Erdem Yavuz Ekici yazdı: Çarşıdaki AVM
Geçtiğimiz günlerde şehir merkezimizde yer alan ve yıllardır yılan hikayesine dönen AVM, Van Mall AVM adıyla nihayet açıldı. Üzerinde inşa edildiği günden bugüne kadar kara bulutlar dönen AVM için büyük emek, sermaye ve zaman harcanmış, yapı nice spekülasyonlara da neden olmuştu.
Alışveriş merkezi olarak halkımızın hizmetine sunulan yapı şehrimizin en işlek caddesi olan Cumhuriyet Caddesinde yer almaktadır. Şehrimizin ikinci AVM’si unvanını alan Van Mall AVM aynı zamanda cadde içerisinde yer alan ikinci AVM’dir. AVM’lerin nitelikleri göz önüne alındığında içerisinde, yemek restoranlarından, markete, sinemadan, tekstile, gözlükçüden, elektronik alışverişine kadar bir çok farklı tüketim alanını bir arada bulunduran kompleks ticarethaneler olarak görülmektedir. Bu durum günümüz insanının kısıtlı zamanını en etkili şekilde değerlendirmesi için bireylere eşsiz bir olanak sunmaktadır. Aynı mekan içerisinde çok fazla zaman kaybetmeden bir çok aktivite yapmak günümüzde bulunmaz bir fırsat olarak görülmektedir.
Tüketiciler açısından durum böyleyken, şehrin ekonomik yapısında da AVM’lerin etkisi büyüktür. Özellikle ilimizde sanayi ve tarım gelirlerinin ne denli düşük olduğu gözetildiğinde, istihdam konusunda bir AVM de çalışan kişi sayısı 500-1000 arasını bulabilmekte bu da şehirdeki işsizlik oranına etki etmektedir. Aynı zaman da AVM’nin açılış tarihinin de Van Shoping Fest ile aynı tarihe getirilerek İranlı turist potansiyelinin göz önüne alınması şehirdeki alışverişe can suyu sağlayacağı aşikârdır. Şehirdeki en büyük ekonomik kaynağının tüketime dayalı olduğu gözetildiğinde bu durumun şehrin ekonomik çarklarını döndüreceği açıktır.
Diğer bir yandan AVM’leri bulunduğu konum itibariyle, cadde ve şehir esnafının nasıl etkileneceği sorusu akıllara gelmektedir. AVM’ler şehrin merkezi konumundaki cadde esnafının işlerini olumsuz tesiri söz konusu olacak mıdır? Bu tartışma AVM’lerin şehir dışına taşınması ekseninde zaman zaman gündeme gelse de AVM’lerin ekonomiye olumlu etkisinin daha fazla olması nedeniyle çok taraftar bulmamaktadır. Bu konuda özellikle AVM’lerin fabrikaya benzetilmesi, fabrikanın olduğu bir yerde tek tek atölyelerin desteklenmesini söz konusu olmayacağı önergesi baskın bir tez olarak kullanılmaktadır.
Fakat benim meseleye dair esas endişem aynı cadde üzerinde bulunan AVM’lerin ekonomik etkisinin yanında “çarşı” kültürünü de yok etme olasılığıdır. Malum olduğu üzere şehrimizin kalbi ve çarşısı; Maraş ve Cumhuriyet caddeleridir. Çocukluğumuzdan bu yana her türlü işimizi halletmek için bu iki caddenin yolunu tutar ve bu caddeler üzerindeki dükkânlardan veya ara sokaklarda “meydan” diye tabir ettiğimiz hala kendine özgü bir şahsiyeti olan dükkânlardan alışverişimizi tamamlar ihtiyaçlarımızı gideririz. Evden çıktığımızda, nereye diye soranlara, “çarşıya” yanıtını verir bu yanıtla aslında birçok şeyi yapmaya, arkadaşımızla muhabbete, alışverişe, tıraşa, kitapçıya, haberli, habersiz birçok tanıdığımızla selamlaşmaya, esnaf dostları ziyarete, konusu belli olmayan dostane muhabbetlere gittiğimizi de söylemiş oluruz. Mevcut AVM’ler ya da yeni yapılacak olan AVM’ler şehir kültürünün bel kemiği oluşturan “çarşı” kavramını yerle bir edecek mi? Bunun cevabı korkarım evet olacak…
Bu durumu yaşamamak için ya da daha da ertelemek için; özellikle ilimizde yerel esnaftan alışveriş yapılmasını bir izzet-i nefis meselesi olarak görmememiz gerekiyor. AVM’lerden bir kez alışveriş yapılırsa, üç kez yerel esnaftan alışveriş yapılması durumu dengede tutmaya yarayacaktır. Böylece körü körüne hem yatırım hem de sermaye düşmanlığı cihetine gidilmeyecek şehir ekonomisi bir denge de tutulabilecek ve çarşı kültürünün yok olmasının önüne geçilebilecektir. Öte taraftan AVM’lerin varlığı şehir esnafının da kendini güncel ve zinde tutmasına yarayacak, şehirdeki rekabet ortamı tüketiciye olumlu olarak yansıyacaktır. Tüketicinin her zaman negatif pozisyonda olduğu bilinen bir gerçek olup, rekabet sayesinde tüketici pozitif bir pozisyon elde edebilecektir. Bu minvalde yeni AVM’nin şehrimize hayırlı olmasını diliyor, tüm esnafımıza hayırlı ve bereketli kazançlar diliyorum.
