Onlarca yıldır türlü sorunlarla gündeme gelen ve kronikleşmiş sorunlarından bir türlü kurtulamayan Van’ın bu sorunları geçtiğimiz günlerde yayımlanan eski bir kayıt ile birlikte bir kez daha gündeme geldi. 2001 yılında Tayfun Talipoğlu’nun sunduğu “Buradan Bakınca Van” adlı programda kentin kronikleşmiş problemleri için bir araya gelen kamu kurum yöneticileri, STK temsilcileri, turizmciler ve siyasetçileri günlerce konuşulurken program kentin sorunlarını bir kez daha hatırlattı. Göç, eğitim, tarım ve hayvancılık, ekonomik sıkıntılar, esnafın yaşadığı zorluklar ve turizmdeki o dönemde de Van’ın başlıca sorunları olarak öne çıkarken o programda konuşan ve dikkat çeken isimlerden biri Van TSO ve Van TB eski başkanı Feridun Irak olmuştu. On yıllardır kenti konuşan ve kent sorunları ile ilgilenen Irak, o gün konuşulan konular ile bugünkü sorunların benzerliğine dikkat çekerek Şehrivan aracılığı ile aradan geçen yıllara rağmen bu sorunların hiçbirine kalıcı çözüm bulunamadığını dile getirdi.
24 YILDA DEĞİŞMEYEN TEK ŞEY ÇÖZÜLMEYEN SORUNLAR…
2001 yılında Tayfun Talipoğlu’nun sunduğu ve Van’daki kamu kurumları yöneticileri, STK temsilcileri, turizmciler ile siyasetçilerin katıldığı “Buradan Bakınca Van” adlı programda kentin sorunları masaya yatırıldı. Programda Talipoğlu, “Bugün Van’dayız. Anladık ki Van’da insanların söyleyeceği çok şey var çünkü Van’ın çok problemi var” diyerek sözü katılımcılara bıraktı. O dönem Van Ticaret Borsası Başkanı olan iş insanı Feridun Irak, sınır ticaretine kısıtlamaların getirilmediği en son yıl olan 1994’te Van ile İran arasında sınır ticaretinin 18 milyon dolar olduğunu, aynı yıl Türkiye’nin dış ticaret hacminin ise 40 milyar dolar civarında olduğunu ancak 1995’ten itibaren bu ticarete müdahaleler başladığını ve ticaretin yapılamaz hale geldiğini söyledi. Irak’a göre, kısıtlamamalar getirilmemiş olsaydı bugün Van ile İran arasındaki dış ticaret hacmi 300 milyon dolar civarında olurdu.
VAN AYNI SORUNLARLA BOĞUŞUP DURUYOR
Programda ayrıca iç ve dış göç, göçmen sorunu, eğitimin gerilemesi, köylerin boşaltılması, meraların kullanılmaması, ekonomik sıkıntılar, esnafın yaşadığı sorunlar ve turizmdeki gerileme dile getirildi. Yıllar önce çekilen bu programın görüntüleri son günlerde sosyal medyada yeniden gündem olurken, Irak aradan geçen 24 yıla rağmen sorunların çözülemediğini vurgulayarak bugün gelinen noktada durumun daha da kötüye gittiğini söyledi.
IRAK: VAN HER GEÇEN YIL DAHA DA KÖTÜYE GİDİYOR
Irak, Van’ın her anlamda kötüye sardığını belirterek, “Van her geçen yıl her anlamda kötüye gidiyor. Van’ın sosyoekonomik göstergelerine baktığımızda; eğitim ve sağlıkta 81 il içinde 75. sırada, insani gelişmişlikte 78. sırada, gayrisafi yurt içi hasılada ise 81. sıradayız. Bu durum, Van’ın ne kadar büyük sorunlarının olduğunu ve bu sorunların çözülmediğini, hatta çözülmesi yönünde ciddi gayretlerin gösterilmediğini ortaya koyuyor” dedi. Van’ın yarım asır önce bölgede yıldız konumunda olduğunu dile getiren Irak, “Van’ın geçmişine baktığımızda, bugünkü durum böyle miydi? Hayır, değildi. Yarım asır önce Van, bu sosyoekonomik göstergelerde Türkiye genelinde ortalarda, bölgede ise “yıldız” bir konumdaydı. Hayvancılıkta, tarımda, turizmde, sınır ticaretinde Van iyi bir noktadaydı. Ama geçen zaman içerisinde Van’ın yıldızı söndü. Halbuki şu an yapılan birçok araştırmalarda Türkiye’de Van’ın en iyi sıralarda olması gerekti” ifadelerini kullandı.
VAN BİR ZAMANLAR HAYVANCILIĞIN BAŞKENTİYDİ
Irak, geçmişte Van’ın hayvancılıkta başkent konumunda olduğunu aktararak, “Van geçmişte hayvancılığın başkentiydi. O yıllarda hayvancılığın önünde hiçbir engel yoktu. Türkiye’nin en büyük hayvancılık merkezi Van’dı. Ortadoğu’ya, Afrika’da Libya ve Mısır’a; doğuda ise Suriye, Sovyetler Birliği ve İran’a et ve canlı hayvan ihracatı yapılırdı. Bugün ise maalesef ülke olarak bırakın ihracatı, hayvancılıkta ithalat yapan bir konuma geldik. Van da bundan payına düşeni fazlasıyla aldı” diye konuştu.
TURİZMDE DE GERİLEME: VAN GEÇMİŞTE ÜLKEYE GELEN TURİSTİN YÜZDE 10’UNU MİSAFİR EDİYORDU
Van’ın geçmişte ülkeye gelen turistin yüzde 10’unu misafir ettiğini belirten Irak, “Turizme baktığımızda, o yıllarda Türkiye’ye gelen turistin yüzde 10’unu Van misafir ediyordu. Bugün Türkiye’ye 50 milyon turist geliyor. Bunun yüzde 10’u 5 milyon yapar. Yani, şu an 5 milyon Avrupalı turisti ağırlıyor olmamız gerekirdi. Ancak bugün neredeyse hiç Avrupalı turist gelmiyor. Sadece İran’dan gelen turistler var. Hatta son birkaç yıldır İranlılar da eskisi gibi kentimize gelmiyor. Bu anlamda turizmde de ciddi gerileme yaşadık” şeklinde konuştu.
VAN SINIR TİCARETİNDE DE GERİLEDİ!
Irak, Van’ın bir dönem sınır ticaretinde çok iyi konumda olduğunun altını çizerek, “Sınır ticareti de ilin ekonomisine fevkalade önemli katkılar sağlayan bir faaliyetti. 1987-1994 yılları arasında ithali ve ihracı serbest olan ürünlerin tamamı sınır ticaretine konu edilebiliyordu. O yıllarda Van, ithal ettiği ürünün 15 katını ihraç ederek hem ilin hem ülkenin ekonomisine ciddi katkılar sağladı. Ancak 1995’ten itibaren bu serbestlik kaldırıldı, sınır ticareti sadece Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın belirlediği 5-10 kalem ürünle sınırlandırıldı. Böylece bu önemli ekonomik faaliyet neredeyse bitme noktasına geldi” diye aktardı.
24 YIL İÇERİSİNDE VAN’DA SORUNLAR ÇÖZÜLMEDİ, DAHA DA BÜYÜDÜ
“Buradan Bakınca Van” programıyla ilgili konuşan Irak, “Dünden bugüne sorunlarımız çözülmediği gibi daha da büyüdü. Bugün, sosyoekonomik göstergelerde dipteyiz. 2001 yılında Tayfun Talipoğlu'nun sunduğu “Buradan Bakınca Van” adlı program, bizim açımızdan önemli ve güzel bir programdı. Üzülerek söylemeliyim ki ne Tayfun Talipoğlu gibi programcılar ne de halkın sesini doğrudan Ankara’ya ulaştıran televizyon programları kaldı. O günlerde de sınır ticaretinin önündeki engellerin kaldırılması gerektiğini söylemişiz ama kaldırılmamış. Hayvancılıktaki gerilemeye dikkat çekmişiz, önlem alınmamış. Turizmde Avrupalı turist sayısının artırılması gerektiğini vurgulamışız, yapılmamış” dedi.
“50 YIL ÖNCESİNİN GERİSİNDEYİZ”
Geçmişten bugüne sorunların çözülmemesinin nedenlerini sayan Irak, “Bana göre bunun bir numaralı nedeni liyakat sorunu. Elbette liyakatli olanlar var ama büyük çoğunluk liyakatli değil. Memleketin sorunları yeterince dile getirilmemiş, sahiplenilmemiş ve çözüm üretilmemiştir. Gelen kaynaklar doğru yatırım ilkesiyle kullanılmamış, yanlış projelere harcanmıştır” ifadelerini kullandı. Irak, kentin sorunlarının kağıt üzerinde kaldığını aktararak, “Bu anlayışla devam edilirse sorunlarımız çözülmez, daha da derinleşir. Öncelikle, “Neden 50 yıl öncesinin gerisindeyiz?” sorusunu samimiyetle sormalıyız. Kentte yapılan çalıştaylar samimi şekilde yürütülmemektedir. Sorunlar kağıt üzerinde yazılıyor, toplantılarda çay-pasta ikramları yapılıyor ama somut adım atılmıyor. Eğer gerçekten bir şeyler yapıldıysa, neden gayrisafi yurt içi hasılada 81 il içinde son sıradayız? Nasıl olur da Ağrı, Bingöl, Siirt, Bitlis, Muş ve Hakkari’nin gerisinde kalırız? Buna siyasetçiler, kentteki STK’lar cevap vermelidir” şeklinde konuştu.
“KAYNAKLAR YANLIŞ PROJELERDE HARCANIYOR”
Irak, kentteki herkesin şapkasını önüne koyması gerektiğini belirterek sözlerini şöyle tamamladı: “Son olarak eklemek isterim ki, kenti yönetenler ve tüm siyasetçiler şapkalarını önlerine koymalı, nerede yanıldıklarını kentin dinamikleriyle tartışmalı ve doğru çözüm önerileriyle yola devam etmelidir. Bu kent hep siyasi anlaşmazlıklar bu hale geldi. Kentin kaynakları doğru kullanılmazsa, bu şehirde ilerleme sağlanamaz. Şu an da Van’da kaynaklar yanlış projelere harcanmaktadır. Buna bir son verilmelidir.”
