursanız? İşi gücü çarşı merkezinde olan, çarşı merkezini sıkça yani çokça kullanan vatandaşlar mecburiyette çarşı merkezde kalmak zorundalar. Bu yüzden TOKİ’den çıkan evini ya kiraya veriyor ya da satıyor bu şekilde çarşı merkezde kalmaya devam ediyor. Bu neticede %40 oranında TOKİ’lerin gayri resmi satıldığını söyleyebilirim. Tabi bunlar elbette ki yasalda değiller. Son olarak da emlak durumumuz eskiye nazaran yok derecededir. İmar planın bu konuda büyük bir etkisi vardı. Yani imar planı bu durumu çok etkiledi. Ticaretler var ama öyle kayda değer ticaretler bulunmuyor. İşin neticesinde de emlak durgun durumdadır.”AVNEŞ: VAN EMLAĞI 18’NCİ MADDEYE BAĞLIDIRDaha sonra görüştüğümüz ve aynı şekilde TOKİ’lerin gayri resmi satıldığını bunun ise sağlıklı bir davranış olmadığını belirten Malkoçoğlu Emlak Sahibi İsmail Avneş ayrıca, ‘Van emlağının geleceği 18 maddeye bağlıdır’ dedi. Avneş: “Depremden öncesi ile şuan arasında çok büyük bir fark var. Bu farkın olmasının yanı sıra elbette düzelmelerde var. Deprem öncesinde daha seri ve hızlı bir şekilde ilerlerken şimdilerde bu söz konusu değil. Bunun dışında konut satışlarında azalma var.“TOKİ’LERİN GÜVENCESİ YOK!”“Depremden sonra yeni yapılan evler ve konutlar daha çok tutulmaya başlandı ama bu seferden imardan ve diğer birkaç nedenden dolayı yapımlar durdu. Hal böyle olunca insanlar TOKİ’lere yönelmeye başladılar. Alımlarda ise artık ev alımlarından çok arsa alımları arttı. Depremden sonra satışların durmasının asıl nedeni ise imar ile birlikte 18’nci maddenin ortaya çıkmasıdır. Bana göre satışların durmasında etkili olan 18’nci maddedir. Satışlar sıfır denilebilecek kadar az bunun nedeni de bu belirsizliktir. İnşalar arsaya yöneldi diyoruz ama bakıldığı zaman arsa alımlarında da korkular var. Yarın bir gün imar planı aramı etkiler mi? Diye düşüncelerde var. TOKİ’ye yönelmeler var dedik. Bana göre TOKİ’ye yönelmeler bir risktir ama depremden sonra en sağlıklı olarak görülen yerlerde TOKİ’ler görülmektedir. Eski evlere rağbet artık kesinlikle yok. Şu an elimizde 100 daire bulunuyor ve biz bunların bir tanesini satamıyoruz. Talep sıfır. TOKİ’lere yönelmeler var ama onlarında her hangi bir güvencesi yok. Neden güvence yok. Çünkü Gayri resmi satışlar yapılıyor. Emlakçılığa gelecek olursak. Van emlakçılığın geleceği bana 18’nci maddenin belirsizliğine bağlıdır. Bu madde netleşirse ve imar genişlerse emlak da önemli yollar kat edecektir” dedi.KAYA: UMUDUMUZU YİTİRMEDİKYaşanılan iki büyük depremin daha sonrasında yapılan yerel seçimlerin ve imar belirsizliğinin emlakçılığı kötü etkilediğini gazetemize aktaran Mülk Emlak Sahibi Bilal Kaya, ‘Umudumuzu yitirmedik. Yeni sezonda güzel işlerin olacağına inanıyoruz’ sözlerine yer verdi. Kaya şöyle konuştu: “Depremden önce elbette ki piyasalar daha hareketliydi. Biz büyükşehir olacağında dolayı hep umutla bekliyorduk. Ama maalesef büyükşehir olmasına rağmen biz depremden önceki o atmosferi ve hareketliliği yaşamıyoruz. Daha sonrasında bir yerel seçim araya girdi ve bizlerde o seçim süreci ile uğraşmak zorunda kaldık ama seçim var böyle olması normaldir dedik. Bu sefer seçim sonrasını bekledik ama beklentilerimiz boşa çıktı bu sefer tam anlamıyla durma aşamasına kadar geldik. Konut konusunda geldiğimiz zaman yeni konutlar eskisine göre daha çok tutuluyor ama bu konutlarında imarın geç yapılmasından dolayı bu sezona yetişmedi ve konut sayıları az. Bizlerde bu seneyi bekliyoruz inşallah bu sene daha güzel projeler yapılır. Biz emlakçılar olarak TOKİ’lere aracılık yapmıyoruz. Çünkü onlar afet konutları olduğu için devir konusunda sıkıntıları var. Vatandaşlar kendi çabaları ile akrabaları ya da diğer birçok şekilde satışlar gerçekleştiriyorlar. Biz buna kesinlikle karşıyız bu sağlıklı bir ticaret değil. Hatta ve hatta adı üstüne bu afet konutlarıdır ve ticaret bile sayılmaz. Emlak geleceği ile ilgili bizler her zaman ümitli olduk ve ümidimizi koruduk. Buna rağmen halen piyasa bir hareketlilik yok ama bizler umudumuzu yitirmedik ve beklemedeyiz.”TARHAN: DEPREM ÇOK GÜNDEMDE KALDISon olarak görüştüğümüz Van Yıldızhan Emlak Sahibi Gültekin Tarhan ise şu sözlere yer verdi: “Depremden önce yatırım için arsa alımı vardı. Ancak depremden sonra bu satımlar bir nebze olsun azaldı. Bunun yanı da Van’da hem basında hem de diğer yerlerde yanlı ve kötü bir şekilde aktarıldı. Van boşaltıyorlar gibi birçok spekülasyonlar yaratıldı ve insanlar yanıltıldı. Bakıldığı zaman sadece Van’da değil dünyanın her yerinde depremler oluyor ancak hiçbir yerde deprem bu kadar ön plana çıkarılmıyor. Diğer ülkelerde ya da büyükşehirlerde şehir ön plana çıkarılıyor ve deprem unutuluyor. Bizde ise şehir küçük bir metropol olduğu için deprem gündemde kaldı ve en ufak bir depremde çok büyütüldü. Deprem öncesinde yatımcılar çoktu ve arsalar satın alınıyordu. Depremden sonra bir duraksama oldu ama bu durma noktasına gelmiş durumda değil. Yatırımcılar gelmeye ve yatırımlar devam edecek ama bu durum biraz zaman alacak gibi, görünüyor.”“18’NCİ MADDE ADALETLİ BİR DAĞILIMDIR”Depremin emlak sektörünü kötü etkilediğini ama 18’nci maddenin adaletli bir dağılım olduğuna değinen Tarhan, “Bunun yanı sıra 18’nci madde durumu var. İmar planın tam oturmadığında dolayı sorunlar yaşanıyor deniliyor ama bana göre 18’ncı madde bana göre arsa satışların neden olmuştur. Bu maddenin diğer yerlerde nasıl yürüdüğü tam olarak ne olacağı konusunda kesin bilgilere sahip değiliz. Bana göre bu madde çok adaletli bir dağılımdır. Fakat vatandaşlarımız daha iyi bilgilendirilmediği için olaya tam olarak muhatap değiller. Hal böyle olunca vatandaşlar arsa satışlarında yüksek fiyatlara gidiyorlar. Bu yüzden yerel belediyelerin bilgilendirmeler yapmaları gerekiyor bunun yanı sıra belediyelerin zemin uygulamaları yapmaları gerekiyor. Bunu yaparak insanlar bilgilendirilmelidir. İmar planı dışında bir de TOKİ’deki satışlar var. Bu satışlar gayri resmi yapılan satışlar olduğu için bizler bunlara müdahil olmuyoruz ve aracılık yapmıyoruz. Yasal olarak bu konu çok sıkıntılı bir durumdur. İnsanların TOKİ konusunda daha dikkatli olmaları gerekiyor ve bu konuda emlakçılara danışmaları gerekiyor. Vatandaşlarımız alım-satımlarında mutlaka emlakçıları tercih etmelidirler. Yasal zeminde vatandaşın çok hakkı var ama maalesef bundan haberdar değiller. İlk belirttiğim gibi insanlar bilgilendirilmelidir” dedi.TARHAN: YEREL YÖNETİMLERE BÜYÜK İŞLER DÜŞÜYORSon olarak emlak konusunda yerel yönetimlere büyük işlerin düştüğünü belirten Tahan şu sözlere yer verdi: “Van yerel yönetimler olarak kesinlikle güçlendirilmelidir. Bu sayede herkes gibi emlakçılarda etkili olurlar. Deprem dönemi Van için kesinlikle milat olmalıdır. Bu milattan sonra kesinlikle düzenli ve çok iyi bir şekilde çalışılmalı ve bu çalışmalar doğrultusunda bir yerlere gelinebilir. Biz emlakçılar olarak da bu çalışmalar doğrultusunda elbette ki gelecekten umutlu ve ümitliyiz. Çalışmalar olursa bizlerde çok iyi yerlere geleceğimizi elbette ki düşünüyoruz.”