ŞEHRİVAN ÖZEL: ÖNDER ALTINAL / HAMİT KARAKUŞ - Türkiye’nin yeni geçiş yaptığı başkanlık sistemini Vanlılara sorduk. Peki, Vanlılar bu sistemi biliyor mu? İşte Vanlıların yeni sistem hakkındaki düşünceleri. Türkiye için tarihi bir seçim olan 24 Haziran seçimlerinin ardından Türkiye yeni sisteme geçiş yaptı. 98 Yıl önce Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde hayata geçirilen parlamenter sistem, 98 yılın ardından yerini Başkanlık (Cumhurbaşkanlığı) Sistemine bıraktı. Yeniden bir sistem, yeni Türkiye’yi de beraberinde getirecek. Başkanlık Sistemi son olarak kabinenin belli olması ve Başkan (Cumhurbaşkanı) Recep Tayyip Erdoğan’ın kabinesiyle birlikte meclis toplantısını, ilk mecliste yapmasıyla başladı. Peki, nedir bu başkanlık sistemi? Vanlılar yeni sistem hakkında ne biliyor? Vanlılara göre yeni sistemin kazancı olacak mı? En önemlisi de Vanlılar parlamenter sistemi mi istiyor yoksa yeni hayata geçirilen başkanlık sistemini mi? Tüm bu soruların cevabı Şehrivan Gazetesi olarak sizler için derledik. Vanlıların yeni sisteme sıcak bakarken, Van’a da kazanımları olması temennisinde bulundu. BAKAN: SİSTEMİ BEĞENİYORUM Gazeteniz Şehrivan’a açıklamalarda bulunan İshak Bakan yeni sistem hakkın bilgisi olmadığını söyledi. Bakan, “Başkanlık sistemini daha öncede destekliyordum. Bana göre geç bile kalındı bu sistemde. İnşallah başta Van olmak üzere tüm Türkiye’ye katkı sunar. Ak Parti ile inşallah bu sistemle Türkiye ve Van şaha kalkacak. Tüm dünya ülkeleri bu sistemi kullanıyor. İnşallah bize de hayırlısı olur. Başkanlık sisteminden umutlum ve şahsen bu sistemi beğeniyordum.” Dedi. SUFUOĞLU: AYAĞIMIZDAKİ PRANGALAR KALKTI Şener Sufuoğlu ise sistemin çok iyi olduğunu söyledi. Sufuoğlu şu ifadelere yer verdi: “Bence çok iyi oldu yeni sistem. Yıllardır ülkemizin ayağına vurulan bir prangadan kurtulmuş olduk. Tüm dünya ülkeleri, Türkiye’nin bu sisteminden çok faydalanıyordu. Yeni sistemle birlikte Türkiye’nin dünyadaki ismi de çok daha sağlamlaşacak. Allah bu sistemi getiren ve mücadeleyi veren Recep Tayyip Erdoğan’dan razı olsun. Van’ın sahibi yoktur bana göre. İş milletvekillerinde bittiği için sistemin Van’a büyük kazanımları olacağını çok düşünmüyorum. Bana göre başkanlık sistemi çok güzel. Türkiye kazanımları olacak. İnşallah Van’a da katkıları olur.” DİRİL: SİSTEMDEN UMUTLUYUZ Latif Diril yeni sistem hakkında çok bilgisi olmadığını söyledi. Diril, “Yeni sistemi açıkçası çok bilmiyorum. Evet, televizyondan izleme şansımız falan oluyor ama içeriği tam olarak nedir bilmiyorum. Türkiye’ye ve Van’a kazanımları olur mu? İnşallah olur. Çünkü bugüne kadar diğer sistemin bir kazanımı olmadı. İnşallah bu başkanlık sisteminin katkıları olur. Dediğim gibi sistemi çok iyi bilmem. Ancak diğer dünya ülkelerinde gördüğümüz kadarıyla bende başkanlık sisteminin daha iyi olduğunu düşünüyorum. Önemli olan kazanımları olacaktır. Bunları da zamanla göreceğiz.” Şeklinde konuştu. “BAŞKANLIK SİSTEMİ GÜZEL AMA...” İsmini vermek istemeyen vatandaş ise sistemin doğru olduğunu ancak yöneticilerin iyi olmadığını savundu. Vatandaş sistem için şunları söyledi: “Aslında başkanlık sistemi şu dönemde en iyi yönetim sistemidir. Ancak biz bir ABD ya da diğer başkanlık sisteminin olduğu ülkeler gibi değiliz. Bizde iş koltuk, makam sevdasından ibarettir. Bu şekilde de bir yere gidilmez. Hele ki bu yönetimle hiçbir değişim olacağını sanmıyorum. İnşallah parlamenter sistemden daha kötü olmaz.” TURGUT: ZAMAN ZAMAN DEĞİŞİM ŞART Şener Turgut adlı esnaf da başkanlık sisteminin olumlu olduğunu söyledi. Turgut, “Açıkçası sistem hakkında çok bir bilgim yok. Ancak ülkenin tek elden demokratik bir şekilde yönetilmesi daha akıllıca olacaktır. Ben parlamenter sistemin değil, başkanlık sistem çok daha iyi bir yönetim şeklidir. Van’a ne katar bilmem ama Türkiye’ye kazanımları olacaktır. Özellikle diğer dünya ülkeleri ile yarışması konusunda önemli bir değişim olacaktır. Bu tür değişimlerin zaman zaman olması gerekiyor.” Diye belirtti. AKTAN: YENİ SİSTEMDEN ÜMİTLİYİM Vatandaşlardan Süleyman Aktan da sistemin değişmesinden ümitli olduğunu ifade etti. Aktan şöyle konuştu: “Türkiye yaklaşık 100 yıldır bir sistem kullanıyordu. Artık bu sistemin değişme vakti geldiği için sistem değişti. Değişmesi de iyi oldu. İçeriği tam olarak nedir, ne değildir bilmiyorum. Bunu zamanla göreceğiz. İnşallah özelde Van’a ve genelde Türkiye’ye büyük kazanımları olur. Ben yeni sistemden ümitliyim. İnşallah güzel günlerin olacağını hep birlikte göreceğiz.” BAŞKANLIK SİSTEMİ NEDİR? Modern dönem hükümet sistemleri daha daha çok yasama yürütme ve yargı erki arasındaki ilişkinin nasıl dizayn edildiği üzerinden tanımlanıyor. Bu husus, genellikle yasama ve yürütme yetkilerinin aynı elde toplandığı kuvvetler birliği ile farklı organlar arasındaki denge ve denetimi sağlayacak şeklinde yetkilerin paylaştırıldığı kuvvetler ayrılığı olarak sınıflandırılır. Başkanlık sisteminin de içinde yer aldığı demokratik sistemler bugün üç temel hükümet modeli şeklinde uygulanır. 1- Kuvvetler arasında sert ayrılığın olduğu Başkanlık Sistemi,2- Kuvvetler arasındaki dengenin daha yumuşak düzenlendiği parlamenter sistem,3- Başkanlık sistemi ve parlamenter sistemin karışımı olan yarı başkanlık sistemi. Bakanlık Sistemi, devletin yasama yürütme ve yargı organlarının kesin bir ayrımı olan ve denge dayanır. Halk tarafından ayrı ayrı seçilerek göreve getirildiği ve dolayısıyla birbirlerine karşı değil halka karşı sorumlu olduğu, görev sürelerinin sabit olduğu, yasama ve yürütme organları arasında yetki ve görev ayrımının net bir şekilde yapıldığı hükümet sistemine Başkanlık Sistemi denir. Başkan, yürütme (bakanlar kurulu) ve yasama (milletvekilleri) halk tarafından seçilir. Türkiye'de yapılacak referandum ile yeni yönetim sistemi için gerekli çalışmalar başlayacak. HANGİ LİDERLER GÜNDEME GETİRDİ Turgut Özal: Parlamenter sistemde denetim yoktur. Oysa başkanlık sisteminde kesin olarak kuvvetler ayrılığı vardır.Süleyman Demirel: İsterdim ki, Türkiye'de başkanlık sistemini yapalım. Devlet büyük, ülke büyük, halk çok dinamik biz bu ülkeyi idare edemiyoruz. Sistemde değişiklik yapmamız lazım.Alparslan Türkeş: Tarih ve töremize uygun olarak Başkanlık Sistemi'ni savunuyoruz.Muhsin Yazıcıoğlu: Başkanlık sistemi ile sistem yeniden düzenlenmeli. İcranın meclis dışına çıkarılması lazım. Biz başkanlık sistemini savunuyoruz. TÜRK TİPİ BAŞKANLIK SİSTEMİ NEDİR? AK Parti'nin önerdiği Başkanlık sistemi birçok yönden ABD'deki modelden ayrılıyor. Başkan doğrudan halk tarafından 5 yıllığına seçilecek. Başkan olmak için 40 yaşında ve üniversite mezunu olma şartı korunacak. Bir kişi iki dönem başkanlık yapabilecek. Başkan, seçimler öncesinde başkan yardımcısını da halka açıklayacak. Sistemde üniter yapı korunacak, tek parlamento olacak. Meclis'in milletvekili sayısı 550 olarak korunacak. Parlamento seçimleri ile başkanlık seçimi eş zamanlı 5 yılda bir yapılacak. Ancak “3 yılda bir parlamentonun yarısının yenilenmesi” formülü üzerinde de çalışılıyor. Bu durumda, yenilenecek üyeler kurayla belirlenecek. Başkan Meclis'e değil sadece halka karşı sorumlu olacak. Bu nedenle güvenoyu ve gensoru uygulamaları kaldırılacak. Bu yolla başkan ve kabinenin düşürülmesi imkanı da olmayacak. Başkan kabinesini parlamento içinden seçmeyecek. Milletvekili olanlar bakan olamayacak. Amerikan sistemin farklı olarak büyükelçi gibi üst düzey bürokratlar başkan tarafından atanacak. Meclis onayı aranmayacak. Bütçeyi başkan hazırlayacak, Meclis'in bütçeyi attırma ya da eksiltme yetkisi olacak. Modele göre başkan, cumhurbaşkanının halen sahip olduğu yetkilerin yanı sıra bakanları da atayacak. Hükümetin olduğu gibi partinin yönetimi de başkana geçecek. Parti içinde başkan olduğu sürece partili kimliğinin sürebileceği, parti lideri olmayabileceği formülleri üzerinde de duruluyor. Başkan, vatana ihanet gibi belli başlı bazı suçlardan yargılanabilecek. Yargılamayı Yüce Divan sıfatı ile Anayasa Mahkemesi yapacak. Başkanı, Yüce Divan'a gönderme yetkisi ise Meclis'te olacak. Meclis, bu kararı nitelikli çoğunluk ile verecek. Başkan hakkında yargılama kararı verilmesi için 367 kabul oyu aranması planlanıyor. Bu başkanlık modelinin Ürdün modeli ile çok benzer olduğu da konuşulan diğer bir görüş. Hatırlatalım Ürdün bir Krallık ve Kral tarafından yönetiliyor.